H βραβευμένη συγγραφέας και ηθοποιός Rene Karabash συζητά μαζί μας για το φύλο, την παράδοση και τον αγώνα για αυθεντικότητα

Αν μπορούσε να συνοψίσει σε μία φράση αυτό που θέλει να κρατήσουν οι αναγνώστες της από το τελευταίο βιβλίο της, «Ορκισμένη», αυτή θα ήταν: «Την ελευθερία να είναι ο εαυτός τους, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό». Γεννημένη το 1989 ως Irena Ivanova, η συγγραφέας και ηθοποιός Rene Karabash έχει ξεχωρίσει για τη συμβολή της στη λογοτεχνία και στον κινηματογράφο, ιδίως μετά τον πρωταγωνιστικό της ρόλο στην ταινία «Δίχως Θεό» (2016), που της χάρισε βραβεία σε φεστιβάλ όπως του Λοκάρνο και της Στοκχόλμης. Η επιστροφή της στο καλλιτεχνικό γίγνεσθαι με την «Ορκισμένη» τιμήθηκε με το βραβείο Elias Canetti, με την κινηματογραφική μεταφορά της υπόθεσης να βρίσκεται ήδη στα σκαριά. Η ιστορία του βιβλίου διαδραματίζεται στα βουνά των αλβανικών Άλπεων, όπου η παράδοση αναγκάζει κάποιες γυναίκες να ζήσουν ως άντρες για να αποκτήσουν ελευθερία και κοινωνική ισχύ.

Η μεταμόρφωση της Bekia, της κεντρικής ηρωίδας, στην ανδρική ταυτότητα του Matia είναι ένα οδυνηρό ταξίδι. Τι στάθηκε ως πηγή έμπνευσης και πώς προσεγγίσατε την εξερεύνηση αυτής της μετάβασης;

Μεγάλωσα σ’ ένα χωριό στη βόρεια Βουλγαρία, όπου οι πατριαρχικοί «νόμοι» εξακολουθούν να επικρατούν και στις πιο μικρές λεπτομέρειες. Ήθελα να διηγηθώ τη δική μου ιστορία και τον τρόπο που βλέπω αυτόν τον κόσμο. Όλα ξεκίνησαν όταν επισκέφθηκα την έκθεση της φωτογράφου Pepa Hristova, στην οποία παρουσίαζε λήψεις από ορκισμένες παρθένες της Αλβανίας. Συγκλονίστηκα βλέποντας αυτές τις ανδρόγυνες μορφές και σκέφτηκα: «Αυτός θα είναι ο χαρακτήρας που θα δημιουργήσω στις επόμενες ιστορίες μου». Διάβασα συνεντεύξεις για τις παρθένες και ένα σπάνιο βιβλίο με τις αρχαίες σημασίες των αλβανικών ονομάτων, ενώ εξερεύνησα τα τοπία και τα χωριά μέσω Google Maps. Το περιβάλλον και ο τρόπος ζωής τους θύμιζαν το δικό μου χωριό – κι αυτό με διευκόλυνε να δημιουργήσω έναν αληθινό πρωταγωνιστή χωρίς να πάω εκεί. Όλοι έχουμε μέσα μας γυναικεία και ανδρική ενέργεια· στην Bekia, το ανδρικό στοιχείο κυριαρχεί και εκδηλώνεται μέσω του τελετουργικού αλλαγής, ενώ ο αδελφός της φέρει γυναικεία ενέργεια. Στο τέλος, η Bekia φοράει μισή φούστα και μισό παντελόνι με μπότες, φτάνοντας στην ισορροπία ανάμεσα στον εσωτερικό άνδρα και τη γυναίκα.

Το βιβλίο «Ορκισμένη» της Rene Karabash κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Πώς αντανακλά το ταξίδι της/του Bekia/Matia την έννοια της ενηλικίωσης σε ένα τόσο αυστηρά πατριαρχικό περιβάλλον; Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση, και μέχρι τώρα κανείς δεν με είχε ρωτήσει γι’ αυτό το σημαντικό θέμα. Ευχαριστώ. Είναι ένα ζήτημα που συζήτησα πολύ με τον σκηνοθέτη της ταινίας που θα βγει το 2026. Όλα περιστρέφονται γύρω από το «κατώφλι» της μετάβασης από κορίτσι σε γυναίκα. Η «φωτιά» που διαπερνά το σώμα και η δύναμη της αγάπης δεν μπορούν να συγκρατηθούν από τους νόμους αυτών των τόπων, είναι σαν σπίρτο πεταμένο σε σωρό από άχυρα. Οι συνέπειες ανατρέπουν τα πάντα.

