Η Βάσια Χατζή, Γενετιστής- Βιολόγος (BSc, MSc, PhD), αποφάσισε να ενώσει τα δύο μεγάλα πάθη της -την επιστήμη και το design- και να δημιουργήσει ένα υπέροχο brand, το οποίο αντικατοπτρίζει την ικανότητά της να βρίσκει την ομορφιά κυριολεκτικά στα πάντα. Έτσι, μέσα από το LaB. Bio-Conceptual Creations σχεδιάζει εκπληκτικά κοσμήματα που παραπέμπουν στις πολύπλοκες φόρμες του DNA και ενθουσιάζουν με την τόσο γεωμετρική κομψότητα που αποπνέουν. Η ίδια έχει ιδρύσει και το διεθνές δίκτυο καλλιτεχνών MEDinART, το οποίο ενώνει επιστήμονες -και μη- από διάφορες χώρες του κόσμου, οι οποίοι δημιουργούν πραγματικά αριστουργήματα με έμπνευση από τους κλάδους της βιο-ιατρικής.

Τι απαντάς στο μύθο που θέλουν τους ανθρώπους των θετικών επιστημών να αγνοούν έννοιες όπως «αισθητική» και «μόδα»;

Θα ήταν αφελές να δεχθούμε οποιονδήποτε χαρακτηρισμό, θετικό ή αρνητικό, για έναν ολόκληρο επαγγελματικό κλάδο. Η εικόνα ενός επαγγελματία, επιστήμονα ή καλλιτέχνη, που είναι προσηλωμένος αποκλειστικά και μόνο στο αντικείμενό του, πιστεύω πως δεν ταιριάζει με την εποχή μας. Προσωπικά γνωρίζω πολλούς επιστήμονες που παρακολουθούν ανελλιπώς καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, όπως και πολλούς καλλιτέχνες που ευαισθητοποιούνται γύρω από τις εξελίξεις της επιστήμης.

Πώς ανέπτυξες εσύ το προσωπικό σου στιλ; Τι επιρροές είχες μεγαλώνοντας;

Το προσωπικό μου στυλ διαμορφώθηκε μέσα σε ένα «υβριδικό» οικογενειακό περιβάλλον με έντονες επιρροές τόσο από την επιστήμη όσο και την τέχνη. Το σπίτι μας ήταν πάντα γεμάτο σχετικά βιβλία καθώς και έργα τέχνης και πίνακες του παππού μου, του ζωγράφου και χαράκτη Γιώργου Σικελιώτη. Νομίζω ότι οι καθαρές φόρμες και τα έντονα περιγράμματα, που υπάρχουν στη ζωγραφική του, επηρέασαν καταλυτικά την εικαστική μου αντίληψη. Όσον αφορά στη μόδα και το design, μου αρέσουν ιδιαίτερα τα ρούχα και τα χρηστικά αντικείμενα που εντάσσονται σε μια αφαιρετική αισθητική. Έχω ιδιαίτερη προτίμηση στο μαύρο, το λευκό και το κόκκινο, καθώς και στις καθαρές φόρμες.

Η αγάπη σου για τη Βιολογία πώς προέκυψε;

Η Βιολογία ασχολείται με το φαινόμενο της «Ζωής». Αυτό και μόνο μου είχε φανεί συναρπαστικό και με κινητοποίησε ώστε να ασχοληθώ με αυτόν τον κλάδο, που μελετάει κόσμους θαυμαστής πολυπλοκότητας και σπάνιας αισθητικής. Κατά τη διάρκεια του διδακτορικού μου, αλλά και ως συνεργαζόμενη ερευνήτρια γενετικής στο Εργαστήριο Υγειοφυσικής, Ραδιοβιολογίας & Κυτταρογενετικής στο ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», έχω μελετήσει βιολογικές δομές στο μικροσκόπιο, τη δομή της χρωματίνης του DNA, και τις επιπτώσεις ακτινοβολιών και χημικών παραγόντων στη δομή των χρωμοσωμάτων. Από τις μελέτες αυτές προέκυψαν πολλά σημαντικά αποτελέσματα τα οποία παρουσιάστηκαν σε συνέδρια, δημοσιεύτηκαν σε επιστημονικά περιοδικά και απέσπασαν διεθνή βραβεία. Το βιολογικό εργαστήριο όμως, εκτός από χώρος έρευνας και διάγνωσης αποτελεί για εμένα και πεδίο έμπνευσης και δημιουργικής έκφρασης.

