Η Διδάκτωρ Νομικής και Δικηγόρος, Ζωή Γιαννοπούλου-Στεφάνου, Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια κι Εκπαιδεύτρια Διαμεσολαβητών στο Ινστιτούτο Κατάρτισης Διαμεσολαβητών Θεσσαλονίκης, μας εξηγεί τον ρόλο της διαμεσολάβησης όταν οι συγκρούσεις εισέλθουν στον χώρο της Τέχνης.

Οι ανθρώπινες συγκρούσεις συχνά μεταφέρονται στον κινηματογράφο, τη λογοτεχνία και σε άλλες μορφές τέχνης. Όποιος έχει παρακολουθήσει  σειρές, όπως το Good Wife ή το Suits, βεβαιώνει ότι η ένταση στην αίθουσα των δικαστηρίων είναι καθηλωτική. Στην πραγματική ζωή, όμως, είναι συναισθηματικά εξαντλητική, χρονοβόρα, κοστοβόρα και με αβέβαιη εξέλιξη.  Συχνά, η ίδια η τέχνη,  η έκφραση της ανθρώπινης δημιουργικότητας  και φαντασίας, αποτελεί αντικείμενο σύγκρουσης. Μπορεί να προκύψει διαφορά μεταξύ μιας γκαλερί κι ενός καλλιτέχνη για τη σύμβαση συνεργασίας τους, ενός αγοραστή κι ενός πωλητή έργου τέχνης για την εγγύηση γνησιότητας, δύο κρατών για την επιστροφή ενός πολιτιστικού θησαυρού ή ενός κληρονόμου θύματος του Ολοκαυτώματος κι ενός κρατικού μουσείου για την αναγνώριση κυριότητας ενός έργου τέχνης και την επιστροφή του σε μία κρατική ή ιδιωτική συλλογή. Όπως και στις ταινίες, τα μέρη που εμπλέκονται σε μια τέτοια διαμάχη συχνά καταφεύγουν στα δικαστήρια. Ωστόσο, όσοι ασχολούνται με την Τέχνη και την ψυχαγωγία αναγνωρίζουν ότι αυτές οι αντιδικίες είναι εξαιρετικά δαπανηρές και χρονοβόρες και αποκλείουν κάθε δυνατότητα διατήρησης ή δημιουργίας μελλοντικών επαγγελματικών σχέσεων. Επιπλέον, η αρνητική δημοσιότητα που συνοδεύει την εκδίκασή τους ζημιώνει τη φήμη τους. Αντίθετα, η διαμεσολάβηση είναι πιο αποτελεσματική από άποψη κόστους και χρόνου, ιδιωτική, εμπιστευτική και άμεση.

Στη Μεγάλη Οθόνη

Σπάνια μεταφέρεται η διαδικασία της διαμεσολάβησης στην 7η Τέχνη. Ο δυτικός κινηματογράφος προτιμά να προσφέρει έντονες συγκινήσεις με δικαστικές διαμάχες, αλλά ελάχιστες συνεδρίες διαμεσολάβησης, που μπορεί να προσφέρουν σπινθήρες κατά την πρώτη σκηνή, αλλά αποκλιμακώνονται σύντομα με την επίτευξη συμφωνίας. Μία από τις πρώτες κινηματογραφικές διαμεσολαβήσεις είδαμε στην ταινία Disclosure, η οποία, όμως, περισσότερο προσομοιάζει σε ακροαματική διαδικασία. Στην κωμική ταινία, επίσης, Wedding Crashers, οι Vince Vaughn και Owen Wilson είναι συνδιαμεσολαβητές σε μία υπόθεση διαζυγίου.

