Το σημείο εκκίνησης για τη διαδρομή της Λίνας Στεφάνου σε σχέση με τη γραφή, ήταν ο «Αποχαιρετισμός στα Όπλα», του Ernest Hemingway. Ενθουσιάστηκε τόσο πολύ με το βιβλίο, που έψαξε να βρει πληροφορίες για τον συγγραφέα του. Κανένας δεν βρέθηκε να της πει ότι ο Hemingway τελικά αυτοκτόνησε. Έμεινε με την ιδέα ότι ήταν συγγραφέας που έγινε δημοσιογράφος και πως έζησε μια συγκλονιστική ζωή. Και κάπως έτσι αποφάσισε να κάνει ακριβώς το ίδιο. Ήταν μόλις 14 ετών και το Ίντερνετ δεν είχε εφευρεθεί ακόμη για να της καταστρέψει αυτήν την αυταπάτη. Ακολούθησε, λοιπόν, το όνειρό της και έτσι φτάνουμε στο σήμερα...

Πώς προέκυψε το Nomas, τι ακριβώς πρεσβεύει και πόσο εξιτάρει τη δημιουργικότητά σου; 

Δεν ξέρω για τη δημιουργικότητα, ωστόσο γνωρίζω ότι κάθε τεύχος του NOMAS διεγείρει κι εξιτάρει την αποφασιστικότητα και διευρύνει τα όριά μας. Κάθε τεύχος είναι μια αφετηρία για να αποδείξουμε ότι το πείσμα δεν μας εγκατέλειψε κι ότι δεν “θα βάλουμε νερό στο κρασί μας”, αντίθετα με αυτό που μας έλεγαν όταν ήμασταν μικροί. Μια έκφραση που πάντα μισούσα, γιατί μου προέλεγε ένα μέλλον ασφυκτικό και μικροαστικό. Είναι σημαντικό να μην ξεχνάς εκείνα που απεχθάνεσαι. Ειδικά στην ηλικία μου. Γιατί αυτά είναι που σε κάνουν -ή δεν σε κάνουν- εκείνο που είσαι σήμερα. Εκείνο που τελικά έγινες.

Το NOMAS δημιουργήθηκε στην περίοδο της οικονομικής κρίσης, όταν άλλα περιοδικά και διαφημιστικές εταιρίες έκλειναν και γεννήθηκε από την ανάγκη του (συζύγου και φωτογράφου) Γιάννη Μπουρνιά και τη δική μου να συνεχίσουμε να αναπνέουμε. Πρεσβεύει μια -εξ' αίματος πληρωμένη- ελευθερία.

Ποια είναι τα highlights της δημοσιογραφικής σου πορείας. Μίλησέ μου για κάτι που δεν θα ξεχάσεις ποτέ.

Από που ν' αρχίσω; Η συνάντησή μου με τον Πάμπλο. Με τη Διδώ Σωτηρίου. Η σχέση μου με την Έλλη Παππά. Το πρώτο μου ταξίδι στη Λιβύη επί Καντάφι. Το δεύτερο ταξίδι μου στη Λιβύη λίγο πριν τον πόλεμο του Κόλπου. Τα πουλιά της Λιβύης. Όλες οι διαδηλώσεις τη δεκαετία του '80, στις 17 Νοεμβρίου για το Πολυτεχνείου. Ο Ανδρέας Παπανδρέου κι εγώ κλεισμένοι σε ένα γραφείο της Συγκλήτου για να αποφύγει εκείνος τα επεισόδια και το πλήθος (εγώ κλεισμένη εκεί κατά λάθος). Η γοητεία της Μελίνας Μερκούρη και η εμφάνισή της στη πρώτη ροκ συναυλία της Αθήνας στο Παναθηναϊκό Στάδιο, τη μέρα των γενεθλίων μου. Οι φίλοι. Οι λίγοι καλοί συνάδελφοι. Τα ταξίδια -πραγματικά και φανταστικά- που πήγα. Θα έλεγα ότι τελικά νιώθω ευγνώμων στον Hemingway. Ο δρόμος του – τον οποίο σαν κουτάβι ακολούθησα χωρίς να σκεφτώ και χωρίς να κάνω τα μεγαλειώδη πράγματα που έκανε εκείνος - δεν με απογοήτευσε ποτέ.

Ποιος είναι ο ρόλος της Τέχνης στη ζωή μας σήμερα και πώς διαφοροποιείται στο πέρασμα του χρόνου;

Η Τέχνη σώζει εκείνον που της αφιερώνει τη ζωή του - αν και δεν αναφέρομαι σε υλικό επίπεδο. Η Τέχνη παρηγορεί εκείνον που στην αγκαλιά της αναζητάει παρηγοριά και απαντήσεις. Όπως παρηγορεί και η Ιστορία ή η εμπνευσμένη επιστήμη.

