Τα σπίτια των εμπόρων στη Χώρα της Πάτμου αγνάντευαν πάντα προς το λιμάνι της Σκάλας, ώστε να μπορούν να βλέπουν τα πλοία τους να έρχονται. Οι ασβεστωμένες κατοικίες του χωριού, που σήμερα αποτελεί μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Unesco, είναι διάσπαρτα σε ένα από τα υψηλότερα σημεία του νησιού, με τις ανοιχτόχρωμες, βεραμάν μπλε πόρτες και τα παντζούρια τους να διατηρούνται αυστηρά στο ίδιο χρώμα για να μπερδεύουν τους επιδρομείς πειρατές.
Οι στέγες -σχεδόν κυβιστικές από απόσταση- χτίστηκαν πλάι-πλάι για να σχηματίσουν ένα μονοπάτι για να διαφύγουν οι κάτοικοι στην ασφάλεια του μοναστηριού του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου του 11ου αιώνα που βρίσκεται από πάνω. Κάτω είναι η θάλασσα και η σπηλιά όπου ο συνονόματος του μοναστηριού, ο εξόριστος Ιωάννης ο Απόστολος, έγραψε το βιβλίο της Αποκάλυψης. Σε μια καθαρή μέρα, οι ακτές της νότιας Τουρκίας ξεπροβάλλουν στο βάθος.
Η Πάτμος, το μικρότερο από τα Δωδεκάνησα, κυβερνήθηκε ποικιλοτρόπως από τους Βυζαντινούς, τους Ενετούς και τους Τούρκους πριν από την ελληνική ανεξαρτησία το 1948, και ιστορικά είχε έναν πληθυσμό που αποτελούνταν από μοναστικές και κοσμικές τάξεις - οι τελευταίες από τις οποίες εργάζονταν κυρίως στη ναυτιλία και το εμπόριο. Ήταν ένας ρευστός πολιτισμός, με ασυνήθιστη κίνηση. Αυτό σήμαινε ότι η Χώρα είχε μια ζωντανή και κοσμοπολίτικη σκηνή τον 18ο αιώνα, όταν χτίστηκε αυτό το σπίτι.
Το σπίτι που ανήκει στην οικογένεια της σχεδιάστριας Melina Blaxland-Horne. Επηρεασμένο από τη βενετσιάνικη αρχιτεκτονική, το αρχικό τμήμα του κτιρίου κατασκευάστηκε για την οικογένεια το 1770. «Ο προ-προπάππους μου, ιδιοκτήτης εμπορικού πλοίου που έγινε δήμαρχος του νησιού, το συμπλήρωσε και του έδωσε την τελική του μορφή το 1862», εξηγεί η ίδια.
Η κατοικία κατέληξε τελικά στα χέρια της γιαγιάς της Μελίνας, η οποία μετακόμισε στην Αθήνα όταν παντρεύτηκε σε ηλικία 21 ετών. Από το 1935, παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό ακατοίκητο από την οικογένεια. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, το νησί καταλήφθηκε πρώτα από τους Γερμανούς, οι οποίοι μετέτρεψαν το σπίτι σε αρχηγείο της Γκεστάπο, και στη συνέχεια από τους Ιταλούς, οι οποίοι το χρησιμοποίησαν ως προξενείο. Η σχεδιάστρια αναφέρει: «Το σπίτι λεηλατήθηκε και τελικά κλειδώθηκε. Έμεινε σχεδόν ανέγγιχτο μέχρι που πέρασε στην οικογένειά μας. Μέχρι τότε, είχαν περάσει περίπου 66 χρόνια από τότε που κάποιος είχε πραγματικά ζήσει σε αυτό και, κατά τη διάρκεια αυτού του χρόνου είχε καταστραφεί σε μεγάλο βαθμό».
Η Μελίνα, ιδρύτρια και σχεδιάστρια της εταιρείας υφασμάτων και αξεσουάρ σπιτιού Melodi Horne με έδρα το Λονδίνο, και ο σύζυγός της Δημήτρης συνέχισαν την κληρονομιά επαναφέροντας με αγάπη το σπίτι στην παλιά του αίγλη. «Την πρώτη φορά που έδειξα στον σύζυγό μου το ακίνητο ήταν μια κρύα, βροχερή χειμωνιάτικη μέρα, γεγονός που σίγουρα ενίσχυσε την αίσθηση της ερημιάς», θυμάται η ίδια. «Τα ταβάνια είχαν πέσει, τα πατώματα είχαν εξαφανιστεί και όσα είχαν απομείνει ήταν κατεστραμμένα».
Έτσι ξεκίνησε μια διαδικασία σχολαστικής αποκατάστασης που έμελλε να διαρκέσει περίπου μια δεκαετία. Το ζευγάρι ξεκίνησε το έργο διασώζοντας κάθε αντικείμενο του σπιτιού που θα μπορούσε να επαναχρησιμοποιηθεί, από θραύσματα γείσων μέχρι κομμάτια από κορνίζες καθρεφτών, ανασύροντας με λεπτότητα το πνεύμα του σπιτιού και των πρώην ενοίκων του από τα ερείπια. Διέσωσαν χειροποίητες ζωγραφισμένες πόρτες με πόμολα από κεχριμπαρένια ρητίνη και τεράστιες μαρμάρινες πλάκες από τις κορυφές των βενετσιάνικων τραπεζιών.
