fbpixel

Search icon
Search
Θεσσαλονίκη: Χρυσό μετάλλιο στην ομάδα του Α.Π.Θ. χάρη στο διαγνωστικό εργαλείο που δημιούργησε για τον καρκίνο του παγκρέατος
#GREEKSDOITBETTER

Θεσσαλονίκη: Χρυσό μετάλλιο στην ομάδα του Α.Π.Θ. χάρη στο διαγνωστικό εργαλείο που δημιούργησε για τον καρκίνο του παγκρέατος

Μιλήσαμε με τον επιστημονικό Υπεύθυνο της Ομάδας "iGEM Thessaloniki", τον Καθηγητή του Τμήματος Φαρμακευτικής, Ιωάννη Σ. Βιζιριανάκη PhD


Χρυσό μετάλλιο από τον Παγκόσμιο Διαγωνισμό Συνθετικής Βιολογίας "iGEM 2021" κέρδισε η φοιτητική διεπιστημονική ομάδα του ΑΠΘ "iGEM Thessaloniki". Στον Παγκόσμιο Διαγωνισμό συμμετείχαν 352 ερευνητικές ομάδες από κορυφαία πανεπιστήμια (ΜΙΤ, Cambridge, Oxford, Harvard κ.ά.) 40 χωρών. Η αξιολόγηση έγινε από 152 κριτές παγκοσμίου φήμης.

Ο Επιστημονικός Υπεύθυνος της Ομάδας "iGEM Thessaloniki", είναι ο Καθηγητής του Τμήματος Φαρμακευτικής του ΑΠΘ, Ιωάννης Σ. Βιζιριανάκη PhD. Ο ίδιος μάς μιλάει για το project "METIS", την αρχική ιδέα πίσω από αυτό, την επιστημονική βάση του και τη μεγάλη διάκριση με χρυσό μετάλλιο.

Πώς προέκυψε η ομάδα "iGEM Thessaloniki" και ποιος ήταν ο σκοπός της δημιουργίας της;

Η Ομάδα "iGEM Thessaloniki" αποτελεί μια φοιτητική πρωτοβουλία με συμμετοχή ατόμων από διαφορετικά Τμήματα-Σχολές του ΑΠΘ, με σκοπό την οργάνωση καινοτόμων ερευνητικών project για συμμετοχή στον παγκόσμιο διαγωνισμό Συνθετικής Βιολογίας που διοργανώνεται από τον οργανισμό iGEM (International Genetically Engineered Machine (iGEM) Foundation). Ο διαγωνισμός αυτός ξεκίνησε το 2003 από μια πρωτοβουλία στο MIT (ΗΠΑ) και η iGEM είναι ένας ανεξάρτητος, μη κερδοσκοπικός οργανισμός αφιερωμένος στην πρόοδο της Συνθετικής Βιολογίας. Κάθε χρονιά η νέα ομάδα δημιουργείται με ευθύνη της προηγούμενης ομάδας, όπου η πρόσκληση ενδιαφέροντος προς τους φοιτητές και η αξιολόγησή των βιογραφικών γίνεται αποκλειστικά από τα παλαιότερα μέλη, ενώ η νέα ομάδα επιλέγει και τον επιστημονικό υπεύθυνο. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι με την ολοκλήρωση της αλληλούχισης του ανθρώπινου γονιδιώματος το 2001, ξεκίνησε η νέα εποχή αξιοποίησης αυτών των γονιδιωματικών δεδομένων, που με την ευρύτερη έννοια εμπίπτουν και σε τεχνικές της Συνθετικής Βιολογίας. Συνεπώς, η ενασχόληση προπτυχιακών φοιτητών σε διεπιστημονικές ομάδες, όπως η ομάδα "iGEM Thessaloniki", επιτρέπει την ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους, σε τέτοιο βαθμό, που ως αυριανοί επιστήμονες-επαγγελματίες να πρωτοπορούν, αλλά και να αξιοποιούν και να εφαρμόζουν τα καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες που αναπτύσσονται με τον καλύτερο τρόπο προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.

aristoteleio-panepistimio-thessalonikis-HIeRr.jpg

Μιλήστε μας για το διαγνωστικό εργαλείο για τον καρκίνο του παγκρέατος. Τι το καινοτόμο περιλαμβάνει ως προς τη δημιουργία του, κατά πόσο έγκαιρο κι έγκυρο είναι και πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί;

