«Παιδοκτόνος», «Μάνα τέρας», «Πάτρα», «Σύνδρομο Μινχάζουεν, «Σύνδρομο Μινχάουζεν δι' αντιπροσώπου», «Τοξικολογικές»... Είναι μερικές από τις λέξεις που ηχούν στ' αυτιά μας τους τελευταίους περίπου δύο μήνες. Τρία αδέρφια χάνουν τη ζωή τους κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, σε διαφορετική ηλικία και με διαφορετικό τρόπο. Ο λόγος; Το γονιδιακό πρόβλημα αποκλείστηκε σχεδόν αμέσως, καθώς δεν βρέθηκε κάτι κοινό στους θανάτους. Και μετά; Σενάρια, εικασίες και μια κοινή γνώμη έτοιμη -όπως πάντα όταν δεν αφορά τους εαυτούς μας- να πατήσει τη «σκανδάλη». Όλοι το σκεφτήκαμε, λίγοι θέλαμε να το παραδεχτούμε... να το πιστέψουμε!

Γίνεται μια μητέρα να σκοτώσει το παιδί της; Η ιστορία έχει αποδείξει -δυστυχώς- περίτρανα ότι γίνεται. Γίνεται ο στενός κύκλος ενός ανθρώπου να μην αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει κάποιο ψυχολογικό πρόβλημα; Ειλικρινά, δεν γίνεται. Μόνο αν βρίσκονται κι αυτοί στην ίδια ψυχολογική κατάσταση, που ακόμα κι αυτό εάν συμβαίνει υπάρχει σίγουρα κάποιος από τον περίγυρο που πρέπει να το αντιληφθεί. Το μόνο που γίνεται είναι το «Τι θα πει ο κόσμος;», «Το δικό μου το παιδί δεν είναι τρελό», «Δεν έχεις εσύ ανάγκη, θα τα καταφέρεις» και μετά κλείνουμε τα ματιά μας και συνεχίζουμε τη ζωή με αυταπάτες, ζώντας σ' έναν κόσμο όπως θα θέλαμε να είναι. Αλλά μαντέψτε, απέχει πολύ από την πραγματικότητα. 

Σε περίπτωση που έχετε βιώσει ψυχικές διαταραχές γνωρίζετε καλά πώς μπορούν να αλλάξουν την καθημερινότητα, τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά σας. Πως είναι να ζεις κάθε μέρα σ' έναν φαύλο κύκλο και να νιώθεις ότι αυτή η κατάσταση θα είναι μόνιμη. Ως άνθρωπος που παλεύει χρόνια με θέματα ψυχικής υγείας, περνώντας από περιόδους διαφορετικής έντασης, μπορώ να σας πω με σιγουριά, ότι αυτοί που θέλουν να καταλάβουν ότι κάτι δεν πάει καλά, ότι κάτι έχει αλλάξει, θα το καταλάβουν. Λίγο παράξενο λοιπόν, το γεγονός ότι μόλις η υπόθεση της Πάτρας πήρε δημοσιότητα, ακούστηκε πολύ εύκολα ο ιατρικός όρος «Σύνδρομο Μινχάουζεν δι' αντιπροσώπου», ενώ ο κύκλος της οικογένειας δεν είχε αντιληφθεί μέχρι στιγμής τίποτα. Γνωρίζουμε όμως τι σημαίνει πραγματικά αυτός ο όρος που αναφέρουμε ξανά και ξανά;

Σύνδρομο Μινχάουζεν δι' αντιπροσώπου

Το σύνδρομο Μινχάουζεν δι' αντιπροσώπου (MSBP) -για το οποίο σημειώνεται πως δεν υπάρχει καμιά επίσημη ιατρική σύνδεση με τη μητέρα των τριών άτυχων κοριτσιών στην Πάτρα- είναι μία ψυχική διαταραχή. Η ονομασία του προέρχεται από τον βαρόνο Μινχάουζεν, πρωταγωνιστή του βιβλίου «Οι περιπέτειες του βαρώνου Μινχάουζεν» του Γερμανού συγγραφέα Ροδόλφου Ράσπε, που γράφτηκε στα 1785. Ο βαρόνος ήταν ιστορικό πρόσωπο που πολέμησε στον ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1768. Μετά την επιστροφή του άρχισε να διηγείται φανταστικά κατορθώματα.

