Γενναιόδωρος με τα αισθήματα και τις λέξεις, πληθωρικός, αφοπλιστικά ειλικρινής και με ιδιαίτερη αίσθηση του χιούμορ. Ο Χρήστος Χωμενίδης είναι ιδανικός συνομιλητής και η συζήτηση μαζί του αποτελεί πάντα μία απολαυστική διαδρομή. Αφορμή αυτή τη φορά μας έδωσε η κυκλοφορία του νέου του μυθιστορήματος «Ο Βασιλιάς της», το οποίο εμπνεύστηκε από μια κλασική, αρχαία ιστορία αγάπης.
Κε Χωμενίδη, πότε και πώς γεννήθηκε στο μυαλό σας η ιδέα της συγγραφής του νέου σας βιβλίου;
Μετά τον «Φοίνικα», το 2018, σκόπευα να γράψω ένα μυθιστόρημα με κεντρικό ήρωα έναν Μητροπολίτη, το οποίο να διαδραματίζεται στους κόλπους της Εκκλησίας. Αποτελούσε πρόκληση για μένα, καθώς δεν σκόπευα να εξωραΐσω ούτε όμως και να γίνω εύκολα -και κοινότοπα- καταγγελτικός. Το σχεδίαζα, συνέλεγα στοιχεία, πήγα και στο Άγιο Όρος προκειμένου να νιώσω την ατμόσφαιρα του μοναχισμού, οι ιεράρχες -ξέρετε- είναι καλόγεροι… Εργαζόμουν δηλαδή πολύ συστηματικά. Το πρόβλημα ήταν ότι ιδιοσυγκρασιακά εγώ πόρρω απέχω από όλα αυτά…
Και ξαφνικά, το βράδυ των γενεθλίων μου, με επισκέπτεται ο Μενέλαος! «Και πού το ξέρουμε» αναρωτιέμαι χωρίς καμία απολύτως αφορμή, «ότι ο Μενέλαος συνετρίβη ψυχικά όταν τον εγκατέλειψε η Ελένη;» Ε αυτό ήταν! Έπιασα τον μίτο κι άρχισα συνεπαρμένος να τον ξετυλίγω. Έτσι πλάστηκε «Ο Βασιλιάς Της».
Πόσο καιρό σας πήρε να το γράψετε; «Σκαλώσατε» κάπου; Σας δυσκόλεψε κάτι;
Ενάμιση χρόνο σκληρής εργασίας. Είμαι συνηθισμένος ωστόσο όταν μια ιδέα με συγκινεί να τη δουλεύω μέρα-νύχτα. Όχι, «Ο Βασιλιάς Της» δεν με δυσκόλεψε περισσότερο από τη «Νίκη» ή το «Νεαρό Άσπρο Ελάφι». Πάντα βεβαίως το πλήκτρο που πατάω συχνότερα είναι το “delete”. Το συγγράφειν δεν είναι η τέχνη του να γράφεις. Είναι η τέχνη του να σβήνεις ό,τι βρίσκεις περιττό.
Έχετε ξαναγράψει με χρονικό «φόντο» τον αρχαίο κόσμο, το «Λόγια – Φτερά». Τι σας ελκύει στην αρχαιότητα;
Καλά το είπατε. Στον «Βασιλιά Της» -πολύ περισσότερο από όσο στα «Λόγια-Φτερά»- ο αρχαίος κόσμος αποτελεί απλώς ένα φόντο. Οι σχέσεις που αναπτύσσονται, οι ήρωες που σκιαγραφούνται είναι, νομίζω, διαχρονικοί.
Τα ίδια ζητήματα διαλαμβάνει ο κάθε συγγραφέας και αγωνιά να τα φωτίσει από τη δική του οπτική γωνία. Τον έρωτα, την πάλη για την επιβίωση και για την εξουσία, την ανάγκη των ανθρώπων να συνδεθούν μεταξύ τους και να πιστέψουν σε κάτι το οποίο τους υπερβαίνει. Τον ισόβιο σπαραγμό μπροστά στο αναπόφευκτο της φθοράς και του θανάτου…
«Ο Βασιλιάς Της» θα μπορούσε να διαδραματίζεται σε κάθε εποχή. Εφόσον όμως τον τοποθέτησα τον καιρό των Ατρειδών, μελέτησα ό,τι βρήκα και για τις Μυκήνες και για τη Σπάρτη και για την Τροία.