Θα πρέπει να αναφερθεί από την αρχή ότι το διαγνωστικό εργαλείο που προτάθηκε από την ομάδα "iGEM Thessaloniki", και αποτελεί το project "METIS" (MiRNA Expression Toehold Investigation System), βρίσκεται στα αρχικά στάδια έρευνας και ανάπτυξης, δηλαδή του σχεδιασμού και της εργαστηριακής-πειραματικής αξιολόγησης της δομής και της λειτουργίας του. Η κατασκευή πρωτοτύπου και η κλινική πιστοποίησή του είναι τα στάδια που ακολουθούν. Εμπεριέχει, όμως, το "METIS" σημαντικό βαθμό καινοτομίας και διεπιστημονικότητας στη σύλληψη της ιδέας και την αξιοποίηση εξειδικευμένων μοριακών γνώσεων, στο σχεδιασμό της λειτουργίας του στη βάση συνθετικών μορίων RNA, καθώς και στο στόχο που είναι η ανίχνευση βιοδεικτών μικρών μορίων RNA (miRNA) στα ούρα ασθενών για την ανίχνευση του καρκίνου του παγκρέατος σε πρώιμα στάδια (Ι και ΙΙ). Η ανίχνευση στα ούρα αποτελεί πολύ σημαντικό πλεονέκτημα και στο επίπεδο της θεώρησης αυτής της πρακτικής ως μη επεμβατική διαδικασία. Είναι, λοιπόν, προφανές ότι η αξιολόγηση του διαγνωστικού εργαλείου δεν έχει υπάρξει σε κλινικό επίπεδο και πρέπει να γίνει κατανοητός ο βαθμός δυσκολίας του όλου εγχειρήματος σε όλα τα επίπεδα. Σε αυτήν μόνο την περίπτωση, η ύπαρξη αυτής της κατανόησης ευρύτερα θα επιτρέψει στην κοινωνία μας να τοποθετείται θετικά σε προσπάθειες καινοτομίας και ανάπτυξης νέων υπηρεσιών-προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας. Άλλωστε, στην πορεία μέχρι τη βράβευση με ένα από τα χρυσά μετάλλια του διαγωνισμού iGEM, υπήρξε μια σημαντική πορεία. Έτσι, αυτή η πρόσφατη τελική βράβευση ήρθε ως συνέχεια μιας ενδιάμεσης πορείας όπου το "METIS" πέτυχε να αποσπάσει το 1ο βραβείο στο Διαγωνισμό Επιχειρηματικότητας "Next Stage Challenge" που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο προγράμματος στην Αλεξάνδρεια Ζώνη Καινοτομίας, καθώς επίσης και το βραβείο-επιχορήγηση των 2.500 δολαρίων από την κριτική επιτροπή του Διαγωνισμού iGEM το καλοκαίρι 2021 για να συνεχίσει το έργο της.

igem-thessaloniki.jpg
Η ομάδα iGEM Thessaloniki 2021

Αλήθεια, πόσο σημαντική είναι η πρόωρη ανίχνευση τόσο σοβαρών ασθενειών; 

Η δυνατότητα που μας παρέχει σήμερα η επιστήμη και η τεχνολογία, με αναλύσεις στο επίπεδο του κυττάρου, με τη δυνατότητα ανάλυσης μεγάλου όγκου δεδομένων με τεχνικές τεχνητής νοημοσύνης, καθώς και με την εφαρμογή νανοτεχνολογικών μεθοδολογιών, προσεγγίζεται η επίτευξη μέγιστης ακρίβειας σε όλα τα επίπεδα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Οι φοιτητές της ομάδας "iGEM Thessaloniki" δουλεύοντας συνεργατικά και διεπιστημονικά «ωρίμασαν» επιστημονικά σε μέγιστο βαθμό σε επίπεδο γνώσεων, καινοτομίας και δημιουργικότητας.

Ποιο είναι το feedback του κόσμου και κατά πόσο είναι ευαισθητοποιημένος επάνω σε τέτοια θέματα;