Κατά τη διάρκεια αυτής της ψυχικής διαταραχής οι φροντιστές ενός ευάλωτου ατόμου (ενός παιδιού, ενός ατόμου με αναπηρία ή ενός ηλικιωμένου) συμπεριφέρονται σαν το άτομο που έχουν υπ’ ευθύνη τους να πάσχει από κάποια σωματική ή ψυχική ασθένεια -χωρίς όμως να είναι πραγματικά άρρωστο- και ορίζεται ως μια μορφή κακοποίησης παιδιών ή ηλικιωμένων. Σ' αυτό το σημείο αξίζει να σημειώσουμε ότι έρευνες έχουν δείξει πως οι περισσότερες περιπτώσεις MSBP είναι μεταξύ μητέρας και παιδιών. Το επικίνδυνο είναι πως η φροντίδα του φροντιστή είναι στην πραγματικότητα μία μορφή κακοποίησης. 

Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν οι φροντιστές και κυρίως οι μητέρες μπορεί: 

• Να λένε ψέματα για τα συμπτώματα του παιδιού.
• Να αλλάζουν τα αποτελέσματα των τεστ για να κάνουν το παιδί να φαίνεται άρρωστο.
• Να βλάπτουν σωματικά το παιδί για να εκδηλώνει συμπτώματα.

Το αποτέλεσμα είναι αυτά τα παιδιά να υποβάλλονται συνεχώς σε ιατρικές εξετάσεις αλλά και ιατρικές πράξεις, όπως εγχειρήσεις ή χορήγηση φαρμάκων που στην πραγματικότητα δεν χρειάζονται. Ακόμα ένας κίνδυνος είναι πως μέσα από όλες αυτές τις διαδικασίες τα παιδιά μπορεί να αρρωστήσουν σοβαρά, να τραυματιστούν ακόμα και να χάσουν τη ζωή τους από τις πράξεις του φροντιστή. 

Τι προκαλεί την ασθένεια 

Η αλήθεια είναι πως οι ειδικοί δεν μπορούν να πουν με βεβαιότητα τι προκαλεί την ασθένεια. Παρόλα αυτά θεωρούν ότι μπορεί να συνδέεται με προβλήματα κατά την παιδική ηλικία του θύτη. Οι κακοποιοί αισθάνονται συχνά ότι η ζωή τους είναι εκτός ελέγχου, έχουν κακή αυτοεκτίμηση και δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν το στρες ή το άγχος.

Η προσοχή και η συμπάθεια που λαμβάνουν οι φροντιστές όταν έχουν ένα άρρωστο παιδί μπορεί να ενθαρρύνει τη συμπεριφορά τους. Οι ίδιοι μπορεί να τραβούν την προσοχή όχι μόνο από γιατρούς και νοσηλευτές αλλά και από τον κοινωνικό περίγυρο. Για παράδειγμα, οι γονείς ή ο σύντροφος του φροντιστή μπορεί να εκδηλώνουν μεγαλύτερη προσοχή και ενδιαφέρον γι' αυτόν, όταν βρίσκεται σε μία τέτοια κατάσταση. 

Τα χαρακτηριστικά 

Οι πάσχοντες από το σύνδρομο Μινχάουζεν δι' αντιπροσώπου: 

• Μπορεί να έχουν ιατρικές γνώσεις ή εμπειρία, ακόμα και ασκούν το επάγγελμα. 
• Φαίνονται αφοσιωμένοι στο παιδί. 
• Είναι πολύ φιλικοί και συνεργάσιμοι με το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό.
• Επιζητούν την συμπόνια και την προσοχή.
• Μοιάζουν να ανησυχούν πολύ (μερικές φορές, υπερβολικά πολύ) για το παιδί τους.
• Πάσχουν οι ίδιοι από φανταστικές διαταραχές, τις οποίες προκαλούν στον εαυτό τους.
• Θέλουν να έχουν τον πλήρη έλεγχο της κατάστασης.
• Δεν βλέπουν τη συμπεριφορά τους ως επιβλαβή.