Η αλτρουϊστική παραδοχή του Μενελάου ότι άφησε την Ελένη να φύγει γιατί την αγαπούσε είναι ανοίκεια στις σύχρονες δυτικές «εγωκεντρικές» κοινωνίες. Τι κρύβεται πίσω από αυτή την επιλογή σας;
Αλίμονο εάν στα βιβλία μας αναπαράγαμε τις κυρίαρχες αντιλήψεις και νοοτροπίες. Ο Μενέλαος, όπως τον έπλασα, αποτελεί προφανώς μια εξαίρεση. Είναι ένας άνθρωπος εκτός κάθε συρμού. Η συλλογιστική μου προκύπτει εύκολα από τους τίτλους που έχω βάλει στα κεφάλαια του μυθιστορήματος. Για να γίνεις «Βασιλιάς της Ελένης» πρέπει να είσαι ήδη «Βασιλιάς του Εαυτού σου». Κι αν κάνεις το λάθος να αναλάβεις «Βασιλιάς της Χώρας», θα καταλήξεις αργά ή γρήγορα «Βασιλιάς της Συμφοράς». Η τέχνη ωστόσο δε διατυπώνει βεβαιότητες, θέσφατα. Ερωτήματα θέτει. Απέναντι στα οποία ο κάθε αποδέκτης, ο κάθε αναγνώστης, καλείται να τοποθετηθεί.
Εσείς υπήρξατε ποτέ στη θέση του Μενελάου; Και πώς αντιδράσατε όταν η δική σας Ελένη έφυγε;
Όχι, δεν έχω υπάρξει Μενέλαος. Δεν έχει ορκιστεί όλη η Ελλάδα – ούτε καν όλοι οι φίλοι μου- επάνω στην παστάδα μου. Προφανώς με έχουν εγκαταλείψει ερωτικά, αλίμονο κι αν δεν συνέβαινε, θα έπασχα από θλιβερή ρηχότητα εμπειριών. Ούτε για μια στιγμή όμως στη ζωή μου δεν διανοήθηκα να αποπειραθώ να κρατήσω με το ζόρι κάποια που ήθελε να φύγει. Ούτε βεβαίως και να την εκδικηθώ. Όταν ο έρωτας τελειώνει, οφείλεις να προστατεύεις με κάθε τρόπο την αγάπη. Την ανάμνηση έστω των ωραίων μοιρασμένων στιγμών. Ο άντρας που σκούζει επειδή τον παρατήσανε, που καταριέται την «άπιστη», που απεργάζεται τεχνάσματα για να τη ρυμουλκήσει πίσω, είναι για μένα από τα πιο αντιαισθητικά θεάματα. Θυμίζει υπερφυσικό μπέμπη που έχει αποκοπεί από τον μητρικό μαστό. Ο λαϊκός βάρδος το έχει εκφράσει άριστα: «όποιος ξέρει ν’αγαπά, ξέρει και να χωρίζει…»
Το νιάξιμο για τους άλλους είναι το πιο ουσιώδες και ηχηρό μήνυμα που αναδείχθηκε στην πρωτοφανή κρίση της πανδημίας του κορωνοϊού. Γιατί απομονωθήκαμε τόσο πολύ οι σύγχρονοι άνθρωποι μεταξύ μας;