Πώς γίνεται η επιλογή των ανθρώπων που φιλοξενείτε στο Nomas και πόσο η αισθητική τους καθορίζει τον τρόπο που τους προσεγγίζετε; 

Η επιλογή των ανθρώπων γίνεται με ένα απλό κριτήριο. Να εμπνέονται, να αγαπούν και να παθιάζονται μ' αυτό που κάνουν. Αυτό αυτομάτως δημιουργεί και μια αισθητική. Οι άνθρωποι με μεράκι και πάθος είτε ασχολούνται με το να σκαλίζουν το ξύλο, είτε είναι σκηνοθέτες, είτε κηπουροί, ή επιχειρηματίες ή καλλιτέχνες έχουν τα σημάδια του πάθους και της αγάπης τους για το αντικείμενο τους χαραγμένα στο δέρμα τους. Αυτή είναι και η δική μας αισθητική. Βρίσκουμε παρεμφερείς μ' εμάς ανθρώπους που μπορεί να είναι πολύ πλούσιοι ή πολύ φτωχοί. Πολύ γνωστοί ή να μην τους έχει ακούσει ποτέ κανείς.

Αν ήταν στο χέρι σου να διαλέξεις ένα πρόσωπο - πιθανώς και από άλλη εποχή - ποιο θα ήταν αυτό και γιατί; 

Δύσκολο. Είναι πολλοί. Νομίζω θα διάλεγα τον Κινέζο ποιητή Λι Πο, από την περίοδο της Δυναστείας των Τανγκ (τη Χρυσή εποχή της Κίνας), γιατί δεν τον ήξερα αλλά μου συστήθηκε κάποτε σε ένα όνειρο που έψαχνα να βρω απαντήσεις για κάτι που έγραφα. Ήταν ένας ωραίος τύπος, ένας περιπλανώμενος, με μεγάλη αγάπη για το κρασί. Και ήταν σπουδαίος ποιητής.

Πώς προέκυψε η ποίηση στη ζωή σου και τι είδους ανάγκες έκφρασης σου καλύπτει η συγγραφή. Μίλησέ μου για το βιβλίο σου...

Στο μυαλό μου πίστευα πάντα ότι είμαι συγγραφέας. Το πρώτο μου βιβλίο το Τσάρλι (εκδ. Κέδρος), ήταν μυθιστόρημα. Η ποίηση στη ζωή μου προέκυψε από έλλειψη χρόνου. Είχα μόλις γεννήσει και δεν είχα πια δικό μου χρόνο. Τα πρώτα μου ποιήματα ήταν μικρές κοφτές ανάσες που έπαιρνα όσο το παιδί κοιμόταν. Μ' αυτήν την έννοια χρωστάω στο γιο μου αυτό που τελικά έγινα - πράγμα οξύμωρο γιατί συνήθως είναι τα παιδιά που χρωστάνε στους γονείς αυτό που γίνονται στη συνέχεια. Μ' εμάς πήγε ανάποδα. Ελπίζω να μας βγει σε καλό.

Το τελευταίο μου βιβλίο είναι μια διπλή ποιητική συλλογή το ΚΡΑΚ και ΤΑ ΔΑΚΡΥΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ και χρειάστηκα 4,5 χρόνια για να τα γράψω. Ο Art Director, Γιάννης Καρλόπουλος μαζί με την Βιργινία Χριστοπούλου με βοήθησαν, ώστε η τυπογραφία να είναι μέρος του ρυθμού και να συνομιλεί με τα ποιήματα. Δεν ήταν εύκολο, αλλά νομίζω το αποτέλεσμα μας δικαιώνει. Και βέβαια αυτό είναι το πρώτο βιβλίο των νέων εκδόσεων NOMAS BIBLIA που ξεκινάμε με τον Γιάννη Μπουρνιά και θέλαμε να είναι και μια δήλωση - κατάθεση της αισθητικής που μας ενδιαφέρει να έχουν οι εκδόσεις μας.

