Ήταν 24 Φεβρουάριου του 2022 όταν η Ρωσία ξεκίνησε πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας. Από τότε, παρόλο που οι ακριβείς αριθμοί ανθρωπίνων απωλειών παραμένουν άγνωστοι, ο τραγικός απολογισμός ανέρχεται σε εκατοντάδες χιλιάδες, σύμφωνα με τα ρωσικά και τα ουκρανικά στοιχεία. Ωστόσο, ο πόλεμος δεν καταστρέφει μόνο ζωές. Πλήττει και τον ιστό του πολιτισμού. Δύο χρόνια μετά την έναρξη της εισβολής, η UNESCO δημοσίευσε μια νέα αξιολόγηση των επιπτώσεων του πολέμου στους τομείς του πολιτισμού και του τουρισμού της Ουκρανίας.
Ο συνολικός αριθμός των καταστροφών
Από τις 7 Φεβρουαρίου 2024, η UNESCO έχει καταγράψει ζημιές σε 342 τοποθεσίες, υπογραμμίζοντας τον συνεχιζόμενο αντίκτυπο του πολέμου στην πολιτιστική κληρονομιά της χώρας. Αυτό περιλαμβάνει ζημιές σε τοποθεσίες και κτίρια πολιτιστικής αξίας (εκτιμάται σε 2,41 δισεκατομμύρια δολάρια), ζημιές σε έργα τέχνης, συλλογές και πολιτιστικά αποθετήρια (161 εκατομμύρια δολάρια), ζημιές σε κτίρια και εργαστήρια αφιερωμένα στις πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες (262 εκατομμύρια δολάρια) και σε τουριστικές εγκαταστάσεις (650 εκατ. δολάρια).
Το συνολικό κόστος της καταστροφής σε αυτούς τους τομείς εκτιμάται σε σχεδόν 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Σε ανακοίνωσή της η Audrey Azoulay, Γενική Διευθύντρια της UNESCO, δήλωσε: «Μέχρι σήμερα, το συνολικό κόστος των υλικών ζημιών στους τομείς του πολιτισμού και του τουρισμού στην Ουκρανία υπολογίζεται από την UNESCO σε σχεδόν 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια, σε σύγκριση με 2,6 δισεκατομμύρια δολάρια πριν από ένα χρόνο, αύξηση 40%».
Από τον Φεβρουάριο του 2022, οι τομείς του πολιτισμού και του τουρισμού έχουν επίσης συσσωρεύσει χαμένα έσοδα 19,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που αντιπροσωπεύουν αύξηση 30% σε ένα χρόνο. Περισσότερο από το ήμισυ αυτής της απώλειας – 10,6 δισεκατομμύρια δολάρια – έχει υποστεί μόνο η πόλη του Κιέβου, κυρίως λόγω της πτώσης του αριθμού των τουριστών και της ξαφνικής επιβράδυνσης των δημιουργικών βιομηχανιών. Σύμφωνα με την UNESCO, σχεδόν 9 δισεκατομμύρια δολάρια θα πρέπει να συγκεντρωθούν μεταξύ 2024 και 2033 για να χρηματοδοτηθούν οι προσπάθειες ανάκαμψης και ανοικοδόμησης. Αυτή η απαίτηση χρηματοδότησης αυξήθηκε κατά 30% σε ένα χρόνο.
Οι κλοπές έργων τέχνης και λεηλασίες
Κατά τη διάρκεια της εισβολής στην Ουκρανία, ρωσικές δυνάμεις και οργανώσεις έχουν ληστέψει ή καταστρέψει περισσότερα από 30 μουσεία - συμπεριλαμβανομένων αρκετών στη Χερσώνα, η οποία ανακαταλήφθηκε τον Νοέμβριο, και άλλων στη Μαριούπολη και τη Μελιτόπολη, που παραμένουν υπό ρωσική κατοχή. Με τους Ουκρανούς ερευνητές να εξακολουθούν να καταγράφουν τις απώλειες χαμένων ελαιογραφιών, αρχαίων στηλών, χάλκινων αγγείων, νομισμάτων, περιδέραιων και προτομών, ο αριθμός των αναφερόμενων κλεμμένων αντικειμένων δύναται να αυξηθεί.
H ρωσική λεηλασία παρομοιάζεται από τους ειδικούς τέχνης με τη ναζιστική λεηλασία που πραγματοποιήθηκε από τη ναζιστική Γερμανία και έχει ονομαστεί ως «η μεγαλύτερη συλλογική κλοπή έργων τέχνης από τότε που οι Ναζί λεηλάτησαν την Ευρώπη στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο».
Η οικονομική ενίσχυση της UNESCO
Για να καλύψει τις πιο επείγουσες ανάγκες, η UNESCO έχει συγκεντρώσει περισσότερα από 66 εκατομμύρια δολάρια τα τελευταία 2 χρόνια από τα κράτη μέλη της και τον ιδιωτικό τομέα. Μόνο η Ιαπωνία έχει υποστηρίξει τις προσπάθειες του Οργανισμού στην Ουκρανία με ποσό σχεδόν 26 εκατομμυρίων δολαρίων. Αυτά τα κονδύλια έχουν χρησιμοποιηθεί για την υλοποίηση δεκάδων βραχυπρόθεσμων και μεσοπρόθεσμων δράσεων στους τομείς του πολιτισμού, της κληρονομιάς, της εκπαίδευσης και των μέσων ενημέρωσης.
Η πιο πληγείσα περιοχή της Ουκρανίας
Μία από τις περιοχές που επλήγησαν περισσότερο είναι η πόλη Donetsk στην ανατολική Ουκρανία. Σύμφωνα με στοιχεία της UNESCO, η πόλη έχει τουλάχιστον 88 κατεστραμμένες τοποθεσίες, συμπεριλαμβανομένων εκκλησιών, θεάτρων, μνημείων, βιβλιοθηκών και σχολείων.
Τέλος, μεταξύ των κατεστραμμένων τόπων είναι μνημεία για τους χωρικούς και τους εργάτες που έχασαν τη ζωή τους στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στην περιοχή του Κιέβου, ο καθεδρικός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Χάρκοβο και το ιστορικό και αρχιτεκτονικό μουσείο Popov Manor στη Ζαπορίζια.
