Σε έναν κόσμο, ο οποίος κλονίζεται, εκείνη απαντά με αλήθεια, ελευθερία και αντοχή. Μετά τη σπουδαία επιτυχία του έργου της «Ο Οίκος της Ταραχής» στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, όπου σώματα διαφορετικά συνυπάρχουν στη σκηνή, η διακεκριμένη χορογράφος και Καλλιτεχνική Διευθύντρια Χορού της «2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης», Πατρίσια Απέργη, εκφράζει την επιτακτική ανάγκη για συλλογικότητα.
Τι αποτέλεσε κίνητρο για εσάς ώστε να ασχοληθείτε με τον χορό;
Ξεκίνησα χορό από τριάμιση χρονών με τον παραδοσιακό και κλασικό τρόπο, σύμφωνα με τον οποίο οι γονείς σε πηγαίνουν για να κάνεις μάθημα μπαλέτου, και από τότε δε σταμάτησα να συνομιλώ με το σώμα μου. Είναι όντως για εμένα το εργαλείο που έχω, ώστε να μπορέσω να εκφράσω όλα αυτά που νιώθω ως άνθρωπος, ως προσωπικότητα και ως πολίτης. Είναι το μέσο που μου επιτρέπει να χρησιμοποιώ όλο μου το είναι, γιατί το σώμα συμπεριλαμβάνει τα πάντα: την κίνηση, τη φωνή, την ψυχή, το μυαλό. Με αυτό μοιράζομαι ερωτήματα, σκέψεις, αγωνίες, εκφράζω την οργή για τη βία που μπορεί να έχουμε δεχθεί, προσπαθώντας πάντα να βρεθεί μια ισορροπία και μια πρόταση σε σχέση με το πώς τα σώματα μπορούν να συνυπάρχουν.
Με ποιες λέξεις και συναισθήματα έχετε συνδέσει στη διαδρομή σας τη χορευτική δημιουργία;
Γενικότερα, αυτό που με ενδιαφέρει και καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζω τον χορό σε σχέση με τη δική μου έκφραση είναι το τρίπτυχο: κοινωνία-πολίτης-άνθρωπος. Είμαστε όλοι πολιτικά όντα και κομμάτι μιας κοινωνίας και ενός συνόλου και είναι σημαντικό να μπορέσουμε να αντιληφθούμε το πώς μαζί μπορούμε να γεννήσουμε κάτι πιο ουσιαστικό και ενδιαφέρον από το να βλέπουμε τους εαυτούς μας ως ξεχωριστές μονάδες. Το σώμα, μέσα από το μεγαλείο και την ομορφιά του, καθώς και οι συνδυασμοί αυτών των διαφορετικών σωμάτων, φέρνουν την ομορφιά στην κοινωνία και τη ζωή. Για το έργο «Ο οίκος της ταραχής» επηρεάστηκα αρκετά από όλο αυτό το κομμάτι του σόου, της πασαρέλας, της επίδειξης σε σχέση με το ποια είμαι και τι είμαι. Ακόμη και μέσα από την αποτυχία και την ανισορροπία μου, αλλά και από την αυστηρή κριτική που μπορεί να λάβω από εκείνους που δε με καταλαβαίνουν απόλυτα, μπορεί να δημιουργηθεί κάτι καινούριο, αισιόδοξο και όμορφο.