Πόσο έχει αλλάξει ο τρόπος που εκφράζεσαι με τα χρόνια και τι είδους εξέλιξη παρατηρείς στο έργο σου; 

Έχουμε έναν αόρατο ιδανικό προορισμό στο κεφάλι μας όσοι καταπιανόμαστε στα σοβαρά με την Τέχνη. Όχι να γράψουν για μας ή να μας κάνουν περισσότεροι άνθρωποι κριτική στα βιβλία μας ή like ή να κερδίσουμε εφήμερα βραβεία. Ο στόχος είναι μυστικός, ανομολόγητος και αφορά μόνο εμάς. Οι άλλοι το μόνο που μπορεί να αντιλαμβάνονται είναι αν υπάρχει εξέλιξη από βιβλίο σε βιβλίο, από τη μια σύνθεση στην άλλη, από τη μια περίοδο ζωγραφικής ή γλυπτικής στην επόμενη. Αν υπάρχει εξέλιξη τότε μάλλον είσαι σε καλό δρόμο. Μάλλον, ίσως, μπορεί να σωθείς. Αλλά πάλι κανείς ποτέ δεν ξέρει. Κανείς ποτέ δεν μπορεί να είναι σίγουρος -εκτός φυσικά από τον ίδιο τον καλλιτέχνη. Ο αληθινός καλλιτέχνης μπορεί να βασανίζεται, αλλά ξέρει. Πάντα ξέρει.

Ποια από όλες τις τέχνες προτιμάς και γιατί; 

Όλες οι τέχνες που δεν έχουν να κάνουν με τη γραφή μου μοιάζουν πάντα καλύτερες και πιο ποθητές. Όχι επειδή είναι. Αλλά επειδή δεν είναι οι δικές μου τέχνες και δεν χρειάζεται να αναμετρηθώ εγώ με τα δικά τους τέρατα.

Ένα dream project...

Δεν έχω μεγάλα dream project πια. Έχω μικρές επιθυμίες. Ας πούμε, να με πληρώνουν για να ταξιδεύω και να γράφω ημερολόγια. Και μετά αυτά να γίνονται βιβλία. Επίσης θα ήθελα κάποτε να κάνω podcast για παιδιά, ηλικιωμένους και τυφλούς με αναγνώσεις παραμυθιών, λογοτεχνικών έργων και ποιημάτων. Αλλά πρέπει να βρω έναν σπόνσορα πρώτα. Και χρόνο.

Ποια είναι η σχέση σου με τη μόδα; Τι είναι αυτό που κάνει ένα αντικείμενο ξεχωριστό και υπάρχουν fashion αξεσουάρ που φοράς για χρόνια;

Η μόδα με γοητεύει αλλά όχι τόσο, ώστε να την ακολουθώ πιστά. Παίρνω τα καλύτερα της - για μένα - στοιχεία κι ακολουθώ τη δική μου ερμηνεία για το πρόσωπο που θέλω κάθε φορά να παρουσιάσω στον κόσμο. Δεν είναι ευφάνταστη τακτική, αλλά προέχει από την εμφάνιση η ελευθερία μερικές φορές. Μπορεί να τριγυρνάω για καιρό ντυμένη αδιάφορα ή σαν κλοσάρ ή με ό,τι βρήκα στο σπίτι και ξαφνικά να εμφανιστώ πάνοπλη και πανέτοιμη. Η μόδα είναι οι ρόλοι που παίζουμε στις κοινωνικές μας συμβάσεις. Αν ξέρεις τους κανόνες, μπορείς να τους παραβείς όποτε το αποφασίσεις. Αλλά πρέπει να τους ξέρεις! Κι αυτό ισχύει παντού. Και στις λέξεις. Κυρίως σ' αυτές.

Το αγαπημένο σου μουσείο/ gallery και μια έκθεση που δεν θα ξεχάσεις ποτέ. 

Σε ποια πόλη; Στην Αθήνα είναι το Κυκλαδικής. Πέρα από τη μόνιμη συλλογή του, αγαπώ και τις θεματικές εκθέσεις που κάνει κατά καιρούς και μου έχουν μείνει αξέχαστες. Ίασις (για την υγεία στην αρχαία Ελλάδα) το 2014. Έρως (για την αγάπη, την επιθυμία, και τον πόθο), το 2010. Και φέτος το Κάλλος. Από τις εκθέσεις που έχω δει στο εξωτερικό θυμάμαι πολλές. Θα αναφέρω μόνο μια ρετροσπεκτίβα για τον Giacometti στο Πομπιντού, το 2008, και το δωμάτιο του Mark Rothko στην Tate Modern.

Ο ορισμός της ομορφιάς για εσένα.

Έχω έναν φίλο που μένει στην Πάτμο και κάθε τόσο μου στέλνει μια φωτογραφία με τον ήλιο να ανατέλλει πάντα από το ίδιο σημείο. Και κάθε φορά είναι μια διαφορετική ανατολή. Ο τρόπος που οι αδέσποτες γάτες της γειτονιάς φρόντιζαν τον Μπαλού τον αρχηγό τους όταν εκείνος είχε ένα ατύχημα κι ήταν στα τελευταία του. Το λουλούδι που ανοίγει ξαφνικά μετά από δυο χρόνια που το φροντίζω και με υποδέχεται όταν επιστρέφω μετά από ένα τριήμερο που λείπω από το σπίτι. Οι φίλες μου Μαρίνα, Κατερίνα και Βαλεντίνα όταν χορεύουν. Το πρόσωπο της φίλης μου της Αριάδνης όταν ζωγραφίζει. Η αγκαλιά του γιου μου. Μια μέλισσα που σώζεται από πνιγμό και τινάζει τα φτερά της για να πετάξει μακριά. Η καλοσύνη των ανθρώπων. Μερικές φορές το βλέμμα τους. Αυτά, για μένα είναι ο ορισμός της ομορφιάς.

