Πώς η τελειομανία επηρεάζει αρνητικά τις σχέσεις, τη ζωή και την καριέρα σας

Μόλις ολοκληρώσατε ένα project που ξέρετε ότι είναι καλό, παρόλα αυτά μία μικρή εσωτερική φωνή έχει βάλει στο repeat μέσα στο μυαλό σας την ερώτηση «Ναι, αλλά είναι τέλειο;» μέχρι να σας κάνει να το ξαναπιάσετε και πριν στείλετε την τελική εκδοχή του, να περάσετε άλλες τρεις ώρες εξονυχιστικού ελέγχου και περιττών μετατροπών.

Αν στην παραπάνω περιγραφή βλέπετε τον εαυτό σας, αναρωτηθείτε: τελικά πόσο πραγματικά «καλύτερο» έγινε το project μου σε σχέση με την αρχική του μορφή -πριν από εκείνες τις επιπλέον τρεις ώρες γεμάτες άγχος και αγωνία για το «τέλειο» αποτέλεσμα;

Στον κόσμο μας υπάρχουν οι άνθρωποι που θα στείλουν ένα email κάνοντας ένα ορθογραφικό λάθος απροσεξίας και θα αισθανθούν μία μικρή ντροπή. Υπάρχουν όμως, κι εκείνοι που ένα τέτοιο λάθος θα είναι αφορμή για να βιώσουν την απόλυτη ταπείνωση και για το οποίο φυσικά θα αυτοτιμωρούνται όλη μέρα: οι τελειομανείς.

Αρχικά, είναι σημαντικό να τονίσουμε πως το να είναι κανείς τελειομανής δεν έχει μόνο αρνητικές επιπτώσεις. Συνήθως, οι άνθρωποι που ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία είναι άκρως κινητοποιημένοι, προσθέτουν ιδιαίτερη αξία στην ομάδα τους, καμαρώνουν για τη δουλειά τους, βρίσκουν λάθη που άλλοι δεν εντοπίζουν- χάρη στην υψηλή ικανότητά τους να παρατηρούν λεπτομέρειες-, θέλουν συνεχώς να βελτιώνονται σε κάθε τομέα της ζωής τους, ενώ είναι ικανοί να ανταποκρίνονται σε deadlines και να διαχειρίζονται πολλούς διαφορετικούς ρόλους και tasks ταυτόχρονα (multi-tasking).

Τα θετικά αποτελέσματα για να υπερτερήσουν των αρνητικών θα πρέπει να είμαστε σε θέση να ελέγχουμε την τάση μας να κυνηγάμε το ανέφικτα τέλειο, διαφορετικά παρόλο που αποτελεί χαρακτηριστικό και συμπεριφορικό στοιχείο των επιτυχημένων ανθρώπων, στην υπερβολική της μορφή οδηγεί σε άγχος, πανικό, αναβλητικότητα ακόμα και παράλυση.

Αξίζω γιατί έχω και κάνω και όχι γιατί είμαι

Είναι χαρακτηριστικό των τελειομανών ανθρώπων να καθορίζουν το ποιοι είναι και τι ή πόσο αξίζουν με βάση εξωγενείς παράγοντες. Αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους (μόνο) όταν επιτυγχάνουν στη δουλειά τους, όταν οι φίλοι, η οικογένεια και ο περίγυρος «εγκρίνει» τη νέα τους σχέση, όταν είναι δημοφιλείς, όταν είναι οικονομικά άνετοι κ. λπ.

Το πρόβλημα με αυτό έγκειται στο ότι όταν η αυτό-αξία καθορίζεται με βάση εξωτερικές μεταβλητές, εμείς μπορεί να αισθανόμαστε ασφάλεια γιατί νομίζουμε ότι αυτά που κάνουμε ή έχουμε θα μείνουν στη θέση τους μέχρι να αποφασίσουμε ότι τα θέλουμε διαφορετικά, αλλά αυτή η ασφάλεια είναι πλασματική. Σήμερα υπάρχουν, αύριο μπορεί να μην μπορούμε να τα βρούμε –και όταν θα συμβεί αυτό η τελειομανία μας θα μας οδηγήσει στο γρήγορο συμπέρασμα της αποτυχίας με αποτέλεσμα το άγχος, την αγωνία, τον πανικό ή και την παραίτηση.

Το μόνο σταθερό που με σιγουριά μπορούμε να πούμε ότι «κρατάμε γερά» είναι ό,τι έχουμε μέσα μας, ό,τι είμαστε. Αναγνωρίζοντας αυτό που είμαστε μένουμε ανεπηρέαστοι από οποιαδήποτε εξωτερική μεταβολή. Έτσι, αποφεύγουμε τα ανεπιθύμητα αρνητικά συναισθήματα, ενώ μειώνουμε και τα επίπεδα της τελειομανούς μας τάσης.

Η τελειομανία ως σκληρός κριτής των πάντων

Δεν μπορεί να θέλουμε να είμαστε «τέλειοι» και να μην αναμένουμε το ίδιο και από τους γύρω μας –ειδικά στον χώρο εργασίας, αλλά και της προσωπικής ζωής. Τι προβλήματα, όμως, δημιουργούνται;

Ένας τελειομανής εργοδότης δυσκολεύεται να διαχειριστεί τα λάθη ή τις παραλείψεις των υφισταμένων του. Είναι σκληρός, αγχωτικός, δογματικός και δύσκολα διαχειρίσιμος από τους τελευταίους. Μάλιστα, η τάση του να αναμένει συνεχώς τα τέλεια αποτελέσματα με μηδαμινή ανοχή σε κάτι λιγότερο, συχνά οδηγεί σε μειωμένη παραγωγικότητα των εργαζομένων, φτωχή επικοινωνία, έντονο συγκρουσιακό περιβάλλον ή εργασιακό άγχος και συχνή «ανακύκλωση» υπαλλήλων –τακτική που μακροπρόθεσμα θα έχει επιπτώσεις και στην πορεία της επιχείρησης γενικότερα.

