Η σημερινή μέρα είναι αφιερωμένη στην Πρόληψη κατά του Καρκίνου του Μαστού και αποτελεί αφορμή για να κοιτάξουμε κατάματα μια νόσο που αγγίζει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Μεταξύ αυτών, και η Σοφία Νικολαΐδου, συγγραφέας και καθηγήτρια Δημιουργικής Γραφής στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, που είχαμε τη μοναδική ευκαιρία να συζητήσουμε μαζί της ώστε να μας μιλήσει για τη δική της περιπέτεια.

Με θάρρος και αμεσότητα μοιράστηκε την προσωπική της εμπειρία με τον καρκίνο του μαστού. Από τη στιγμή της διάγνωσης έως την ολοκλήρωση των θεραπειών, η ίδια περιγράφει τον ψυχολογικό αγώνα, τη σημασία της οικογενειακής και φιλικής στήριξης, αλλά και την ανάγκη για ανοιχτή συζήτηση γύρω από έναν καρκίνο που δεν αφορά μόνο τον ασθενή αλλά και τον περίγυρό του. Μέσα από το βιβλίο της, «Καλά και σήμερα. Το χρονικό του καρκίνου στο δικό μου στήθος» -η ίδια το χαρακτηρίζει ως ένα «ντοκιμαντέρ γραμμένο πάνω στο σώμα της»- αναδεικνύεται η δύναμη της πρόληψης, η αξία της ανθρώπινης αλληλεγγύης και η ουσιαστική σημασία να βλέπουμε τη ζωή με μεγαλύτερη επίγνωση και εκτίμηση.

Παγκόσμια Ημέρα Πρόληψης κατά του Καρκίνου του Μαστού… Πώς ξεκίνησε η δική σας εμπειρία με την ασθένεια;

Η δική μου εμπειρία ξεκίνησε σε ένα ακτινολογικό εργαστήριο στη Βασιλίσσης Όλγας. Είχα πιάσει ένα γρομπαλάκι στον δεξί μαστό και έπρεπε να το τσεκάρω. Όταν είδα να κοκκινίζει η περιοχή στο μηχάνημα και ο ακτινολόγος να μετράει διαστάσεις, είπα για πρώτη φορά τη λέξη. «Είναι καρκίνος;» ρώτησα. «Κατά πάσα πιθανότητα, ναι», απάντησε. Ήταν τόσο προφανές που έσπασε το πρωτόκολλο - συνήθως οι ακτινολόγοι δεν απαντούν τόσο άμεσα.

Ποια ήταν η πρώτη σας σκέψη με το άκουσμα της διάγνωσης;

Η πρώτη μου σκέψη ήταν να τακτοποιήσω τα πρακτικά. Τι θα κάνω με τη δουλειά. Πώς θα το πω στο παιδί. Έκλεισα ραντεβού με χειρουργό την επόμενη μέρα και κανονίστηκε η μαστεκτομή μέσα στην επόμενη εβδομάδα. Ήθελα να τελειώνω. Βέβαια, αποδείχθηκε μακρά διαδικασία. Ακολούθησε η χημειοθεραπεία και τα σχετικά.

Ο καρκίνος είναι μια ασθένεια που, πέρα από τον ασθενή, επηρεάζει σημαντικό και τον περίγυρό του. Εσείς λάβατε τη στήριξη που σας βοήθησε να αντιμετωπίσετε πιο εύκολα τη διαδικασία ανάρρωσης;

Ναι, είχα την οικογένειά μου δίπλα μου και τις φίλες μου απίκο. Αυτό είναι κάτι που σου δίνει δύναμη. Πήρα τόνους αγάπης από ανθρώπους που το περίμενα και από ανθρώπους που δεν το περίμενα. Και φυσικά, γιατί στις οριακές εμπειρίες γίνονται τα γερά ξεκαθαρίσματα, έκοψα και αρκετές καλημέρες εκείνη την περίοδο. Ξεκαθάρισαν αρκετές ανθρώπινες σχέσεις. Όμως, ξέρετε, όσο και να είναι σημαντική η βοήθεια και δύναμη η στήριξη, στο κρεβάτι της αρρώστιας ο ασθενής είναι μόνος του. Και πρέπει να τα βγάλει πέρα. Όπως και οι άλλοι, οι δικοί του άνθρωποι. Κι αυτοί περνάν την ασθένεια, ο καθένας με τον δικό του τρόπο.