Ποιες οι αγωνίες που μοιράζεστε με τους συνεργαζόμενους νέους καλλιτέχνες της ομάδας σας; Ποια τα ζητήματα, τα οποία κυρίως τους απασχολούν;
Στην Τέχνη μας, η αγωνία είναι πιο έντονη στα νέα παιδιά. Απλώς για μένα η λύση δεν είναι να φύγουμε όλοι στο εξωτερικό. Κι αυτό είναι δίλημμα το οποίο οι γενιές, από τη δική μου και πέρα, το αντιμετωπίζουν συνεχώς. Όλοι λένε: «Φύγε έξω, μη μείνεις εδώ, δεν υπάρχει ελπίδα». Όμως, την ελπίδα τη γεννάμε εμείς! Το θέμα είναι να πιστέψουμε σε κάποια πράγματα και να βοηθηθούμε σε κάποια άλλα. Η λύση δεν είναι να υπάρξει μία Ελλάδα που κατοικείται μόνο από ηλικιωμένους. Λύση είναι να μπορέσουμε να νιώσουμε ότι κάπως στηριζόμαστε και να βάλουμε ταυτόχρονα κι εμείς πλάτη, για να μπορέσουμε να συνυπάρξουμε, να αναπτυχθούμε και εξελιχθούμε. Το μεγάλο παράπονο όλων των καλλιτεχνών είναι ότι κάθε φορά ξεκινούν από το μηδέν. Είναι σαν να ανακαλύπτεις τον τροχό.
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει μια τρομερή άνθηση μιας ολόκληρης γενιάς χορογράφων, οι οποίοι έχουν τρομερή αναγνώριση έξω. Ο χορός εδώ θεωρείται -σε πολλά εισαγωγικά- είδος πολυτελείας, παρότι -ακόμη ένα οξύμωρο εδώ- είμαστε από τη φύση μας άνθρωποι του χορού, τον έχουμε στην παράδοση και στην Ιστορία μας, το ν έχουμε στην ανάγκη έκφρασής μας. Χρησιμοποιούμε το σώμα και την κίνηση για να εκφράσουμε ακόμη και τον νταλκά και το πρόβλημά μας. Το κάνουμε με σωματικό και εξωστρεφή τρόπο. Αυτό είναι κάτι το οποίο, επειδή υπάρχει στο DNA μας, εξυπηρετεί αυτό το παράδοξο. Υπάρχουν πολλοί αξιόλογοι συνάδελφοι καλλιτέχνες, που από μόνοι τους τα έχουν καταφέρει και η Στέγη ή η Ελευσίνα τους στηρίζουν - είναι τέτοιοι φορείς. Στην πραγματικότητα, ο καθένας πορεύεται μόνος του. Είμαστε πολλοί που τα έχουμε καταφέρει και έχουμε επιλέξει να έχουμε την έδρα μας εδώ - μια συνειδητή επιλογή για το ότι υπάρχει ελπίδα, μπορεί να γεννηθεί ομορφιά και να υπάρξει αύριο. Αρκεί ν’ ακουστούμε!
Ποια η πνευματική εξέλιξη από το 2021 της «Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης», στην οποία αναλάβετε την καλλιτεχνική διεύθυνση του χορού;
Ποια στοιχεία της σας δίνουν κάθε φορά κίνητρο να προχωρήσετε και να αναπτύξετε την ομάδα σας; Η Πολιτιστική Πρωτεύουσα δίνει στην περιοχή μια τρομερή δυνατότητα να συνομιλήσει με τους καλλιτέχνες, χαρίζοντας ταυτόχρονα την ευκαιρία να την επισκεφθεί περισσότερος κόσμος και να γεννηθούν πολύ ενδιαφέροντα πράγματα. Περιλαμβάνει πάρα πολλές αντιφάσεις και αντιθέσεις. Έχει τρομερό ενδιαφέρον το γεγονός ότι, όσο περισσότερο διεισδύεις στον ιστό της πόλης αυτής, τόσο περισσότερο γνωρίζεις τους κατοίκους της. Είναι ένας τόπος, ο οποίος συνδυάζει με πολύ ενδιαφέροντες τρόπους το παλιό, το αρχαίο, αλλά και όλη τη σύγχρονη Ιστορία της Ελλάδας. Το πώς όλοι αυτοί οι μετανάστες συγκεντρώθηκαν εδώ, προκειμένου να δουλέψουν στον τομέα της βιομηχανίας, η οποία τότε αναπτύχθηκε πιο πολύ από όλα τα μέρη της Ελλάδας και το πώς έχουν δημιουργηθεί όλες αυτές οι μικροκοινότητες μέσα στην ίδια την πόλη, συνθέτουν αυτό το ιδιαίτερο ψηφιδωτό. Έχει πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να το παρατηρήσουμε και να δούμε τελικά τι τύπου κολάζ μπορεί να δημιουργείται σε μια πόλη που είναι τόσο κοντά στην Αθήνα, αλλά ταυτόχρονα δεν τη γνωρίζουμε σχεδόν καθόλου καλά.
