Για δεκαετίες, η ψυχική υγεία ήταν ένα θέμα-ταμπού που οι περισσότεροι απέφευγαν να αγγίξουν. Οι λέξεις «άγχος», «κατάθλιψη», «θεραπεία» ή «ψυχολόγος» συχνά συνοδεύονταν από προκατάληψη. Όμως, κάτι έχει αλλάξει. Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε μια πραγματική στροφή στον τρόπο που σκεφτόμαστε, μιλάμε και φροντίζουμε την ψυχική μας ευεξία. 

Και η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, που τιμάται κάθε χρόνο στις 10 Οκτωβρίου, είναι μια αφορμή να το αναγνωρίσουμε αυτό.

Τότε που όλα άλλαξαν

H πανδημία λειτούργησε σαν καθρέφτης... Ξαφνικά, όλοι βρεθήκαμε αντιμέτωποι με την απομόνωση, την αβεβαιότητα, τον φόβο και το άγχος. Θέματα που παλαιότερα θεωρούσαμε ότι «ανήκουν σε άλλους» έγιναν προσωπικά. Η ψυχική υγεία έπαψε να είναι πολυτέλεια, αλλά έγινε επιτακτική ανάγκη. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, πάνω από το 60% των ανθρώπων παγκοσμίως δήλωσαν ότι η ψυχική τους κατάσταση επιδεινώθηκε την περίοδο εκείνη. Όμως, μαζί με τη δυσκολία και την πλήρη αβεβαιότητα, ήρθε και κάτι θετικό: το θάρρος να μιλήσουμε. Από τα zoom meetings μέχρι τα social media, όλο και περισσότεροι άνθρωποι άρχισαν να μοιράζονται ανοιχτά τις εμπειρίες τους, να ζητούν βοήθεια και να διεκδικούν ένα διαφορετικό μοντέλο ζωής.

Από το «είμαι δυνατός» στo... «είμαι άνθρωπος»

Η κοινωνία μας εξελίσσεται διαρκώς με το μοτίβο της αντοχής. Ή τουλάχιστον αυτό συνέβαινε μέχρι πρότινος. Τι σημαίνει αυτό; Ότι πρέπει να είσαι δυνατός, να τα καταφέρνεις όλα, να μη δείχνεις αδυναμία. Όμως αυτή η νοοτροπία έχει αρχίσει να αλλάζει. Τόσο οι νέες γενιές όσο και οι μεγαλύτεροι, αντιλαμβάνονται πως η δύναμη δε βρίσκεται στην καταπίεση των συναισθημάτων, αλλά στην αναγνώρισή τους. Το να ζητήσεις βοήθεια, να παραδεχτείς ότι δυσκολεύεσαι, να πας για ψυχοθεραπεία ή απλώς να πεις «σήμερα δεν είμαι καλά» δεν είναι σημάδι αδυναμίας. Είναι ένδειξη ωριμότητας και αυτογνωσίας. Η ψυχική ανθεκτικότητα δε σημαίνει να μην πέφτεις ποτέ, αλλά να έχεις τα εργαλεία και τους ανθρώπους γύρω σου που θα σε βοηθήσουν να σηκωθείς.

Οι νέες προτεραιότητες της εποχής μας

Στο σύγχρονο lifestyle, η ταχύτητα, η υπερπληροφόρηση και οι απαιτήσεις της καθημερινότητας μας φθείρουν ψυχικά. Όμως πλέον, ολοένα και περισσότεροι αναγνωρίζουν την ανάγκη να θέτουν όρια. Να αποσυνδέονται, να ξεκουράζονται, να αφιερώνουν χρόνο στον εαυτό τους. Η έννοια της «αυτοφροντίδας» δε σχετίζεται μόνο με μερικές ώρες spa ή με διακοπές. Αντιθέτως, σημαίνει ποιοτικός ύπνος, καλή διατροφή, ειλικρίνεια στις σχέσεις, αληθινές συνδέσεις και αποδοχή. Το ίδιο συμβαίνει πια και στις δουλειές μας: οι εταιρείες αρχίζουν να μιλούν για εργασιακή ψυχική υγεία, να ενθαρρύνουν προγράμματα ευεξίας κι ευέλικτα ωράρια. Η κοινωνία συνολικά δείχνει να καταλαβαίνει ότι η ψυχική ισορροπία είναι προϋπόθεση για μια βιώσιμη και παραγωγική ζωή.

Το μήνυμα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας είναι ξεκάθαρο: "Mental health is a universal human right", που σημαίνει πως η ψυχική υγεία είναι καθολικό ανθρώπινο δικαίωμα. Όλοι μας έχουμε δικαίωμα πρόσβασης σε στήριξη, θεραπεία και... κατανόηση.

Μια νέα κουλτούρα αυτοφροντίδας

H σημερινή μέρα, λοιπόν, λειτουργεί σαν μια υπενθύμιση ότι η ψυχική ισορροπία είναι κάτι που καλλιεργείται κάθε μέρα. Ας σταματήσουμε να μετράμε την αξία μας με βάση την παραγωγικότητα ή την τελειότητα. Ας μάθουμε να ακούμε τον εαυτό μας, να δείχνουμε ενσυναίσθηση στους γύρω μας και να δίνουμε χώρο στο συναίσθημα. Και όσο περισσότερο το θυμόμαστε αυτό, τόσο πιο ανθρώπινη γίνεται η κοινωνία μας.