Και πώς αποφάσισες να συνδυάσεις το design με την επιστήμη σου; Πώς σε ενέπνευσε;

Η «Εικόνα» στη βιολογία είναι πολύ σημαντική. Επειδή ασχολούμαστε με κόσμους μη-ορατούς, η χρήση μικροσκοπίου αλλά και άλλων μεθόδων μοριακής βιολογίας που απεικονίζουν τα βιολογικά φαινόμενα αποτελούν ένα είδος οπτικής γλώσσας. Όμως, η επιτακτική ανάγκη για λογική ερμηνεία αυτών των εικόνων, με εμπόδιζε μερικές φορές να αφεθώ στην αισθητική γοητεία τους. Μέσα από το LaB.Bio-conceptual Creations και την καλλιτεχνική δημιουργία προσπαθώ να πετύχω το αντίστροφο. Δηλαδή, να αντιμετωπίσω τις βιολογικές εικόνες και δομές πρωτίστως αισθητικά, σε ένα εννοιολογικό πλαίσιο που ανυψώνει τη λειτουργικότητα τους σε ένα ευρύτερο σύμβολο. Για παράδειγμα, η δομή της χρωματίνης του DNA, λόγω των διαφορετικών επιπέδων συσπείρωσης που διαθέτει, μετατρέπεται σε σύμβολο δυναμισμού. Αντίστοιχα, εμπνεύστηκα και από άλλα δομικά στοιχεία του κυττάρου, λιγότερο «δημοφιλή» στο ευρύ κοινό, αν και εξίσου θαυμαστά. Με την αξιοποίηση του design, επιχειρώ να αυξήσω τη δημοτικότητα αυτής της άγνωστης ομορφιάς των βιολογικών δομών.

Βασικά, θα ήθελα να μου λύσεις την απορία… Πώς μπορεί κανείς να δημιουργεί κάτι τόσο κομψό, όπως τα κοσμήματά σου, εμπνευσμένος από το DNA; 

Το DNA είναι ένα μόριο εξαιρετικής πολυπλοκότητας και δυναμικής. Αρκεί να φανταστούμε ότι από δύο μόνο κύτταρα, το ωάριο και το σπερματοζωάριο, των οποίων οι λειτουργίες ελέγχονται κυρίως από το DNA, δημιουργείται σταδιακά ένας ολόκληρος οργανισμός ασύλληπτης πολυπλοκότητας! Παράλληλα, το DNA είναι ένα μόριο ευλύγιστο, που έχει μήκος περίπου 2,5 μέτρα και την ικανότητα μέσω πολλαπλών περιελίξεων γύρω από τον εαυτό του να χωρέσει τελικά στο μικροσκοπικό πυρήνα του κυττάρου. Πρόκειται, δηλαδή, για ένα μόριο αντιφατικό! Από τη μία πολύπλοκο και δυναμικό, αλλά ταυτόχρονα κομψό και εκλεπτυσμένο, με πολλές ακόμη ανεξερεύνητες πτυχές του «χαρακτήρα» του. Το DNA είναι ίσως το πιο μυστηριώδες μόριο. Και το μυστήριο αποτελεί για εμένα πηγή έμπνευσης.

Και γιατί επέλεξες τα κοσμήματα συγκεκριμένα κι όχι κάποιο άλλο αξεσουάρ;

Διότι έχω μια ιδιαίτερη σχέση μαζί τους. Είναι διαχρονικά και απευθύνονται σε όλους, ανεξάρτητα από το φύλο, την ηλικία ή το σωματότυπο τους. Ειδικά τα κολιέ και τα σκουλαρίκια έχουν το πλεονέκτημα να πλαισιώνουν και να αναδεικνύουν το πρόσωπο, που αποτελεί το ισχυρότερο επικοινωνιακό μέσο του σώματός μας. Επίσης τα κοσμήματα τα αντιμετωπίζουμε γενικώς με ιδιαίτερη προσοχή και φροντίδα. Με παρόμοιο τρόπο θα έπρεπε να αντιμετωπίζουμε και τα φυσικά στοιχεία, όπως και τον ίδιο μας τον εαυτό.