Επίλυση καλλιτεχνικών διαφορών

Η διαμεσολάβηση κερδίζει έδαφος στον χώρο της Τέχνης είτε στη Μεγάλη Οθόνη είτε στην πραγματική ζωή. Η επίλυση των διαφορών σχετικά με έργα τέχνης από κράτη είναι εξαιρετικά σύνθετη. Λόγω της διεθνούς αυτής διάστασης, οι οργανισμοί τέχνης, όπως οι οίκοι Christie’s και Sothebys, επιλέγουν την εναλλακτική επίλυσή τους. Το Christie’s Restitution Department επιλύει τα αιτήματα επιστροφής έργων τέχνης που κατασχέθηκαν κατά τη ναζιστική περίοδο. Ομοίως, και το Art Loss Register του οίκου Sothebys. Το 2010, έργο τέχνης του 18ου αιώνα του Johann Zoffany πλειοδοτήθηκε σε δημοπρασία πώλησης  των αντικειμένων της βίλας του Versace στη λίμνη Κόμο. Ο Versace είχε αγοράσει το έργο 15 χρόνια πριν, χωρίς να γνωρίζει ότι είχε κλαπεί το 1979 από τον ιδιοκτήτη. Το Art Loss Register διαμεσολάβησε ώστε να επιστραφεί στον αρχικό ιδιοκτήτη με άκρα μυστικότητα. Το 2006, το Metropolitan Museum of Arts (ΜΕΤ) επέστρεψε τον κρατήρα Euphronious και άλλα αντικείμενα της συλλογής του στην Ιταλία με αντάλλαγμα τη μακροχρόνια παραχώρηση άλλων αρχαιοτήτων «ισοδύναμης ομορφιάς και σημασίας». Παρόμοιες συμφωνίες έχουν συναφθεί μεταξύ της Ιταλίας και του Boston Museum of Fine Arts το 2006 και το Μουσείου J. Paul Getty το 2007.

Η τέχνη επιλέγει τη Διαμεσολάβηση

Το 2009, υπεγράφη από 46 κράτη η Διακήρυξη Terezin,που αναφέρεται σε «εναλλακτικές διαδικασίες» κι «εναλλακτική επίλυση διαφορών» για περιπτώσεις κλοπής και λεηλασίας έργων τέχνης από τους Ναζί. Επίσης, η κρατική υπηρεσία του New York State Banking Department Holocaust Claims Processing Office και το βρετανικό Υπουργείο Πολιτισμού χρησιμεύουν ως ενδιάμεσοι στην επίλυση τέτοιων διαφορών, όπως και η γερμανική «Συμβουλευτική Επιτροπή σχετικά με την επιστροφή πολιτιστικών αγαθών που κατασχέθηκαν ως αποτέλεσμα της ναζιστικής δίωξης, ιδίως εβραϊκής ιδιοκτησίας (BeratendeKommission)».  Το 2010, η United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (Unesco)θέσπισε Κανόνες Διαμεσο-λάβησης και Συνδιαλλαγής για την επίλυση των αιτημάτων επιστροφής έργων πολιτιστικής κληρονομίας, ενώ την ίδια χρονιά το International Council of Museums (ICOM) και το World Intellectual Property Organization Arbitration and Mediation Center (WIPO) σύστησαν Κέντρο Διαμεσολάβησης για τη διευθέτηση διαφορών που αφορούν σε μουσεία.

Μπορεί οι σκηνές διαμεσολάβησης να μην είναι τόσο συναρπαστικές όσο εκείνες που διαδραματίζονται στις κινηματογραφικές δικαστικές αίθουσες, η διαμεσολάβηση, όμως, στην πραγματική ζωή οδηγεί σε λύσεις νομικού πολιτισμού κι εντέλει στην κάθαρση των συναισθημάτων των εμπλεκομένων μερών. Αποτελεί τη μόνη κατάλληλη επιλογή για τη διευθέτηση τόσο ευαίσθητων, νομικών και ηθικών, διενέξεων και διεκδικήσεων που ανακύπτουν στον χώρο της Τέχνης.

ΚΕΙΜΕΝΟ ΖΩΗ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