Ένα από τα πιο ιδιαίτερα μνημεία της Θεσσαλονίκης, το Τέμενος Χαμζά Μπέη – γνωστό και ως Αλκαζάρ – βρίσκεται σε τροχιά αποκατάστασης, έπειτα από αιώνες μετατροπών, επεμβάσεων και φθοράς. Με τη μορφή του να έχει αλλοιωθεί από τις διαφορετικές ιστορικές φάσεις που πέρασε, το μνημείο αποκτά ξανά την αίγλη του μέσα από ένα απαιτητικό έργο, που υλοποιείται με τη φροντίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και χρηματοδότηση περίπου 11 εκατομμυρίων.

Κατά την επίσκεψη της στο χώρο, η Υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, ενημερώθηκε για την πορεία των εργασιών από τα αρμόδια στελέχη και τον ανάδοχο. Με κάθε πέτρα του να αφηγείται μια ξεχωριστή ιστορία, το Αλκαζάρ προετοιμάζεται να ξανασυστηθεί στο κοινό, ως ένα ζωντανό μνημείο που συνδέει το παρελθόν με το παρόν της πόλης.

«Η αποκατάσταση του Αλκαζάρ, εξελίσσεται σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα. Η αποκατάσταση του θα αποδώσει στην πόλη ένα ακόμη εμβληματικό μνημείο.» - Υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη

Τα έργα για την ανάδειξη της πόλης 

Τα τελευταία έξι χρόνια στη Θεσσαλονίκη υλοποιείται ένα εκτεταμένο πρόγραμμα έργων και δράσεων, συνολικού προϋπολογισμού άνω των 100.000.000 ευρώ, με κοινοτικούς και εθνικούς πόρους. Στόχος είναι η ανάδειξη και συντήρηση των μνημείων της πόλης, αποδίδοντας τα στους πολίτες σε καλύτερη κατάσταση. Ένα από αυτά είναι το Τέμενος Χαμζά Μπέη, το παλαιότερο ισλαμικό λατρευτικό κτίσμα της Θεσσαλονίκης, που κατασκευάστηκε το 1467 και βρίσκεται στη διασταύρωση των οδών Εγνατίας και Βενιζέλου, δίπλα στη βόρεια είσοδο του μετρό.

Οι εργασίες αποκατάστασης 

Την αποκατάσταση συντονίζει η Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεώτερων Μνημείων και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης. Το έργο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη πολυπλοκότητα, καθώς απαιτεί εξειδικευμένες παρεμβάσεις για τη διάσωση και ανάδειξη της ιστορικής ταυτότητας του μνημείου. 

Η διαδικασίες εξελίσσονται ομαλά και με εντατικούς ρυθμούς μετά την ολοκλήρωση των υποδομών για την εργοταξιακή ανάπτυξη. Στη βόρεια και δυτική πλευρά του τεμένους έχουν τοποθετηθεί ικριώματα εργασίας, ενώ στο εσωτερικό, οι υπάρχουσες υποστυλώσεις ελέγχθηκαν και ενισχύθηκαν όπου κρίθηκε απαραίτητο. Επιπλέον, περιμετρικά στην εσωτερική πλευρά των τοιχοποιιών εγκαταστάθηκαν ειδικές κατασκευές, διασφαλίζοντας την εκτέλεση των εργασιών σε όλα τα επίπεδα και την πρόσβαση έως τον τρούλο.

Σε εξέλιξη βρίσκονται και οι εργασίες προληπτικής στερέωσης του εσωτερικού διακόσμου του τεμένους από εξειδικευμένα συνεργεία συντηρητών, καθώς και η μερική απόσπαση των μαρμάρινων πλακών του δαπέδου, στον αίθριο χώρο. Στις εξωτερικές τοιχοποιίες του μνημείου πραγματοποιούνται εργασίες καθαίρεσης σαθρών σημείων και επιχρισμάτων.

Το τέμενος

Η αίθουσα προσευχής του τεμένους έχει τετράγωνη κάτοψη, και σε αυτήν προστέθηκαν διαμερίσματα στις βορειοανατολικές και νοτιοδυτικές πλευρές, καθώς και ένα περιστώο στη βορειοδυτική πλευρά και τη δυτική γωνία. Αυτές οι κατασκευές σχηματίζουν ένα ενιαίο περιστύλιο σε σχήμα Π, που περιβάλλει το τέμενος, ενώ ο θόλος του στηρίζεται σε οκταγωνική βάση. 

Τα διαμερίσματα του περιστώου εκτείνονται παράλληλα με τους πλευρικούς τοίχους του κυρίως κτιρίου. Το περιστύλιο αποτελείται από μια ανοιχτή στοά με κίονες  στη δυτική πλευρά, ενώ στα βόρεια και νότια υπάρχουν κλειστά διαμερίσματα. Το αίθριο έχει σχήμα τραπεζίου και περιβάλλεται από στοές με κιονοστοιχίες. Συνολικά, το τέμενος αποτελείται από τρεις βασικές ενότητες, που χτίστηκαν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους: την αίθουσα προσευχής, το περιστύλιο και το αίθριο.