Η Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS, κάθε χρόνο την 1η Δεκεμβρίου, δεν αποτελεί μόνο μια υπενθύμιση της μάχης κατά του ιού HIV. Αποτελεί και μια ευκαιρία να αναστοχαστούμε τη διαδρομή που έχει διανύσει η ανθρωπότητα από τις αρχές της δεκαετίας του '80, όταν ο ιός εμφανίστηκε για πρώτη φορά στα ιατρικά χρονικά, μέχρι σήμερα. Μια διαδρομή γεμάτη φόβο, παρανοήσεις, κοινωνικό στίγμα αλλά και σημαντική πρόοδο στην επιστήμη, στην ενημέρωση και στη δημόσια υγεία. 

Κατά τη διάρκεια αυτών των δεκαετιών, πληθώρα αντιλήψεων και μύθων γύρω από το AIDS έχουν πλέον καταρριφθεί, καθιστώντας τη σημερινή εικόνα της νόσου ριζικά διαφορετική από εκείνη των πρώτων χρόνων.

AIDS = Θανατική καταδίκη: Ένας μύθος που ανήκει στο παρελθόν

Ένας από τους πιο διαδεδομένους μύθους που κυριαρχούσε τις πρώτες δεκαετίες ήταν ότι το AIDS αποτελούσε «καταδίκη». Η διάγνωση θεωρούνταν σχεδόν συνώνυμη με τον θάνατο, και μάλιστα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η πραγματικότητα, χάρη στη σύγχρονη ιατρική, έχει αλλάξει δραματικά. Σήμερα, με την έγκαιρη διάγνωση και τη σωστή αντιρετροϊκή θεραπεία, τα άτομα που ζουν με HIV μπορούν να έχουν φυσιολογικό προσδόκιμο ζωής. Οι θεραπείες αυτές δεν εξαλείφουν τον ιό, αλλά τον καθιστούν μη ανιχνεύσιμο και, όπως γνωρίζουμε πλέον, μη μεταδίσιμο. Η φράση "Undetectable = Untransmittable" (U=U) έχει γίνει παγκοσμίως σημείο αναφοράς, αποδομώντας έναν από τους σημαντικότερους φόβους γύρω από τη μετάδοση.

Η λανθασμένη άποψη ότι αφορά «μόνο κάποιους»

Εξίσου επικίνδυνη υπήρξε και η αντίληψη ότι το AIDS αφορά μόνο συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού, όπως άνδρες που έχουν ερωτική επαφή με άλλους άνδρες ή χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών. Η ιδέα ότι πρόκειται για μια «αρρώστια των άλλων» οδήγησε σε χρόνια στιγματισμού, κοινωνικού αποκλεισμού και φυσικά σε ελλιπή ενημέρωση για τον υπόλοιπο πληθυσμό. Η επιστήμη όμως έχει δείξει ξεκάθαρα ότι ο HIV δεν κάνει διακρίσεις. Μπορεί να μολύνει οποιονδήποτε άνθρωπο, ανεξαρτήτως φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού, ηλικίας ή κοινωνικής θέσης. Η κατανόηση αυτή υπήρξε κομβική για την ενίσχυση των προγραμμάτων πρόληψης και τον περιορισμό της μετάδοσης.

Μύθοι γύρω από τη μετάδοση: Ο φόβος της επαφής

Ένας ακόμη μύθος που διαιωνιζόταν για χρόνια ήταν ότι ο HIV μεταδίδεται εύκολα, μέσω καθημερινών επαφών όπως το φιλί, η χειραψία, το μοίρασμα των σκευών ή ο ιδρώτας. Αυτές οι λανθασμένες πεποιθήσεις δεν ευθύνονταν απλώς για την κοινωνική απομόνωση των ανθρώπων που ζουν με HIV, αλλά δημιούργησαν και ένα περιβάλλον φόβου και άγνοιας. Σήμερα, η επιστημονική γνώση είναι σαφής: ο HIV μεταδίδεται μόνο μέσω συγκεκριμένων σωματικών υγρών, κυρίως μέσω σεξουαλικής επαφής χωρίς προφύλαξη, κοινής χρήσης συριγγών και από μητέρα σε παιδί χωρίς θεραπεία. Η ενημέρωση αυτή έχει συμβάλει καθοριστικά στη μείωση του αδικαιολόγητου φόβου που για χρόνια συνόδευε τη νόσο.

Πρόληψη και σύγχρονα εργαλεία προστασίας

Ακόμη, μια παρεξηγημένη αντίληψη σχετικά με τον HIV αφορούσε στην άποψη ότι ο ιός είναι αδύνατο να προληφθεί ή ότι τα προληπτικά μέτρα δεν είναι αποτελεσματικά. Με την εισαγωγή της προφύλαξης πριν από την έκθεση (PrEP) αλλά και της προφύλαξης μετά από πιθανή έκθεση (PEP), η πρόληψη βρίσκεται πλέον σε ένα εντελώς νέο επίπεδο. Οι στρατηγικές αυτές, σε συνδυασμό με τη χρήση προφυλακτικών και την ενημέρωση γύρω από τη σεξουαλική υγεία, έχουν αναδειχθεί σε βασικά εργαλεία για τον περιορισμό της εξάπλωσης του HIV παγκοσμίως.

Η επόμενη μέρα: Η γνώση ως το ισχυρότερο όπλο

Καθώς η επιστήμη προχωρά και η κοινωνία εξελίσσεται, η κατάρριψη των μύθων γύρω από το AIDS αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες νίκες όχι μόνο της ιατρικής, αλλά και της ανθρώπινης συνείδησης. Η μάχη κατά του στίγματος, της άγνοιας και του φόβου συνεχίζεται, αλλά η πρόοδος που έχει επιτευχθεί δείχνει ότι η ενημέρωση, η πρόληψη και η πρόσβαση στην υγεία μπορούν να αλλάξουν πραγματικά την πορεία μιας επιδημίας