Ακροβατώντας ανάμεσα στο πραγματικό και το εικονικό, ο Ανδρέας Αγγελιδάκης συνθέτει αφηγηματικές ιστορίες στις οποίες συναντώνται ιστορικά, πολιτισμικά και φιλοσοφικά ζητήματα, μέσα από έναν ερευνητικό και παιγνιώδη φακό. Επί της ουσίας ανασυνθέτει περιβάλλοντα, ακόμη καλύτερα τα αναδομεί, εκκινώντας από ένα στοιχείο του εκάστοτε κτιρίου, χώρου ή project, και χτίζοντας εν συνεχεία πάνω σε αυτό πολλαπλές αφηγήσεις. Η δομημένη πολυπλοκότητα των έργων του -συχνά υβριδικά περιβάλλοντα που προσκαλούν τον επισκέπτη σε διάδραση- αποτελεί απότοκο των αρχιτεκτονικών του σπουδών, που είναι η βάση της καλλιτεχνικής του ταυτότητας. Στην εικαστική εγκατάσταση «Δωμάτιο Απόδρασης/Escape Room», σε επιμέλεια Γιώργου Μπεκιράκη, με την οποία θα μας εκπροσωπήσει στην 61η Μπιενάλε της Βενετίας, με φορέα υλοποίησης τον Μητροπολιτικό Οργανισμό Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης-MOMus, θέτει ως αφετηρία την αλληγορία του σπηλαίου του Πλάτωνα, ένα θέμα που ενυπάρχει στο έργο του εδώ και χρόνια, αλλά που για πρώτη φορά μετουσιώνει σε project μεγάλης κλίμακας. Όπως και στον Πλάτωνα, «το σπήλαιο λειτουργεί ως μηχανισμός που παράγει κάτι το οποίο βλέπουμε εμείς ως πραγματικότητα και είμαστε φυλακισμένοι μέσα σε αυτό», μου εξηγεί. Στην εποχή μας, το σπήλαιο είναι ο ψηφιακός κόσμος και οι μηχανισμοί δημιουργίας μιας ψευδούς πραγματικότητας, όπως τα fake news, η προπαγάνδα και οι θεωρίες συνωμοσίας. Ταυτόχρονα, το σπήλαιο λειτουργεί και ως ένα σύγχρονο δωμάτιο απόδρασης (escape room), το οποίο, ως είδος χώρου, προέρχεται από το διαδίκτυο και την κουλτούρα των video games. Πρόκειται, επομένως, για μία εγκατάσταση στην οποία ο καλλιτέχνης τέμνει τον πραγματικό κόσμο με τον ψηφιακό και την αρχαιότητα με το σήμερα, «ακουμπώντας» σύγχρονα ζητήματα ταυτότητας, εξουσίας και ελέγχου.
Αν το σπήλαιο του Πλάτωνα υπήρξε η αφετηρία της σκέψης του καλλιτέχνη και τα escape rooms η έμπνευση, η βάση επάνω στην οποία στηρίχθηκε η πρότασή του είναι κάτι απόλυτα υπαρκτό, με την έννοια της υλικότητας: το ίδιο το ελληνικό περίπτερο που έχει χτιστεί το 1934 σε νεοβυζαντινό ρυθμό και βρίσκεται στους καταπράσινους κήπους Giardini, μαζί με τα υπόλοιπα εθνικά περίπτερα των κρατών που συμμετέχουν στην κορυφαία καλλιτεχνική έκθεση. Την είσοδο του περιπτέρου στολίζουν δύο αρχαιοελληνικοί κίονες, η ύπαρξη των οποίων κίνησε το ενδιαφέρον του Αγγελιδάκη. «Προσπαθούσα να ανακαλύψω πού ακριβώς κολλάνε ιστορικά και, κατά την έρευνά μου στη διεθνή βιβλιογραφία, ανακάλυψα ότι αντιγράφουν τους μαρμάρινους κίονες από την Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη», επισημαίνει. Την επιλογή του βυζαντινού ρυθμού, τη χρονιά που χτίστηκε το ελληνικό περίπτερο, οφείλουμε να τη δούμε ενταγμένη στο ιστορικό πλαίσιο της εποχής: το 1934 ήταν η χρονιά που ο Μουσολίνι κέρδισε τις εκλογές στην Ιταλία και που ο Χίτλερ έδωσε εντολή για τις μαζικές εκκαθαρίσεις των πολιτικών του αντιπάλων με τη «Νύχτα των μεγάλων μαχαιριών» και προχώρησε στην κατάρτιση των «ροζ λιστών» για τους ομοφυλόφιλους άνδρες. Υπό το πρίσμα της ανόδου του φασισμού στην Ευρώπη, η ελληνική κυβέρνηση, που διένυε μια εξίσου ταραχώδη περίοδο ακραίας πόλωσης και φανατισμού, κάνει μια δήλωση στροφής στο Βυζάντιο και, επί της ουσίας, στη θρησκεία και τον συντηρητισμό. «Είναι βέβαια οξύμωρο το πώς ο φασισμός συχνά οικειοποιείται θρησκείες, χωρίς να συμμετέχει στο νόημα της θρησκείας, όντας μία ιδιαίτερα βίαια ιδεολογία και πολιτική πρακτική», σχολιάζει και συμπληρώνει: «Και η τεχνική του φασισμού αποτελεί έναν κατεξοχήν μηχανισμό ελέγχου, σαν κι αυτόν που περιγράφει ο Πλάτωνας. Το βλέπουμε σήμερα και στην Αμερική, να λειτουργούν μηχανισμοί που δεν τους ενδιαφέρει η πραγματικότητα. Ο Trump, για παράδειγμα, μιλάει στο ευρύ κοινό και δεν τον ενδιαφέρει το fact checking ή βλέπουμε μια είδηση και δεν ξέρουμε αν είναι όντως αληθινή, αν είναι δημιούργημα της τεχνητής νοημοσύνης ή μοντάζ. Έχει περάσει η εποχή που μπορούμε να πιστέψουμε μία εικόνα».