Είναι γεγονός ότι η ενασχόληση των ΜΜΕ, των διαδικτυακών εφαρμογών, αλλά και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης άμεσης ανταλλαγής απόψεων, έχει οδηγήσει στην κάλυψη ιατροφαρμακευτικού ενδιαφέροντος θεμάτων σε πολύ μεγάλο βαθμό. Και αυτό οδηγεί σε ευαισθητοποίηση με το άκουσμα της είδησης και του γεγονότος. Επίσης, υπάρχει έκδηλο ένα αμείωτο ενδιαφέρον του κόσμου στο να γνωρίζει θέματα ιατρικού, φαρμακευτικού και βιολογικού ενδιαφέροντος. Όμως, αυτό δεν οδηγεί και στο συμπέρασμα ότι ο κόσμος είναι και καλύτερα ενημερωμένος ως προς τις πραγματικές διαστάσεις των επιτευγμάτων ή των υπαρχουσών γνώσεων, ώστε η ευαισθητοποίησή του να οδηγείται αυτόματα με τα πραγματικά επιστημονικά δεδομένα για υλοποίηση, εφαρμογή, αξιοποίηση, κλπ. Η επιστημονική προσπάθεια στηρίζεται στη γνώση, αλλά η εφαρμογή της στην ανάπτυξη προϊόντων-υπηρεσιών στηρίζεται στον πειραματισμό και σε στοιχεία-δεδομένα που αποδεικνύονται, κατανοούνται και είναι επαναλήψιμα. Η επίπονη λοιπόν και η μακροχρόνια προσπάθεια, η συνεργασία και η διεπιστημονικότητα, η στόχευση και η σύμπραξη μαζί με τον κοινωνικό έλεγχο μπορούν να πετύχουν, ώστε η επιστημονική κοινότητα να ωφεληθεί από την ευαισθητοποίηση του κόσμου και αντίστροφα, η κοινωνία να ωφεληθεί από τα επιστημονικά επιτεύγματα που παράγονται από τα μέλη της. Είναι πρώτιστα καθήκον του επιστημονικού κόσμου με τη συμπεριφορά και τη λειτουργία του στο επαγγελματικό επίπεδο να προτάξει με ρεαλισμό την επιστημονική αλήθεια, την ακρίβεια και το όριο των γνώσεων που επιτρέπουν την αιτούμενη ανάλυση και απόδειξη στη βελτίωση της ποιότητας ζωής, την προστασία του περιβάλλοντος και την προάσπιση της υγείας.

s-bizirianakhs.jpg
O Καθηγητής του Τμήματος Φαρμακευτικής, Ιωάννης Σ. Βιζιριανάκης PhD

Αποτελεί μια πρόκληση για τους νέους σε μια μετα-covid εποχή να συνδράμουν όσο περισσότερο μπορούν στην εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης;

Είναι γεγονός ότι η πανδημία της COVID-19, πέρα από τις αρνητικές συνέπειες στην κοινωνία, κινητοποίησε δυνάμεις στο επίπεδο της έρευνας και ανάπτυξης που εστιάστηκαν και στο επίπεδο της συνεργασίας και διεπιστημονικότητας, αλλά και της σύμπραξης κι ενοποίησης δυνάμεων σε πολλαπλά επίπεδα, των ιδίων των Κρατών, του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, των Ρυθμιστικών Αρχών έγκρισης φαρμάκων, των Πανεπιστημιακών και Ερευνητικών Ιδρυμάτων. Πιστοποιήθηκε ότι οι κοινωνίες βελτιώνουν την ποιότητα ζωής και αντιμετωπίζουν κρίσιμα ζητήματα υγείας όταν δημιουργούν συνθήκες υποστήριξης της επιστήμης ευρύτερα, της δημιουργίας δομών διάχυσης υπηρεσιών περίθαλψης, επιδεικνύουν ισχυρά αντανακλαστικά κοινωνικής ευθύνης, και διατηρούν την κουλτούρα υποστήριξης της έρευνας και καινοτομίας σε υψηλά επίπεδα. Οι νέοι, μέσα από την αμφισβήτηση και τον ενθουσιασμό, δημιουργούν συνθήκες παραγωγής της νέας γνώσης και των καινοτόμων προσεγγίσεων ανάπτυξης προϊόντων και υπηρεσιών, σε πλαίσια που συμβαδίζουν με την εκάστοτε εποχή. Το περιβάλλον που διαμορφώνεται από κάθε κοινωνία επιτρέπει, μέσα στις υπάρχουσες συνθήκες, να «ανθίσει» σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό αυτή η προσπάθεια. Γιατί άραγε ακούγεται πιο εμφαντικά στην κοινωνία μας η άποψη ότι «οι Έλληνες επιστήμονες πετυχαίνουν και διακρίνονται δουλεύοντας στο εξωτερικό», αντί κυρίαρχα να επικρατεί ή γνώμη «Οι Έλληνες επιστήμονες πετυχαίνουν και διακρίνονται στο εξωτερικό δουλεύοντας στη πατρίδα τους»; Το πρόσφορο και γόνιμο έδαφος στην κοινωνία για παραγωγή καινοτομίας, με την ευρύτερη έννοια, σε επαγγελματικούς χώρους, στην εκπαίδευση και την έρευνα, είναι η κινητήριος δύναμη για την απόκτηση υψηλής προστιθέμενης αξίας μέσα από τις πρωτοβουλίες ατόμων και ομάδων που στοχεύουν στην ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Ας το αναλογιστεί καθένας από εμάς, και ας δουλέψουμε συλλογικά, στηρίζοντας με θετικό τρόπο προσπάθειες καινοτομίας και δημιουργικότητας σε όλα τα επίπεδα, ξεκινώντας από το σχολείο και χτίζοντας την αιτούμενη παράδοση αντιλήψεων και προσδοκιών στην κοινωνία.