Ένας τελειομανής υπάλληλος, είτε βρίσκεται σε υψηλόβαθμη θέση, είτε σε χαμηλότερη κλίμακα ιεράρχησης είναι πιθανό να αντιμετωπίσει από συμπτώματα burnout μέχρι και παραίτηση. Η ανάγκη του να παραδίδει το «τέλειο αποτέλεσμα» μπορεί να τον κάνει αθέμιτα ανταγωνιστικό, αλλά και ασυνεπή στα deadlines του. Είναι πιθανό να φανεί ακατάλληλος να αναλάβει απαιτητικά projects καθώς το άγχος θα τον καταβάλει, ενώ μπορεί επίσης να υστερεί σημαντικά και σε ομαδικό επίπεδο. Ένας τελειομανής τείνει να μην εμπιστεύεται εύκολα άλλους κρίνοντάς τους ως λιγότερο ικανούς ή αποτελεσματικούς από τον ίδιο, με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται να ζητήσει βοήθεια, να διαμερίσει εργασίες ή να εργαστεί σε ομάδα. Τέλος, η τάση του να κρίνει συνεχώς τα λάθη ως αποτυχίες και όχι ως γνώση για τα σημεία προς βελτίωση, οδηγούν έναν τελειομανή υπάλληλο σε υψηλόβαθμη θέση να μην μπορεί να διαχειριστεί αποτελεσματικά την ομάδα του, να παίρνει πάνω του tasks και projects που θα έπρεπε να αναλάβει η τελευταία, με αποτέλεσμα την υπερκόπωση ή το φτωχό performance –για το οποίο όμως, συχνά δεν αναλαμβάνει ευθύνη αλλά τη ρίχνει στους υφισταμένους του.

Ένας τελειομανής σύντροφος άθελά του κάνει τα πάντα για να σαμποτάρει τη σχέση του. Η έντονη κριτική που ασκεί στη σχέση οδηγεί σε συγκρούσεις, ανασφάλεια, απογοήτευση -ακόμα και σε χωρισμό. Ένας τελειομανής σύντροφος αντιλαμβάνεται ως αποτυχία οτιδήποτε δεν ανταποκρίνεται στα υψηλά στάνταρ του, τα οποία συνήθως δεν επικοινωνεί, αλλά περιμένει (μάταια) ο /η σύντροφός του να αντιληφθεί μόνος/η. Το χειρότερο με την τελειομανία στις σχέσεις είναι ότι ακόμα και οι συγκρούσεις γίνονται αντιληπτές ως αποτυχία, με αποτέλεσμα κάθε μία από αυτές να προσθέτει επιπλέον μεγαλύτερη δυσφορία, απογοήτευση και άγχος –ακόμα και αν συνοδεύονται από προσπάθεια επανόρθωσης από τους συντρόφους.

Η τελειομανία ως «πανοπλία»

Η τελειομανία πάντα αφορά την ερώτηση «πώς με βλέπουν οι άλλοι» κι έτσι τη φοράμε ως πανοπλία πάνω μας και την κουβαλάμε από το σπίτι με τους γονείς μας, στη δική μας οικογένεια, στις σχέσεις, στην εργασία, στην κοινωνική μας ζωή για να κερδίσουμε την αποδοχή και την «έγκριση».

Όσο φαινόμαστε δυνατοί, έξυπνοι, γρήγοροι, πάντα περιποιημένοι, αψεγάδιαστοι και ανεπηρέαστοι από οποιαδήποτε «αδυναμία» -μία λέξη, άλλωστε, που δε θέλουμε να μας αφορά- έτσι, νιώθουμε την ασφάλεια ότι μας βλέπουν και οι άλλοι, σημαντικοί ή όχι.

Το πρόβλημα με την «πανοπλία της τελειομανίας» όμως, είναι ότι νομίζουμε ότι μας κρατά ασφαλείς και μας προστατεύει, αλλά το μόνο που κάνει είναι να μας κρύβει. Να κρύβει ποιοι πραγματικά είμαστε, πόσο αντέχουμε, μέχρι που μπορούμε και θέλουμε να φτάσουμε. Και όσο κρύβουμε τους πραγματικούς μας εαυτούς, τόσο δεν τους γνωρίζουμε και όσο δε συστηνόμαστε μαζί τους, τόσο παραμένουμε ξένοι και στους άλλους που τελικά μας «αποδέχονται» για κάτι που στην πραγματικότητα μπορεί να μην έχει και καμία σχέση με εμάς.

Μέχρι να σκουριάσει, να πέσει και αναγκαστικά να μείνουμε «γυμνοί» -εμείς με τον εαυτό μας. Τότε, όμως, τι γίνεται με τη ζωή μας; Θα μας αποδεχτεί;

Μην περιμένετε να πέσει μόνη της η «πανοπλία», λοιπόν. Αφαιρέστε την εσείς στον χρόνο και με τον τρόπο που επιθυμείτε. Γιατί είναι πραγματικά δύσκολο, αλλά και παράλληλα υπέροχο να σταματήσετε να είστε τέλειες και να ξεκινήσετε να είστε ο εαυτός σας…