Δεν νομίζω ότι οι άνθρωποι είναι στις μέρες μας πιο απομονωμένοι από παλαιότερα. Ίσα-ίσα, χάρη στο διαδίκτυο, επικοινωνούν -καβγαδίζοντας ως επί το πλείστον- ακατάπαυστα. Ο κορωνοϊός ανέδειξε ασφαλώς άλλες ποιότητες. Ομονοήσαμε ενώπιον της κοινής θανάσιμης απειλής, αισθανθήκαμε και εκφράσαμε αλληλεγγύη, ιδίως προς τις ευπαθέστερες ομάδες του πληθυσμού. Προσωρινά δυστυχώς. Μόλις ήρθησαν τα έκτακτα μέτρα, ξαναπιάσαμε -φοβάμαι- το γνωστό βιολί της αλληλοφαγωμάρας…
Ο ανθρωπισμός -για να είμαστε ειλικρινείς- συνιστά περισσότερο ευχή παρά βιωμένη πραγματικότητα. Καθ’όλη τη διάρκεια της Ιστορίας, ο homo sapiens επιδίδεται σε φρικτά εγκλήματα εναντίον των ομοίων του και του φυσικού περιβάλλοντος γενικά. Δεν υπάρχει είδος που να έχει επιβαρύνει χειρότερα, μέχρις ασφυξίας, τον πλανήτη Γη. Συμπάσχω με τον άνθρωπο εξ’ανάγκης, ως άνθρωπος και εγώ ο ίδιος. Αποστασιοποιημένος εντούτοις δεν βλέπω κανένα λόγο για τον οποίον θα μπορούσε να μας συμπαθήσει ένας ιπποπόταμος ή ένας εξωγήινος. Νοσταλγώ τη μακρινή εκείνη εποχή που ήμασταν μέσα και όχι απέναντι στην υπόλοιπη πλάση.
Τι έχει αλλάξει τον Χρήστο Χωμενίδη από το «Σοφό Παιδί» έως και σήμερα;
Ου, πάρα πολλά! Μέχρι και τα μαλλιά μου έχουν αρχίσει να ασπρίζουν! Προσπαθώ εντούτοις να διατηρώ κάτι από τον αυθορμητισμό της πρώτης νιότης μου. Κι ας με έχει εγκαταλείψει η άγνοια κινδύνου. Ο άγιος μου εξακολουθεί να είναι ο Ντένις ο Τρομερός. Ή έστω ο Τομ Σόγιερ. Ή έστω ο Τρελαντώνης.
Τα βιβλία σας αλλάζουν τον τρόπο που σκέφτεστε; Εννοώ, να γράψετε ένα βιβλίο και μόλις το τελειώσετε, να συνειδητοποιήσετε ότι βγήκε μία κρυμμένη πτυχή του εαυτού σας στην επιφάνεια.
Εννοείται! Ένα βιβλίο ενώ το γράφεις πρέπει να εκπλήσσει εσένα τον ίδιον. Εάν δεν αναθεωρείς προχωρώντας το τις πεποιθήσεις σου, ποιο το νόημα; Γίνεσαι οι ήρωές σου, κόβεις κομμάτια απ’ την ψυχή σου και τους τα προσφέρεις τροφή. Κι εκείνοι πότε σε φιλάνε και πότε σε πετροβολούν. Μαγευτική διαδικασία…
Ως πατέρας, ποιο είναι το πιο σημαντικό πράγμα που θέλετε να περάσετε στην κόρη σας, Νίκη;
Να μοιάζει μόνο στον εαυτό της. Να θεωρεί τις στιγμές ευτυχίας όχι τρόπαιο ούτε δάνειο, αλλά δώρο της ζωής. Να αντιμετωπίζει τα ζόρια με στωικότητα και θάρρος. «Φέρειν δε ό,τι αν ζωή δω γενναίως». Αυτό το γνωμικό μου είχε κεντήσει η γιαγιά μου. Αυτή είναι η πυξίδα μου.
