Το τελευταίο διάστημα συμβαίνουν πολλά, διαφορετικά γεγονότα όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά παγκοσμίως, που προκαλούν πραγματικά ερωτηματικά. Ο κόσμος αντιδρά με απίστευτη βαρβαρότητα και ξεσπά πάνω σε άλλους ανθρώπους ή αντικείμενα με τυφλό μίσος, αγνοώντας τις συνέπειες των πράξεών του. Αυτό που συμβαίνει στα μουσεία και τις γκαλερί στις μεγαλύτερες πρωτεύουσες της Ευρώπης τους τελευταίους μήνες, είναι ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατεί. Αυτοαποκαλούμενοι ακτιβιστές για το περιβάλλον, πετούν μπογιές σε έργα διάσημων καλλιτεχνών, σε μουσεία και σημαντικές εκθέσεις κι όλοι οι υπόλοιποι απλά τους παρακολουθούν, αδυνατώντας να κατονήσουν τη συλλογιστική τους. Μήπως -όμως- θα πρέπει επιτέλους να μπουν τα πράγματα στη θέση τους και μαζί και κάποια όρια, που θα προσταυτεύσουν την τέχνη;

Η κατάσταση αρχίζει να ξεφεύγει!

Επιθέσεις κι ερωτηματικά

Τους τελευταίους μήνες, οι διευθυντές των μεγαλύτερων και πιο famous μουσείων σε όλη την Ευρώπη, καλούνται να λύσουν έναν δύσκολο γρίφο, βλέποντας πως οι επιθέσεις συγκεκριμένης ομάδας ανθρώπων κλιμακώνονται και κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί -πλέον- πως δε θα οδηγήσουν στην καταστροφή κάποιου αριστουργήματος ή αντικειμένου τεράστιας αξίας. Όταν θα συμβεί αυτό, δε θα υπάρχει γυρισμός. Για τον Αυστριακό ιστορικό Τέχνης, Hans-Peter Wipplinger, διευθυντή του Μουσείου Leopold της Βιέννης, τα οριζόντια μέτρα δεν αποτελούν λύση, καθώς όπως εξήγησε σε συνέντευξή του αυτοί οι χώροι δεν μπορούν να μετατραπούν σε σύγχρονα αεροδρόμια, όπου τα έργα θα φυλάσσονται μέσα σε γυάλινες τζαμαρίες προκειμένου να μην παραμένουν εκτεθειμένα στο κοινό. «Αν ξεκινήσουμε τέτοιες διαδικασίες, η όλη ιδέα του τι είναι ένα μουσείο, πεθαίνει. Το μουσείο είναι ένας χώρος που πρέπει να είναι πάντα ανοιχτός στο κοινό, αντίληψη που δεν μπορεί να αλλάξει», σημείωσε μεταξύ άλλων ο Wipplinger, μιλώντας στους The New York Times.

Υπάρχει προβληματισμός, υπάρχει ακόμη κι οργή για όλες αυτές τις επιθέσεις, ωστόσο, η απομόνωση δεν είναι η λύση και σε αυτή την περίπτωση, η τέχνη δε θα είναι αυτή που θα κάνει πίσω, στη θέα ανθρώπων που δεν την κατανοούν και μάλλον δεν έχουν και κριτική σκέψη, προκειμένου να κατανοήσουν τις βαθύτερες συνέπειες των πράξεών τους. Πρόσφατα, το κίνημα Ultima Generazione ανέλαβε την ευθύνη για τις διαμαρτυρίες στο Μιλάνο και την επίθεση με μπογιές στην είσοδο της διάσημης όπερας La Scala, πριν από την πρεμιέρα της σεζόν. Η αστυνομία συνέλαβε πέντε άτομα, την ώρα που στην εκδήλωση της όπερας ήταν καλεσμένα πολύ σημαντικά πρόσωπα της ευρωπαϊκής κοινωνικής και πολιτικής σκηνής, όπως η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula Gertrud von der Leyen, ο πρόεδρος της Ιταλίας, Sergio Mattarella και η πρωθυπουργός της Ιταλίας, Giorgia Meloni. Η κίνηση αυτή, για πολλούς σχετίζεται με μία σειρά από διαμαρτυρίες για την αύξηση του ενεργειακού κόστους στην Ιταλία ή με την απόφαση να ανέβει μια ρωσική όπερα με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία, αν κι ίσως δεν έχει τόση σημασία η βαθύτερη αιτία.

Μπορούμε να εκτιμήσουμε την τέχνη;

Υπάρχουν ακόμη αυτοί που δικαιολογούν τους ανθρώπους που καταπατούν τόσο σημαντικούς χώρους, στο όνομα μίας διαμαρτυρίας; Υπάρχουν ακόμη αυτοί που δεν αντιλαμβάνονται ότι ένα μουσείο, μία γκαλερί, μία έκθεση, δεν μπορούν να αποτελούν πεδίο δράσης κι αντίδρασης; Τους τελευταίους μήνες, γίναμε μάρτυρες πολλών τέτοιων επιθέσεων και τα αρχικά ερωτηματικά, μετατράπηκαν σε οργή κι οργή σε μία απαθή στάση. Υπάρχει -λοιπόν- αυτή η πλευρά και υπάρχει κι η άλλη. Αυτή που παρουσιάστηκε στο 12ο Διεθνές Συνέδριο CoMuseum, που πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Μπενάκη κι επικεντρώθηκε στη θεραπεία μέσω πολιτιστικών και δημιουργικών διεξόδων. Η τέχνη επιδρά σημαντικά στην ψυχολογία και την ψυχική υγεία, διευρύνει τους ορίζοντες, εκπαιδεύει και μας μαθαίνει πράγματα που σίγουρα δε γνωρίζαμε και πρέπει να έχουν όλοι πρόσβαση σε αυτήν. Δεν απευθύνεται σε συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων, είναι για όλους τους ανθρώπους, για όλες τις ηλικίες, δε γνωρίζει φύλα και διαχωρισμούς.

Φυσικά, κανείς δεν μπορεί και δεν πρέπει να θεωρήσει πως όλα τα παραπάνω σημαίνουν πως δεν πρέπει να ασχολούμαστε με το περιβάλλον, δεν πρέπει να ανησυχούμε και να μαχόμαστε για την κλιματική αλλαγή και τις εγκληματικές ενέργειες των ισχυρών αυτού του κόσμου. Ωστόσο, είναι ξεκάθαρο πως η χρήση της τέχνης ως όχημα για ακραίες διαμαρτυρίες, δεν είναι αυτό που χρειαζόμαστε και μάλλον, στέλνει και τα αντίθετα μηνύματα. Μία επίθεση με μπογιές σε κάποιο σημαντικό έργο τέχνης ή σε έναν σπάνιο πίνακα ή μία μαζική διαμαρτυρία σε μία γκαλερί με art pieces, δε στέλνει το επιθυμητό μήνυμα, αλλά το ακριβώς αντίθετο. Ίσως αν μάθουν όλοι να σέβονται και να εκτιμούν κάποια πράγματα, να κατανοήσουν άπαντες το βαθύτερο νόημα και τη σημασία της ενεργοποίησης με φόντο τον τεράστιο κίνδυνο της κλιματικής αλλαγής. Μέχρι τότε, απλά θα γινόμαστε μάρτυρες τέτοιων συμπεριφορών και ακόμη κι αυτοί που ενδιαφέρονται πραγματικά, θα μεταφερθούν στην απέναντι πλευρά. Αυτό που είναι σίγουρο, είναι πως η τέχνη έχει τεράστια αξία και θα έπρεπε να αποτελεί κομμάτι της κουλτούρας μας...