Σε μια κρεβατοκάμαρα, έσωσαν ένα τεράστιο κρεβάτι με ουρανό από την εποχή του Ναπολέοντα. Όταν καθάρισαν το χρώμα του, ανακάλυψαν όμορφα ζωγραφισμένα στο χέρι λουλούδια και τα αρχικά του προπάππου της Μελίνας. Σε μια άλλη κρεβατοκάμαρα υπήρχε ένα εξαιρετικό χειροποίητο ξύλινο σετ ραφιών με κορνίζες, που παραδοσιακά χρησιμοποιούνταν για την έκθεση εικόνων στο δωμάτιο όπου γεννούσαν οι γυναίκες. «Όλα τα σπίτια στην Πάτμο θα είχαν ένα οικιακό εικονοστάσι σαν αυτό, πιθανώς επειδή είναι ένα ιερό νησί», εξηγεί η Μελίνα. «Κάποια ήταν περίτεχνα διακοσμημένα, ενώ άλλα ήταν από απλό ξύλο. Υπήρχαν βενετσιάνικοι καθρέφτες και σεντούκια γάμου κι κατεστραμμένο ρολόι παππού του 19ου αιώνα του Ισαάκ Νεύτωνα από την Αγγλία. Στον πυθμένα του πηγαδιού στη γωνία της κουζίνας, υπήρχε μια πληθώρα σπασμένων κανάτων που χρησιμοποιούνταν για την άντληση νερού».
«Αυτό ήταν πριν καν μιλήσουμε με κάποιον οικοδόμο», λέει η Μελίνα. «Προσπαθήσαμε να σώσουμε απολύτως τα πάντα. Αποκαταστάθηκε από την αρχή, αλλά με όλα τα παλιά κομμάτια. Ό,τι μπορούσαμε να βρούμε το κρατήσαμε και το επανατοποθετήσαμε στη θέση του».
Οι εργασίες πραγματοποιήθηκαν από ντόπιους οικοδόμους και τεχνίτες, οι παλαιότεροι από τους οποίους θυμόντουσαν ακόμη τους παππούδες της Μελίνας: «Το σπίτι αποτελούσε πάντα ένα μεγάλο μέρος της κοινότητας, οπότε ήταν υπέροχο να βλέπουμε όλους να συσπειρώνονται για να του δώσουν ξανά ζωή. Το πρώτο ένστικτο των οικοδόμων ήταν ότι θα ήταν ευκολότερο να πετάξουν τα πάντα και να ξεκινήσουν από την αρχή, αλλά εμείς επιμείναμε ότι τα πάντα έπρεπε να επαναχρησιμοποιηθούν. Αν ένας μεντεσές λειτουργούσε άψογα για 100 χρόνια, ήμουν σίγουρη ότι θα μπορούσα να βγάλω άλλα 100 από αυτόν». Στο σαλόνι του επάνω ορόφου, το δάπεδο από μαρκετερί ήταν αδύνατο να αποκατασταθεί, αλλά η αντικατάστασή του προσέφερε μια ευπρόσδεκτη ευκαιρία για την ανανέωση των καλωδιώσεων και των υδραυλικών εγκαταστάσεων, και για την προσθήκη κρυφού κλιματισμού για τα ολοένα και πιο ζεστά καλοκαίρια.
Το σπίτι όπως το βλέπετε τώρα ολοκληρώθηκε πριν από περίπου 15 χρόνια. Η Μελίνα και ο Δημήτρης, έλαβαν υπόψη τους το γεγονός ότι το σπίτι ανακαινίστηκε πιο πρόσφατα στη βικτοριανή εποχή και προσπάθησαν να διατηρήσουν αυτή την ευαισθησία ως προς τον σχεδιασμό. «Αν και ο ηλεκτρισμός δεν έφτασε στην Πάτμο μέχρι τη δεκαετία του 1970, παραγγείλαμε διακόπτες φωτισμού κι εξαρτήματα μπάνιου σύμφωνα με το ύφος των μέσων του 1800», εξηγεί η Μελίνα. «Τα απομεινάρια των υφιστάμενων χρωματικών συνόλων και τα κληρονομημένα έπιπλα μας έδωσαν καθοδήγηση για το ύφος που έπρεπε να ακολουθήσουμε. Η διατήρηση της ουσίας του σπιτιού ήταν ζωτικής σημασίας για μένα». Ανάμεσα στα κειμήλια υπάρχουν διάσπαρτα κομμάτια σχεδιασμένα από τη Μελίνα.
Τα ikat αμπαζούρ και τα μαξιλάρια της, που διατίθενται από το Melodi Horne, υπάρχουν σχεδόν σε κάθε δωμάτιο, προσδίδοντας ζωντάνια στους εσωτερικούς χώρους. Η κουζίνα ήταν το τελευταίο δωμάτιο που ολοκλήρωσαν. Μη θέλοντας να πειράξουν τους αρχικούς πέτρινους φούρνους και το αρχαίο πηγάδι, μετέτρεψαν το παρακείμενο κελάρι σε κουζίνα. Ένα τραπέζι-αντίκα εστιατορίου είναι τώρα το επίκεντρο της παλιάς κουζίνας, οι τοίχοι της οποίας είναι διακοσμημένοι με τη συνεχώς διευρυνόμενη συλλογή της Μελίνας από vintage μπλε και λευκά πιάτα.
Τα πιάτα της δεκαετίας του 1950 δόθηκαν στη Μελίνα από έναν παιδικό φίλο του εκλιπόντος πατέρα της, όταν κληρονόμησε το σπίτι. «Έχουν σκηνές από την Πάτμο πάνω τους και στην αρχή σκέφτηκα: Είναι τόσο τουριστικά, τι μπορώ να τα κάνω; Στη συνέχεια, με κάποιο τρόπο έγιναν το κέντρο αυτής της τεράστιας συλλογής», λέει η ίδια.
Ανακαλύψτε στην gallery περισσότερες φωτογραφίες!
Πηγή: House & Garden | Φωτογραφίες: Davide Lovatti