Ποιο βιβλίο ήταν για εσάς μία έκπληξη και γιατί;
Ο κόσμος ξεχειλίζει από ωραία βιβλία. Αυτές τις μέρες διαβάζω το “White” του Bret Easton Ellis. O Bret Easton Ellis υπήρξε παιδί-θαύμα κατά τη δεκαετία του 1980. Το παρθενικό του “Less Than Zero” συνετάραξε τα αμερικάνικα λογοτεχνικά πράγματα. Εκπλήσσομαι διαπιστώνοντας τη συνάφεια κάποιων πρώιμων εμπειριών μας. Το να μεγαλώνεις τότε στην Καλιφόρνια διέφερε ασφαλώς πάρα πολύ από το να μεγαλώνεις στην Αθήνα. Υπήρχαν ωστόσο αξιοσημείωτα πολλοί κοινοί τόποι, όπως -για παράδειγμα- η εντύπωση που μας έκαναν οι κινηματογραφικοί αστέρες της γενιάς μας, σαν τον Τζον Τραβόλτα και τον Ρίτσαρντ Γκιρ και οι ταινίες-ορόσημα σαν το “An American Gigolo” και «Το Μπαράκι του Σαν Έλμο»…
Οι άνθρωποι «αντέχουμε» τις εκπλήξεις; Τις επιζητούμε; Αφηνόμαστε σε αυτές;
Σίγουρα τις φαντασιωνόμαστε όλη την ώρα. Δύσκολα όμως τις αντέχουμε ακόμα κι όταν είναι άκρως ευχάριστες. Ο άνθρωπος είναι ένα τρένο που ονειρεύεται να γίνει αυτοκίνητο ή ακόμα καλύτερα αεροπλάνο.
Λένε πως έχουμε την τάση να θυμόμαστε πρωτίστως τις μεγάλες δυσκολίες και τις δυστυχίες μας κι όχι τις ευτυχισμένες μας στιγμές. Εσείς, ποια στιγμή ή περίοδο της ζωής σας θυμάστε πιο έντονα και γιατί;
Λένε λάθος! Με την πάροδο του χρόνου τείνουμε να εξωραΐζουμε και τις πιο αρνητικές εμπειρίες, τις δε βαθιά τραυματικές να τις απωθούμε. Εδώ τον πόλεμο, που είναι μια σκέτη φρίκη, πολλοί άνθρωποι τον διηγούνται σαν απαύγασμα ηρωισμού.
Εγώ τον τελευταίο καιρό ανατρέχω στην εικοσαετία που ξεκίνησε με τον θρίαμβο στο μπάσκετ το 1987 και τελείωσε με τη δολοφονία του Γρηγορόπουλου το 2008. Πρόκειται για μια άκρως συκοφαντημένη εποχή. Όσοι τη ζήσαμε και τη χαρήκαμε κατηγορηθήκαμε εκ των υστέρων ότι -ούτε λίγο ούτε πολύ- καταστρέψαμε την Ελλάδα, ότι την οδηγήσαμε στη χρεοκοπία. Πράγματι, κάποιων τα φερσίματα έτειναν προς την ύβρη. Συνολικά όμως υπήρξαμε, εν συγχύσει έστω, αθώοι. Τα παιδιά της γενιάς μου ήταν τα πρώτα στην ελληνική Ιστορία που δεν ένοιωθαν την ανάγκη ούτε την υποχρέωση να πενθήσουν για τίποτα. Κάποτε θα γράψω για όλα αυτά…
Μοιραστείτε μαζί μας ένα κρυφό σας όνειρο ή μία επιθυμία σας για το μέλλον...
Κάθε μου βιβλίο να είναι καλύτερο από το προηγούμενο και κάθε μέρα μου πιο μεστή. Να φτάσω θαλερός μέχρι τα εκατόν δέκα. Να καμαρώσω εγγόνια και δισέγγονα και να μπορώ να τα χαρτζιλικώνω. Να απολαμβάνω τον έρωτα ως τα βαθιά γεράματα. Να πεθάνω πλάι στη θάλασσα χορτάτος από τα πάντα. Και να δωρίσω το σώμα μου στην ιατρική επιστήμη. Τι με ρωτάτε; Γιατί οι επιθυμίες μου θα έπρεπε να διαφέρουν από τις δικές σας;
Info: Το νέο βιβλίο του Χρήστου Χωμενίδη «Ο Βασιλιάς της» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.