Μετά το τέλος των θεραπειών, τι είναι αυτό που μένει τελικά;

Όταν τελικά βγαίνεις από το τούνελ, αυτό που μένει, αυτό που τουλάχιστον έμεινε σε εμένα, είναι μια πιο ισχυρή, σχεδόν ανεξίτηλη αίσθηση ζωής. Το φως μετά το σκοτάδι ήταν εκτυφλωτικό. Όταν το ζόρι είναι τόσο ισχυρό, τα πράγματα γίνονται απλά. Ναι, όχι. Πετάς τα βαρίδια, κρατάς τα σημαντικά. Βέβαια, αυτή η πανίσχυρη αίσθηση της ζωής δεν κρατά για πάντα - κι ευτυχώς. Γρήγορα ξαναγυρνάς στη ρουτίνα της καθημερινότητας, σε απασχολούν ξανά τα μικρά. Η ζωή έχει τη φόρα της και το σώμα επίσης. Αλλά διατηρείς πάντα ένα μέτρο για τα πράγματα και αυτό αποδεικνύεται πολλές φορές σωτήριο.

Οι γυναίκες συχνά μαθαίνουν να είναι γενναίες σιωπηλά. Πώς σπάει κανείς αυτή τη σιωπή και πόσο λυτρωτικό είναι όταν μιλάει δημόσια γι’ αυτό;

Δεν ξέρω αν αυτό  αφορά τις γυναίκες ή γενικά τους ανθρώπους. Το να μιλάει κανείς δημόσια για κάποια πράγματα που θεωρεί ουσιώδη δεν είναι απλώς λυτρωτικό. Είναι αναγκαίο. Τα πράγματα έχουν όνομα, πρέπει να τα ονομάζουμε. Οι άνθρωποι μοιράζονται τις ιστορίες τους από τότε που κάθονταν όλοι μαζί γύρω από τη φωτιά. Η αφήγηση μπορεί να είναι δύναμη και παρηγοριά.

Πώς γεννήθηκε η ανάγκη να γράψετε το «Καλά και σήμερα. Το χρονικό του καρκίνου στο δικό μου στήθος»; Ήταν μια μορφή αυτοθεραπείας, μια ανάγκη εξομολόγησης ή μια πράξη κοινωνικής ευθύνης;

Το «Καλά και σήμερα. Το χρονικό του καρκίνου στο δικό μου στήθος» (Μεταίχμιο 2015, Κρατικό Βραβείο σε λογοτέχνη του οποίου το έργο προάγει τον διάλογο πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά θέματα) γράφτηκε εν θερμώ. Όχι εκ των υστέρων, αλλά όσο τα πράγματα συνέβαιναν. Σε αυτό το βιβλίο καταγράφεται, μέρα με τη μέρα, η πορεία μου (σκέψεις, γεγονότα, συναισθήματα) από την πρώτη διάγνωση ως την τελευταία χημειοθεραπεία. Είναι το προσωπικό μου ημερολόγιο. Καλύτερα: το προσωπικό μου ντοκιμαντέρ. Ένα ντοκιμαντέρ γραμμένο πάνω στο σώμα μου. Δεν ήταν κάτι που σκέφτηκα πώς να το κάνω, ήταν η πρώτη, η πιο αυτονόητη για μένα κίνηση. Συγγραφέας είμαι. Το μόνο που έχω είναι να πιαστώ στις λέξεις. Αν οι λέξεις δεν αντέχουν να σηκώσουν το βάρος τη στιγμή που τις χρειαζόμαστε, τότε τι νόημα έχει η γραφή;

Ποιο μήνυμα θα θέλατε να στείλετε στις γυναίκες (και στους άνδρες) για την πρόληψη, τον έλεγχο και τη στάση τους απέναντι στην ασθένεια;

Αυτό που θα έλεγα είναι αυτό που λέμε όλες και όλοι. Πρόληψη! Να κάνουμε τις εξετάσεις μας τακτικά. Να μην αφήνουμε τα συμπτώματα να χρονίζουν, να φροντίζουμε το σώμα μας. Κατά τα λοιπά, ο κάθε ασθενής είναι η ατομική του περίπτωση. «Δεν υπάρχουν ασθένειες, υπάρχουν ασθενείς», είχε πει ο σοφός Ιπποκράτης. Αυτό θα έπρεπε να είναι γραμμένο με μεγάλα γράμματα στις εισόδους των ιατρικών σχολών.

Αν σας ζητούσα να περιγράψετε με λίγες λέξεις την όλη εμπειρία σας από την πρώτη μέρα μέχρι σήμερα, ποιες θα ήταν αυτές;

Όπως είπε και μία φίλη που το είχε περάσει πριν από εμένα: «τώρα, Σοφία, περνάει μια νταλίκα από πάνω σου. Θα περάσει όμως, και μετά δε θα θυμάσαι». Μου είχε φανεί τόσο σκληρό, τόσο άδικο τότε. Αλλά είχε δίκιο. 

«Το σώμα μιλάει, πρέπει να το ακούμε. Η ζωή έχει φόρα και προχωρά μπροστά. Προχωρούμε, λοιπόν, προχωρούμε».