Ο πόλεμος στην Ουκρανία μαίνεται για μία ακόμη μέρα και δυστυχώς, όλα δείχνουν ότι ο εφιάλτης αυτός δε θα τελειώσει σύντομα. Η φρίκη, ο φόβος, όλος αυτός ο σπαραγμός θα μας συντροφεύσουν -άλλους λιγότερο κι άλλους περισσότερο- για αρκετό καιρό ακόμη. Οι επιθέσεις της Ρωσίας συνεχίζονται, οι Ουκρανοί πολίτες βλέπουν όλα όσα γνώριζαν να χάνονται στο σκοτάδι κι ο πόνος πλέον περισσεύει. Την ίδια ώρα, όλος ο υπόλοιπος πλανήτης παρακολουθεί τις εξελίξεις με κομμένη την ανάσα, με την ελπίδα ότι οι προβλέψεις δε θα επιβεβαιωθούν κι ότι όλο αυτό θα τελειώσει σύντομα. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αποτελεί -ουσιαστικά- τον πρώτο πόλεμο της νέας, ψηφιακής εποχής και τα social media έρχονται και σε αυτή την περίπτωση να παίξουν το δικό τους ρόλο.

Η Ρωσία αποχαιρέτησε το Instagram!

Social media και πόλεμος

Σε έναν πόλεμο δεν υπάρχει νικητής κι ηττημένος, από τη στιγμή που χάνονται αθώες ψυχές, που απλός κόσμος, οικογένειες, παιδιά, ηλικιωμένοι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τον τόπο και την ίδια τους τη ζωή. Όμως κάτι ακόμη -εξίσου σημαντικό- που χάνεται, που σβήνει στο σκοτάδι, είναι η αλήθεια. Η κάθε εμπλεκόμενη πλευρά, επιχειρεί να δημιουργήσει ένα συγκεκριμένο κλίμα και να διαμορφώσει μία δική της πραγματικότητα, ρίχνοντας τις ευθύνες στον αντίπαλό της. Σε μία εποχή όπου τα μέσα που καλύπτουν τον πόλεμο, είναι αμέτρητα και τα social media αποτελούν ξεκάθαρα κομμάτι της καθημερινότητάς μας, ο κάθε άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να επιλέξει την επιθυμητή εκδοχή, ανάλογα με το μέρος στο οποίο βρίσκεται και τις πηγές πληροφόρησης που προτιμάει. Είναι πια ξεκάθαρο πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν με πολλούς τρόπους, ωστόσο στη συγκεκριμένη περίπτωση και με τις πολεμικές επιθέσεις να διαδέχονται η μία την άλλη, υπάρχουν δύο διαφορετικές κατευθύνσεις. Αφενός, αυτή της ενημέρωσης κι αφετέρου της προπαγάνδας.

Οι Ουκρανοί πολίτες δημοσιεύουν φωτογραφίες, βίντεο κι οτιδήποτε άλλο μπορεί να καταδείξει το πιο άγριο και σκληρό πρόσωπο της Ρωσίας, ενώ από την άλλη οι Ρώσοι κάνουν ακριβώς το αντίθετο. Την ίδια στιγμή, χρήστες σε κάθε γωνιά του πλανήτη αναπαράγουν ειδήσεις και πληροφορίες από κάθε είδους «πηγή». Με λίγα λόγια όλοι μας ενημερώνουμε κι ενημερωνόμαστε από τα social media. Κάπως έτσι κάνουν την εμφάνισή τους τα fake news κι η κάθε πλευρά αναπτύσσει τη δική της ρητορική, με την αλήθεια να χάνεται όλο και περισσότερο και τον φαύλο αυτό κύκλο να συνεχίζεται, χωρίς να γνωρίζει κανείς τελικά τι ακριβώς συμβαίνει και γιατί. Μήπως -λοιπόν- ήρθε η στιγμή να αναθεωρήσουμε λίγο όλοι μας όσα πιστεύουμε γι' αυτές τις πλατφόρμες και να προσπαθήσουμε να τις χρησιμοποιήσουμε με μεγαλύτερη προσοχή και κριτική σκέψη; Κι επιτέλους αν όχι τώρα, πότε;

Η Ρωσία αποχαιρέτησε το Instagram

Τα social media έχουν αποκτήσει τεράστια δύναμη και κατά τα ψέματα, αποτελούν πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης κοινωνίας. Από την πρώτη στιγμή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και το διάγγελμα του Vladimir Putin, ο κόσμος εξέφρασε την οργή του μέσα από αυτά, με τον Ρώσο Πρόεδρο να βρίσκεται στο επίκεντρο και να δέχεται την πιο σκληρή κριτική. Η Ρωσία αντιμετωπίζει όλο αυτό το διάστημα τεράστια «χτυπήματα» και τα hate σχόλια πολλαπλασιάζονται, με το Κρεμλίνο να περνάει στην... αντεπίθεση, κατηγορώντας το Instagram για υποκίνηση βίας κατά των Ρώσων. Έτσι, από το βράδυ της Κυριακής η συγκεκριμένη πλατφόρμα δεν είναι διαθέσιμη στη χώρα. Το Instagram βρίσκεται πλέον στη λίστα των ιστότοπων «περιορισμένης πρόσβασης», η οποία δημοσιεύθηκε από το ρωσικό όργανο ελέγχου και λογοκρισίας των τηλεπικονωνιών και των μέσων ενημέρωσης της Ρωσίας.