Πώς παρατηρείτε το επίπεδο εξέλιξης της χώρας μας όσον αφορά τον χορό;
Έχοντας ως μέτρο σύγκρισης και το εξωτερικό, καθώς έχω εργαστεί πολύ έξω η αλήθεια είναι, γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η Ελλάδα δεν στηρίζει τους καλλιτέχνες της. Δεν ακολουθεί μια ουσιαστική πολιτική για τον σύγχρονο πολιτισμό. Δεν υπάρχουν δομές και τρόποι για να στηρίξει τη σύγχρονη ελληνική δημιουργία. Ο χορός από την άλλη είναι ακόμη πιο σε δυσχερή θέση αν σκεφτούμε ότι δεν υπάρχει καν μία στέγη χορού. Είμαστε η μόνη χώρα στην Ευρώπη που δεν διαθέτουμε ένα κέντρο χορού για παράδειγμα. Ταυτόχρονα το κομμάτι της εκπαίδευσης είναι απαρχαιωμένο και δεν υπάρχει καμία επιθυμία να αναπτυχθεί. Τον τελευταίο καιρό όλοι γνωρίζουμε αυτήν την ουσιαστική απόρριψη από την Πολιτεία, των καλλιτεχνών και σε σχέση με το Προεδρικό διάταγμα και όλους αυτούς τους αγώνες που οι καλλιτέχνες κάνουμε προκειμένου να διεκδικήσουμε το αυτονόητο, δηλαδή το ότι υπάρχουμε και ότι είμαστε επαγγελματίες, το ότι δεν μπορεί να απαξιώνεται με αυτόν τον τρόπο και η εκπαίδευσή μας αλλά και η ύπαρξή μας. Το ότι είμαστε καλλιτέχνες είναι επάγγελμα, όχι πολυτέλεια!
Έχουμε το σωματείο εργαζομένων στον τομέα του χορού και είναι αλήθεια ότι οι συλλογικότητες είναι πάρα πολύ σημαντικές και όταν είμαστε μαζί μπορούμε σίγουρα να καταφέρουμε πολλά περισσότερα πράγματα. Αλλά έχει πολύ μεγάλη σημασία να δούμε πέραν των αγώνων των σωματείων και ο καθένας από εμάς, είτε είναι είτε όχι σε σωματείο, τι μπορεί να κάνει. -Ποια είναι η δύναμή του και φωνή του; -Δεν είναι τυχαίο τώρα με το Προεδρικό διάταγμα να έχουμε επιστολές στήριξης σχεδόν από όλους τους φορείς του εξωτερικού, θέατρα, φεστιβάλ είναι τρομερό ότι δεν υπάρχει καμία αντίδραση της Πολιτείας.
Ποια τα επόμενα καλλιτεχνικά σας σχέδια;
Αμέσως μετά τέλη Ιουνίου επειδή συμπληρώνεται η διετία της ακαδημίας χορού, θα έχουμε την παράσταση στην Ελευσίνα η οποία θα είναι πολύ διαδραστική με το κοινό. Στη συνέχεια ακολουθούν ταξίδια στο εξωτερικό για παραστάσεις και σεμινάρια και βλέπουμε, έρχονται πολλά δημιουργικά πράγματα.
Φωτογραφίες: Πηνελόπη Γερασίμου