Ποια θα είναι όμως η μορφή της εγκατάστασης εντός του ελληνικού περιπτέρου; «Θα τοποθετήσουμε διάφορα στοιχεία γρίφων, με βάση και το concept του escape room, αλλά ο χώρος θα είναι ανοιχτός στον κόσμο για διάδραση και ερμηνεία. Επιπρόσθετα, θέλουμε με τον Γιώργο (Μπεκιράκη) να προσθέσουμε παιγνιώδη και χιουμοριστικά στοιχεία, ώστε οι επισκέπτες να διασκεδάσουν. Για παράδειγμα, να τους προσφέρει κάποιος νερό ή να τους δίνεται η δυνατότητα να καθίσουν σε κάποιο σημείο. Στόχος δεν είναι να αφηγηθούμε μία συγκεκριμένη ιστορία, αλλά να ενσωματώσουμε γρίφους - στοιχεία που να συνθέτουν μια εμπειρία προσιτή στον καθένα. Να κινήσουμε το ενδιαφέρον του κόσμου, αυτή είναι άλλωστε νομίζω και η φιλοδοξία όλων των εθνικών συμμετοχών. Η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν ξέρεις πώς θα αντιδράσει ο κόσμος. Για παράδειγμα, στην εγκατάσταση φέτος με τις “πουφοκολόνες” στο Πεδίον του Άρεως, στο πλαίσιο της έκθεσης “Πλάσματα 3” της Στέγης, δημιουργήθηκε η ιδανική για μένα συνθήκη: επάνω κάθονταν διάφορες παρέες, ενώ υπήρχε κόσμος που έτρωγε το φαγητό του. Αυτό θεωρώ ότι είναι πετυχημένο, να αρέσει η πρότασή μου και σε κάποιον που δεν ξέρει ποιος είμαι και τι έχω κάνει. Απλώς να μπει τυχαία μέσα στον χώρο και να του αρέσει, ασχέτως ηλικίας, εθνικότητας και επιπέδου μόρφωσης».
Με συνεχή παρουσία στο διεθνές και ελληνικό καλλιτεχνικό στερέωμα, ο Ανδρέας Αγγελιδάκης έχει καταφέρει να κάνει εκθέσεις στις οποίες χρησιμοποιεί όλα τα στοιχεία της δουλειάς του -έρευνα, σκηνογραφία, βίντεο- και συνθέτει ένα ολόκληρο περιβάλλον, με στόχο το κάθε project να αποτελεί μια συνολική εμπειρία για τον επισκέπτη. Δεδομένου ότι ξεκίνησε τις σπουδές του από την Αρχιτεκτονική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, μοιραία η συζήτησή μας γυρίζει στην πόλη όπου έζησε ως φοιτητής από το 1986 έως το 1989. Όπως θυμάται, τα χρόνια εκείνα η Θεσσαλονίκη ήταν πιο underground από την Αθήνα. Και παρά τη συνέχιση των σπουδών του στο εξωτερικό και την επιστροφή στην Αθήνα, ως επιλογή τόπου κατοικίας, με τη Θεσσαλονίκη δεν έχασε ποτέ την επαφή του. Μάλιστα, το 2011 συμμετείχε στην 3η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, αναλαμβάνοντας την αρχιτεκτονική-μουσειογραφική μελέτη των χώρων του κεντρικού προγράμματος, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονταν και κάποια από τα βυζαντινά μνημεία της πόλης που αποτελούν και μνημεία UNESCO.
Φέτος, που ο Μητροπολιτικός Οργανισμός Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης-MOMus αποτελεί τον φορέα υλοποίησης (Εθνικό Επίτροπο) της ελληνικής συμμετοχής στην 61η Μπιενάλε της Βενετίας, τα νήματα που τον ενώνουν με την πόλη θα φωτιστούν ξανά.
Info:
Η 61η Μπιενάλε Βενετίας (Biennale Arte 2026) θα πραγματοποιηθεί από 9 Μαΐου έως 22 Νοεμβρίου 2026. Την Ελλάδα θα εκπροσωπήσει ο Ανδρέας Αγγελιδάκης με την εγκατάσταση «Δωμάτιο Απόδρασης/Escape Room», σε επιμέλεια Γιώργου Μπεκιράκη, με φορέα υλοποίησης τον Μητροπολιτικό Οργανισμό Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης-MOMus.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑ ΚΡΑΣΑΓΑΚΗ
ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ GLOW ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2025