Όλα αυτά, λίγες ημέρες μετά την επίσημη δήλωση της Meta, η οποία κατέχει επίσης και το Facebook, αναφορικά με την προσωρινή αλλαγή στην πολιτική της για τη ρητορική μίσους. Η εταιρία σημείωσε μεταξύ άλλων, πως ήταν λάθος το γεγονός ότι οι Ουκρανοί δεν μπορούσαν να εκφράζουν την αντίσταση και την οργή τους για τις στρατιωτικές επιθέσεις, με τη Ρωσία να ξεκινάει ποινική έρευνα κατά της Meta και τους εισαγγελείς να ζητούν από το δικαστήριο, να χαρακτηρίσει τον αμερικανικό τεχνολογικό κολοσσό ως «εξτρεμιστική οργάνωση». Περίπου 80 εκατομμύρια χρήστες στη Ρωσία, είδαν τους λογαριασμούς τους να σβήνουν, ενώ στη χώρα έχει ήδη απαγορευτεί το Facebook, ως απάντηση στους περιορισμούς πρόσβασης στα ρωσικά μέσα ενημέρωσης, που υπάρχουν στη συγκεκριμένη πλατφόρμα. 

«Πρέπει να διασφαλίσουμε την ψυχική υγεία των πολιτών, ειδικά των παιδιών και των εφήβων, για να τους προστατεύσουμε από την παρενόχληση και τις προσβολές στο διαδίκτυο», ανέφερε στο μήνυμά της η ρωσική ρυθμιστική αρχή Roskomnadzor. Στον αντίποδα, ο Ουκρανός Πρόεδρος, Volodymyr Zelensky ευχαρίστησε με δική του ανάρτηση την Meta, αλλά και τις υπόλοιπες πλατφόρμες, για την στήριξή τους στους Ουκρανούς πολίτες. 

War is not only a military opposition on UA land. It is also a fierce battle in the informational space. I want to thank @Meta and other platforms that have an active position that help and stand side by side with the Ukrainians.

— Володимир Зеленський (@ZelenskyyUa) March 13, 2022

Τελικά πώς πρέπει να λειτουργήσουμε;

Όταν ξεκινούσε το 2022, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι η Ευρώπη θα βίωνε τέτοιου είδους καταστάσεις. Ότι η Ουκρανία θα βυθιζόταν στο σκοτάδι κι ότι η φρίκη του πολέμου θα σκέπαζε την καθημερινότητά μας. Η πραγματικότητα -ωστόσο- είναι για μία ακόμη φορά πολύ σκληρή κι όλοι μας, ακόμη κι αν βρισκόμαστε πολύ μακριά, ακόμη κι αν φαινομενικά δεν επηρεαζόμαστε από όλο αυτό, θα πρέπει να λειτουργήσουμε με τεράστια σοβαρότητα και προσοχή. Θα πρέπει να μάθουμε να χρησιμοποιούμε όλα εκείνα τα εργαλεία που έχουμε στα χέρια μας, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Να αξιολογούμε τις πληροφορίες και τις πηγές και να μεταφέρουμε - αναπαράγουμε, μόνο την αλήθεια. Να αναγνωρίζουμε τα fake news. Τα social media είναι πολύ χρήσιμα κι είναι η κατάλληλη στιγμή να μάθουμε να τα χρησιμοποιούμε με τον σωστό τρόπο.

Άλλωστε, αν δεν είχαν τέτοια δύναμη, κανείς δε θα προσπαθούσε με κάθε τρόπο να περιορίσει την πρόσβαση σε αυτά, όπως συμβαίνει αυτή τη στιγμή στη Ρωσία. Η αλήθεια πρέπει να φτάνει και να ακούγεται παντού και με τον πόλεμο να μαίνεται και τις ανθρώπινες ζωές να βρίσκονται σε τεράστιο κίνδυνο, αυτό, είναι το μοναδικό εργαλείο που έχουμε στα χέρια μας. Ας μάθουμε επιτέλους να το διαχειριζόμαστε σωστά, αφήνοντας στην άκρη τις εικασίες και τη ρητορική της κάθε εμπλεκόμενης πλευράς, που δεν παρουσιάζει την πλήρη αλήθεια. Η πολύπλευρη ενημέρωση κι η κριτική σκέψη είναι το κλειδί. Ο πόλεμος στην εποχή των social media είναι σκληρός, αλλά επιβάλλεται να κρατήσουμε ανοικτά τα μάτια και τα αυτιά μας...