Η αλλαγή που θα ήθελες να δεις να συμβαίνει...

Να κυριαρχήσει η Αγάπη, που όπως έχω ξαναπεί, είναι η απάντηση για όλα. Είναι μια ωραία ουτοπία η ιδέα της οποίας με ξεκουράζει.

Η καλύτερη συμβουλή που σας έχουν δώσει ποτέ...

Να είσαι ο εαυτός σου. (Μου το έλεγε ο αδερφός μου όταν ήμουν 15 ετών. Ακόμα ψάχνω να δω αν το έχω καταλάβει σωστά).

Περιγράφοντας τον εαυτό σου με τρεις λέξεις...

Εργατική -σαν μέλισσα. Περίεργη -σαν παιδί. Ελεύθερη -σαν ΑΤΑ (Αγνώστου Ταυτότητας Αντικείμενο) που περιπλανιέται στο σύμπαν. Τα ΑΤΑ είναι παρεξηγημένα, ξέρετε. Για μένα είναι απλώς τα σύμβολα της διαφορετικότητας.

Η χαρά της ζωής περιλαμβάνει...

Εκείνο που εσύ φυτεύεις μέσα της.

Ποιο είναι το πιο αγαπημένο σου artpiece και και τι θέση έχει στη ζωή σου; 

Το σπίτι μας έχει αρκετά έργα φτιαγμένα από φίλους καλλιτέχνες και μου είναι όλα πολύτιμα. Τα έργα τέχνης μέσα σ' ένα σπίτι επιδρούν στην καθημερινότητα σου και την αλλάζουν. Δεν είναι άψυχα αντικείμενα τοποθετημένα εδώ ή εκεί σαν έπιπλα. Αποδεσμεύουν τα αρώματα τους σε βάθος χρόνου κάνοντας τη ζωή λίγο καλύτερη, λίγο πιο πλούσια. Ένας πίνακας της Αλίκης Παλάσκας που έχω απέναντί μου όταν γράφω και ξεκουράζω το βλέμμα μου επάνω του, καθώς κι ένα από τα broken της, μια προτομή του Μπετόβεν με την οποία έχω καθημερινό διάλογο. Το πεθαμένο σπουργίτι κι ένα κομμάτι κρέας δίπλα του φτιαγμένο από πέτρα της Necla Rüzgar, που για κάποιο λόγο μου θυμίζουν, το παραμύθι του Όσκαρ Ουάιλντ, ο Ευτυχισμένος Πρίγκηπας. Η φωτογραφία του Ανάργυρου Δρόλαπα με έναν τύπο που κάθεται πάνω σε ένα βράχο στη μέση της θάλασσας και συχνά φαντάζομαι ότι κάθομαι δίπλα του και χαζεύουμε μαζί. Η νυχτερινή φωτογραφία με το άλογο που σε κοιτάει πίσω από τα κάγκελα, του Γιάννη Μπουρνιά, που έχει δύναμη και θλίψη μαζί και δημιουργεί μια ιστορία.

Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σου; 

Να παραμείνω ψύχραιμη. Να μην απογοητεύσω τους ανθρώπου που αγαπάω. Αυτό να μην έρθει σε κόντρα μ' αυτό που είμαι και να μην χρειαστεί ποτέ να διαλέξω ανάμεσα σε μένα και σε κείνους. Αλλά αυτό δεν ξέρω αν είναι σχέδιο. Μοιάζει μάλλον με φιλοδοξία. Γενικά από τότε που σχεδίασα τη ζωή μου πάνω στη ζωή του Hemingway, αποφεύγω να κάνω σχέδια. Πόσες φορές να σταθείς τυχερός;

Μια τέλεια μέρα θα ξεκινούσε... Και θα τελείωνε...

Αφήνω τη ζωή να με εκπλήξει. Όταν τα σχεδιάζεις όλα ποτέ τίποτα δεν είναι τέλειο. Αλλά κι αν ακόμα τα καταφέρεις η προσπάθεια που έχεις καταβάλει για να το πετύχεις είναι τόσο μεγάλη που το τέλειο ψευτίζει, χάνει την γεύση του και σ' αφήνει με ένα παγωμένο χαμόγελο στα χείλη. Δεν αξίζει.