Έχεις συμμετάσχει σε εκθέσεις ή άλλα καλλιτεχνικά events;

Ναι, σε ομαδικές εκθέσεις Tέχνης-Eπιστήμης στην Ελλάδα, το Βέλγιο, την Ελβετία καθώς και στην Ατλάντα και στο Σεν Λούις των ΗΠΑ. Επιπλέον, συμμετέχω στην περιοδεύουσα διεθνή έκθεση ανατομίας και τέχνης "Fabrica Vitae", του ομώνυμου οργανισμού με έδρα το Λονδίνο. Επιπλέον, πρόσφατα, δέχτηκα με μεγάλη χαρά να πάρω μέρος στο fashion event "Gallery Showroom" της δημιουργικής ομάδας 4Casting, την οποία συντονίζει με μεγάλη επιτυχία η Ιωάννα Πατσουλάκη. Μαζί με 30 ακόμη Έλληνες δημιουργούς παρουσίασα επιλεγμένες δημιουργίες του brand σε μία εικαστική εγκατάσταση, καθώς και σε ένα πρωτοποριακό fashion runway show, με τα ρούχα FALF – Minimal Chic της Ειρήνης Ρουπακιά, με την οποία είχαμε εξαιρετική συνεργασία.

Πώς ορίζεται λοιπόν η κομψότητα μέσα από τη συλλογή σου;

Κάθε δημιουργία μου έχει μια έντονη και καθαρή φόρμα και συνοδεύεται από μία ταυτότητα, στην οποία περιγράφω την πηγή έμπνευσης, τα υλικά και το βιο-συμβολισμό της. Η Φύση υπάρχει πριν από εμάς και θα υπάρχει και μετά από εμάς. Ο σεβασμός μας προς αυτή και η ισορροπημένη σχέση μας μαζί της, ακόμα και με τα φυσικά στοιχεία που δεν είναι ορατά με γυμνό μάτι, αποτελεί εννοιολογικά τον πυρήνα της πραγματικής κομψότητας. Η εξωτερίκευση αυτής της κομψότητας βρίσκει την ιδανική μορφή της όταν έχουμε μια εξίσου ισορροπημένη σχέση και με τον εαυτό μας, όταν αποδεχόμαστε τη διαφορετικότητα, την προσωπικότητα και την ευφυία μας. Στον κόσμο του LaB. «Η Ευφυία είναι η Νέα Ομορφιά» (i.e. «Intelligence is the New Beauty»).

Παράλληλα είσαι η δημιουργός του MEDinART. Πες μας γιατί ένιωσες την ανάγκη να δημιουργήσεις ένα τέτοιο δίκτυο;

Από πολύ νωρίς είχα την επιθυμία να συνδέσω τις βιοϊατρικές επιστήμες με την τέχνη σε ένα ευρύτερο πλαίσιο και να αναδείξω την εσωτερική δομή του ανθρώπινου σώματος, τόσο ως προς την μορφή και τη λειτουργία του, όσο και ως προς τις φιλοσοφικές και συμβολικές του προεκτάσεις. Η ανάγκη μου αυτή με οδήγησε στη δημιουργία του MEDinART, που αποτελεί ένα διεθνές εξελισσόμενο δίκτυο καλλιτεχνών, οι οποίοι εμπνέονται από τις βιοϊατρικές επιστήμες. Μέχρι σήμερα το MEDinART έχει συνεργαστεί με κυβερνητικούς και μη-κυβερνητικούς οργανισμούς της Ελλάδας και του εξωτερικού. Στο πλαίσιο των συνεργασιών αυτών, αναλαμβάνω την επιμέλεια, επικοινωνία και παρουσίαση εκθέσεων κι εκδηλώσεων Τέχνης και Επιστήμης.