Ποια είναι τα σχέδιά σας για το μέλλον; Υπάρχει κάποιο νέο project στα σκαριά;

Η έρευνα δεν σταματά αφού αναφέρεται σε προσπάθειες επίλυσης προβλημάτων μέσα σε άγνωστες πτυχές πληροφοριών και γνώσεων, όπου πάντα η διορατικότητα, η συσχέτιση δεδομένων και ο πειραματισμός έρχονται να πιστοποιήσουν νέα επίπεδα γνώσης που έρχονται να καλύψουν ανάγκες της κοινωνίας. Όσο πιο ισχυρός είναι ο βαθμός καινοτομίας τόσο μεγαλύτερες και οι προσδοκίες για επιτεύγματα με μεγάλο θετικό κοινωνικό αντίκτυπο. Ως Επιστημονικός Υπεύθυνος αξιοποίησα την πρότερη ερευνητική μου πορεία στον καινοτόμο τομέα της Φαρμακογονιδιωματικής και Εξατομικευμένης Ιατρικής (Ιατρικής Ακριβείας), όπου κι εξέδωσα το 2014 το πρώτο διεθνώς Εγχειρίδιο Εξατομικευμένης Ιατρικής, 1560 σελίδων, και το οποίο πρόσφατα διατίθεται και στην Ελληνική γλώσσα. Παράλληλα, με συνεργάτες μου στο ΑΠΘ ολοκληρώνουμε εδώ στη Θεσσαλονίκη μια φαρμακογονιδιωματική μελέτη στο πλαίσιο της εξατομικευμένης ιατρικής με 1000 ασθενείς και ανάλυση 229 γενετικών δεικτών ανά ασθενή, παράλληλα με περίπου 130 κλινικούς και εργαστηριακούς δείκτες. Η εφαρμογή και αξιοποίηση προσεγγίσεων τεχνητής νοημοσύνης και μοντελοποίησης για τη βελτίωση της περίθαλψης, παράλληλα με καινοτόμες μοριακές μεθοδολογίες, συνυπάρχουν σε αυτήν το έργο. Από το σχεδιασμό μέχρι την ανάλυση και την επεξεργασία των αποτελεσμάτων, όλα πραγματοποιούνται εδώ, ένα στοιχείο που δίνει ακόμη μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία και για τα χρόνια που έρχονται. Έχουμε, επίσης, ξεκινήσει με επιτυχία ένα καινοτόμο διατμηματικό μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών με τίτλο «Ιατρική Ακριβείας-Μεταφραστική Έρευνα και Θεραπευτική» όπου συμμετέχουν τα τμήματα Ιατρικής και Φαρμακευτικής στο ΑΠΘ. Ακόμη, έχω αναπτύξει και διδάσκω ένα σχετικό μάθημα ελεύθερης επιλογής για όλους τους φοιτητές του ΑΠΘ με τίτλο «Φαρμακογονιδιωματική κι Εξατομικευμένη Ιατρική». Επιπρόσθετα, η συμμετοχή στη διεθνή κοινοπραξία "Simcyp Consortium", όπου συμμετέχουν πάνω από 35 φαρμακευτικές και βιοτεχνολογικές εταιρίες και 100 περίπου ακαδημαϊκά ιδρύματα και ινστιτούτα παγκοσμίως, με στόχο τη μοντελοποίηση του οργανισμού στη βάση της φυσιολογίας, ώστε τα φάρμακα να είναι ασφαλέστερα και αποτελεσματικότερα, μας έδωσε στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2019 και το 2021 τα δύο διεθνή βραβεία "The Most Effective Teaching Application" στο πλαίσιο απονομής των "Simcyp Academic Awards", κάτι που κανένα ίδρυμα μέχρι τώρα δεν έχει καταφέρει, όπως ενημερωθήκαμε από την κοινοπραξία. Σε αυτό το πλαίσιο κινείται και η εκτέλεση νέων ερευνητικών πρότζεκτ με υψηλή προστιθέμενη αξία εδώ στο ΑΠΘ, όπου οι συνεργάτες μου, με την εμπιστοσύνη τους, μου επιτρέπουν μέσα από τη συνεργασία στο να πραγματοποιούνται και τα όνειρά μου στην έρευνα και την εκπαίδευση, και τους ευχαριστώ γι' αυτό.