Ενδείξεις ότι ένας άνθρωπος πάσχει από το σύνδρομο

Ο έλεγχος των ιατρικών αρχείων ενός παιδιού για προηγούμενες εξετάσεις, θεραπείες και νοσηλεία στο νοσοκομείο μπορεί να βοηθήσει έναν γιατρό ή νοσηλευτή να ανακαλύψει εάν ένα πρόβλημα υγείας είναι πραγματικό.

Οι γιατροί ή οι νοσηλευτές μπορεί να υποψιαστούν ότι υπάρχει πρόβλημα όταν:

• Ένα παιδί έχει μια επαναλαμβανόμενη ή ασυνήθιστη ασθένεια και δεν μπορεί να βρεθεί η ιατρική αιτία.
• Το παιδί δεν βελτιώνεται, ακόμη και με θεραπείες που θα έπρεπε να βοηθήσουν.
• Τα συμπτώματα εμφανίζονται μόνο όταν ο φροντιστής είναι ή ήταν πρόσφατα με το παιδί, αλλά βελτιώνονται ή υποχωρούν όταν δεν είναι εκεί ή παρακολουθείται στενά.
• Ο άλλος γονέας (συνήθως ο πατέρας) δεν συμμετέχει στη θεραπεία του παιδιού, παρόλο που η κατάστασή του μπορεί να είναι σοβαρή.
• Ο φροντιστής αλλάζει ξαφνικά γιατρό και λέει ψέματα για προηγούμενες εξετάσεις και θεραπείες.
• Τα φυσιολογικά αποτελέσματα των εξετάσεων δεν καθησυχάζουν τον φροντιστή. Και μπορεί να εμφανίζεται περίεργα ήρεμος ή χαρούμενος όταν η κατάσταση του παιδιού χειροτερεύει.
• Ο φροντιστής εντοπίζεται να βλάπτει το παιδί ή να προκαλεί συμπτώματα.
• Ένα άλλο παιδί στην οικογένεια είχε ανεξήγητη ασθένεια ή θάνατο.

Η θεραπεία 

Δεν πρόκειται για μία ψυχική ασθένεια, η οποία θεραπεύεται εύκολα. Χρειάζεται χρόνια συμβουλευτικής και ψυχολογικής υποστήριξης για να υπάρξει ουσιαστική βελτίωση. Τις περισσότερες φορές η διάγνωσή του είναι δύσκολη, καθώς ο πάσχων λέει συνεχώς ψέματα. Αρνείται επίσης ότι έχει πρόβλημα και μπορεί να είναι αρνητικός στη θεραπεία. Φαρμακευτική αγωγή χορηγείται μόνο όταν αντιμετωπίζει και συνοδά προβλήματα. Ακόμα και μετά τη θεραπεία, όμως, μπορεί να επαναλάβει τη συμπεριφορά του. Γι’ αυτό, οι γιατροί, οι ειδικοί στην ψυχική υγεία και οι συγγενείς του, πρέπει να τον παρακολουθούν στενά. 

Το γεγονός ότι μια μητέρα έχει σκοτώσει το παιδί της με σοκάρει και με θλίβει βαθιά. Αυτό όμως που με στεναχωρεί επίσης, είναι το πόσο απαίδευτη είναι η κοινωνίας μας στα θέματα ψυχικής υγείας. Δεν χρειάζεται να φτάσεις στο σημείο να κάνεις μέρες ολόκληρες να σηκωθείς από το κρεβάτι για να ζητήσεις βοήθεια. Ξέρω πως όταν πονάει το κεφάλι σου παίρνεις ένα παυσίπονο. Με τον ίδιο τρόπο πρέπει να φερθείς και όταν πονάει η ψυχή σου. 

Ξεφύγετε από μικροαστικές απόψεις, από τη γυάλα που έχετε φτιάξει κι από την ανάγκη για τελειότητα. Παρατηρήστε λίγο περισσότερους τους ανθρώπους και βοηθήστε τους με όποιον τρόπο μπορείτε.