Ποιοι συμμετέχουν;

Καλλιτέχνες, οι περισσότεροι με πλούσιο βιογραφικό, διεθνείς διακρίσεις και ορισμένοι διδάσκουν σε πανεπιστήμια. Αρκετοί από αυτούς είναι και ιατροί ή επιστήμονες άλλων ειδικοτήτων. 153 καλλιτέχνες από 32 χώρες με περισσότερα από 1500 έργα. Δραστηριοποιούνται σε όλο το φάσμα των τεχνών και εμπνέονται από περισσότερους από 25 κλάδους των βιο-ιατρικών επιστημών. Πέρυσι διοργανώθηκε έκθεση με έργα των Ελλήνων καλλιτεχνών που συμμετέχουν του MEDinARΤ στο Athens Science Festival.

Τι ελπίζεις να καταφέρεις μέσα από αυτό;

Στόχος είναι η δημιουργία μιας νέας καλλιτεχνικής κοινότητας, η ανάδειξη του έργου της, η επικοινωνία των βιο-ιατρικών επιστημών προς τα έξω και η προώθηση αυτής της νέας μορφής τέχνης σε παγκόσμιο επίπεδο. 

Πιστεύεις ότι υπάρχει κάποια βιοεπιστήμη, από την οποία με τίποτα δε μπορεί κανείς να εμπνευστεί; Και γιατί;

Μέσα από τα αποτελέσματα των ερευνών δημιουργούνται νέες έννοιες και ερωτήματα για την ύπαρξή μας, ηθικά και κοινωνικά διλήμματα και προβληματισμοί. Η κάθε επιστήμη έχει την ικανότητα να δημιουργεί ένα παράλληλο σύμπαν, με το δικό της κώδικα και σύστημα αξιών, το οποίο μπορεί να αποτελέσει πηγή έμπνευσης. Εάν κάτι δεν είναι ικανό να εμπνεύσει, τότε δε μπορεί να έχει και συνέχεια. Η έμπνευση δεν είναι μόνο προνόμιο των καλλιτεχνών. Είναι απαραίτητη και για τους επιστήμονες-ερευνητές προκειμένου να εξελίξουν τo αντικείμενό τους. Όλες οι επιστήμες μπορούν να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης. Όμως, η έμπνευση δεν εξαρτάται μόνο από το αντικείμενο της μελέτης μας, αλλά κυρίως από τον τρόπο που εμείς το αντιμετωπίζουμε.

Πιστεύεις ότι η Τέχνη αδικείται στην εκπαίδευση στο όνομα των υπόλοιπων μαθημάτων –θετικών ή θεωρητικών;

Νομίζω είναι απαραίτητη μία αλλαγή της γενικότερης φιλοσοφίας στην εκπαιδευτική διαδικασία και ένας επαναπροσδιορισμός της σχέσης Επιστήμης, Τεχνολογίας και Τέχνης. Είναι αισιόδοξο το ότι την τελευταία δεκαετία, μέσω των καινοτόμων εκπαιδευτικών προσεγγίσεων STEAM (Science-Technology-Engineering-Arts-Maths), έχει ξεκινήσει να εφαρμόζεται σε παγκόσμιο επίπεδο, και σιγά-σιγά και στην Ελλάδα, μια πιο διεπιστημονική, ολιστική, προσέγγιση στην εκπαίδευση. Η πολυπλοκότητα των σύγχρονων κοινωνικοπολιτικών προβλημάτων, απαιτεί ανθρώπους πολυμαθείς και πολυδιάστατους.

Ποιο είναι το σημαντικότερο εφόδιο με το οποίο σε έχει εξοπλίσει η βιολογία, ποιο η τέχνη και ποιο το design;

Η βιολογία προσεγγίζει ορθολογικά την υλική πλευρά της ζωής. Η τέχνη προσεγγίζει αισθητικά την πνευματική πλευρά της ζωής. Το design κάνει την ζωή μας πιο ευχάριστη και πιο λειτουργική.

Ποιο είναι το motto σου;

Είμαστε ικανοί για όλα, αρκεί να καταφέρουμε να συμφιλιωθούμε με τους διαφορετικούς εαυτούς μας.

Φωτογραφία εξωφύλλου: Θάνος Καπράνος-Neoperativa