Φράσεις όπως «η ελευθερία είναι επικίνδυνο πράγμα» και «αφού εγκατέλειψα ό,τι ήταν θηλυκό, δεν υπάρχει επιστροφή» αναδεικνύουν σημαντικές αντιφάσεις. Η ελευθερία έρχεται πάντα με κόστος;

Ναι, η ελευθερία έρχεται πάντα με κόστος και πιστεύω ότι είναι το πρώτο πράγμα που πρέπει να αφήσεις να σου συμβεί. Είναι η στιγμή που μένεις μόνος και χάνεις τα πάντα, για να ξαναγεννηθείς σε έναν νέο εαυτό. Είναι ο μύθος του Φοίνικα.

Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση στη συγγραφή ενός βιβλίου που αγγίζει τόσο ευαίσθητα ζητήματα ταυτότητας, φύλου και κοινωνικής καταπίεσης;

Ίσως το γεγονός ότι έπρεπε να βάλω το μαχαίρι στο κόκαλο και να βγάλω τις σφαίρες που δέχτηκα στα πρώτα χρόνια της ζωής μου. Ήταν δύσκολο, ήταν επώδυνο, αλλά, «διάολε», τόσο θεραπευτικό. Γι’ αυτό το βιβλίο «αγγίζει» τις καρδιές των αναγνωστών - εξαιτίας της οδυνηρής του ειλικρίνειας και των δακρύων με τα οποία «κέντησα» αυτήν την ιστορία στις σελίδες.

Το βιβλίο σας τιμήθηκε με το Βραβείο Elias Canetti, τη σημαντικότερη λογοτεχνική διάκριση στη Βουλγαρία. Πώς επηρέασε αυτή η αναγνώριση τον λογοτεχνικό σας σκοπό ή τα θέματα που αισθάνεστε την ανάγκη να εξερευνήσετε στη γραφή σας;

Η βράβευση δεν μπορεί να επηρεάσει τα θέματα των γραπτών μου. Είναι καλό να κερδίζεις βραβεία. Το «εγώ» νιώθει κολακευμένο και αναγνωρισμένο, αλλά υπάρχει και μια πιο σκοτεινή πλευρά για μένα, που είναι οι νέες προσδοκίες των ανθρώπων. Πρέπει να ξεπεράσεις τον εαυτό σου ως συγγραφέας, όλα τα μάτια είναι στραμμένα πάνω σου και γίνεται πολύ δύσκολο να «σβήσεις» τον εγκέφαλο όταν γράφεις.

Ετοιμάζεται η κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου. Πώς νιώθετε για αυτό;

Δεν ήταν εύκολο να μετατραπεί αυτή η ιστορία, γραμμένη σε στιλ ροής συνείδησης, σε σενάριο για τον κινηματογράφο. Αλλά προσπάθησα να μείνω πιστή στον εαυτό μου και να αποδώσω αυτήν τη ματιά που παρατηρεί και βλέπει τα πάντα. Που διαβάζει τις σκέψεις των χαρακτήρων μου, ενώ ταυτόχρονα βλέπει τη μεγάλη εικόνα και κινείται σαν πουλί μέσα στην ιστορία, μπρος πίσω στο παρελθόν, το μέλλον και το παρόν, στα όνειρα και την πραγματικότητα.

Σε μια κοινωνία όπου η παράδοση συχνά υπαγορεύει αυστηρούς κανόνες, ποια είναι η θέση των γυναικών στα Βαλκάνια σήμερα και πώς ελπίζετε ότι το βιβλίο σας θα συμβάλει σε αυτήν τη συζήτηση;

Στην αρχή, όταν το βιβλίο κυκλοφόρησε στη Βουλγαρία, πίστεψα ότι αυτά τα φεμινιστικά θέματα θα γίνουν όλο και λιγότερο επίκαιρα όσο αναπτυσσόμαστε ως πολιτισμένη κοινωνία. Δυστυχώς, έκανα λάθος. Βλέπουμε παγκοσμίως τι συμβαίνει με τα δικαιώματα των γυναικών. Η ανθρωπότητα κάνει βήματα προς τα πίσω, στερώντας τους τα βασικά τους δικαιώματα. Δυστυχώς, το βιβλίο μου γίνεται όλο και πιο σημαντικό στον κόσμο που ζούμε, αλλά εξακολουθώ να ελπίζω ότι κάποια μέρα θα διαβάζεται σαν ένα τεκμήριο μιας εποχής και όχι σαν πραγματικότητα.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ GEORGI KAZAKOV

ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ GLOW ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2025