Φτάνει στην ώρα του στο ραντεβού μας στο lobby του Συνεδριακού κέντρου ″Ιωάννης Bελλίδης″, όπου συμφωνήσαμε να συναντηθούμε λόγω της συμμετοχής του σε μία ομιλία στο πλαίσιο της διεθνούς έκθεσης τεχνολογίας και καινοτομίας Beyond 4.0. Ήταν η μέρα της έντονης κακοκαιρίας του Μπάλλου που “χτύπησε” όλη τη χώρα αλλά καταφέραμε και οι δύο να είμαστε τυπικοί στην ώρα μας. Παραδέχομαι χαμογελώντας ότι ήταν εύκολο για μένα -αν εξαιρέσω μία αναποδογυρισμένη ομπρέλα- καθώς μένω στο κέντρο. Μου εξηγεί ότι κατέβηκε με το αυτοκίνητο και οι δρόμοι ήταν δύσκολοι –και έχει ήδη πάρει τα πρώτα points για τη συνέπειά του. Χαμογελαστός και προσηνής, αποτελεί ιδανική ενσάρκωση του σύγχρονου πετυχημένου επιχειρηματία, καθώς είναι ο CEO της Olympia Electronics A.E., ηγέτιδας εταιρείας στην ελληνική βιομηχανία συστημάτων ασφαλείας, με πολύχρονη πορεία και διεθνή παρουσία.
Τη ζεστή χειραψία -είμαστε αμφότεροι πλήρως εμβολιασμένοι- συνοδεύει το πλατύ χαμόγελο, διακρίνω τη σπίθα στο βλέμμα, και ήδη νιώθω την ανυπομονησία να με κατακλύζει για τα όσα θα συζητήσουμε. Πριν μερικές ημέρες, αναζητώντας το πρώτο του βιβλίο “Άνθρωπος 4.0”, βρήκα το ένα από τα δύο τελευταία αντίτυπα στο ράφι κεντρικού βιβλιοπωλείου της Θεσσαλονίκης, δίπλα σε άλλους τίτλους με παραπλήσιες θεματικές, που ήταν “αραγμένοι” σε στίβες. Και μπορεί ο ιντριγκαδόρικος τίτλος να παραπέμπει σε υλικό για μπεστ σέλερ αλλά όπως ο ίδιος επισημαίνει, το βιβλίο πάει καλά κυρίως γιατί ο τρόπος γραφής του είναι συντεταγμένος και εύληπτος. Simplicity είναι η λέξη κλειδί. Τα δε αποφθέγματα, οι χρήσιμες πληροφοριες για την ιστορία της 4ης βιομηχανικής επανάστασης και τα case studies που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας το καθιστούν ένα γοητευτικό ανάγνωσμα, ακόμη και για κάποιον που δεν κατέχει μάστερ στην πληροφορική και τις οικονομικές επιστήμες.
Στην τελική, σκέφτομαι, αποτελεί ένα βιβλίο που επιχειρεί να φωτίσει ερωτήματα που όλοι μας, λίγο πολύ, έχουμε σκεφτεί: πού θα μας οδηγήσει η 4η βιομηχανική επανάσταση; Θα χάσει η ανθρωπότητα "την μπάλα" με τις τεχνολογικές εξελίξεις; Πώς θα προστατευθούμε από μία πιθανή κυριαρχία της τεχνητής νοημοσύνης και των ρομπότ; Κάθεται απέναντί μου, σχολιάζουμε κάτι για το πόσο μοιάζουν όλα αυτά που ζούμε με σενάριο ταινίας επιστημονικής φαντασίας -αλλά δεν είναι-, πατάω το rec στο κασετοφωνάκι μου και ο λόγος περνάει στον Δημήτρη Λακασά.
"Μιλώντας για τη θεωρία του "Μαύρου Κύκνου" να πούμε καταρχάς, ότι αρχικά οι Βρετανοί και μετά οι Ολλανδοί ανακάλυψαν το συγκεκριμένο σπάνιο είδος υδρόβιου πτηνού στην Αυστραλία, στα τέλη του 16ου αιώνα. Και τι ως θεωρείται "Μαύρος Κύκνος"; Ένα ολιγοπίθανο και απρόβλεπτο γεγονός που συμβαίνει σε κάποιο τομέα της δραστηριότητας μιας κοινωνίας, και ανατρέπει δραματικά προς το χειρότερο ή το καλύτερο τη δομή της. Το ίδιο συνέβη και με την πανδημία της νόσου Covid-19. Αν κάποιος από τη δική μας γενιά ερχόταν πριν από τρία χρόνια και μας έλεγε, ότι θα κυκλοφορούμε μόνο με sms και θα φοράμε μάσκες, θα γελούσαμε και θα του λέγαμε ότι βλέπει πολλές ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Βέβαια, κάποιος που γνωρίζει την ιστορία της ανθρωπότητας θα καταλάβαινε ότι η πανδημία δεν είναι ακριβώς ""μαύρος κύκνος", γιατί και παλαιότερα έχουν εμφανιστεί ανάλoγες πανδημίες, είχαμε τον λιμό των Αθηνών, τη χολέρα, την πανώλη, την ισπανική γρίπη. Οι άνθρωποι, όμως, είτε δεν είμαστε γνώστες της ιστορίας είτε την ξεχνάμε".
"Αυτό που φοβήθηκαν οι κεντρικές τράπεζες με την οικονομική συρρίκνωση λόγω της πανδημίας, είναι ότι θα έχουμε ένα φαινόμενο στασιμοπληθωρισμού και μία κατάρρευση των πάντων. Γι' αυτό έριξαν helicopter money (ορολογία που αναφέρεται στο τύπωμα νέου χρήματος και το διαμοιρασμό του στο κοινό, για να τονωθεί η οικονομία σε περιόδους ύφεσης), γεγονός που δημιούργησε αρνητικά επιτόκια, μηδενικό πληθωρισμό και έστρεψε τους καταναλωτές στο να κάνουν επενδύσεις και να μην κρατούν τα χρήματά τους στις τράπεζες. Όμως το παραέκαναν και τώρα έxουμε έντονα φαινόμενο πληθωρισμού. Μη ξενάς ότι η Γερμανία έχει αυτή τη στιγμή 4,1% πληθωρισμό στο τρίτο τέταρτο του 2021. Αυτό δεν έχει ξαναγίνει τα τελευταία 40 χρόνια και δε θέλω καν να θυμηθώ, σε ποιες εποχές έγινε για τελευταία φορά. Ήταν πριν την άνοδο της ακροδεξιάς και του Αδόλφου Χίτλερ. Από την άλλη, η καταστροφή, ως οικονομικό μέγεθος, έχει και μία θετική ανάγνωση, τη δημιουργική καταστρογή που οδηγεί στην αναγέννηση. Πρόκειται για τη θεωρία της δημιουργικής καταστροφής της οποία πατέρας είναι ο βραβευμένος με Νόμπελ οικονομολόγος Τζόσεφ Σουμπέτερ. Σύμφωνα με τον Σουμπέτερ, ο καπιταλισμός έχει συμβάλει στη βελτίωση των ανθρωπίνων συνθηκών μέσω «ενός διαρκούς ξεσπάσματος δημιουργικών καταστροφών», τις οποίες παρομοιάζει με τη δαρβίνεια διαδικασία της φυσικής επιλογής για τη διασφάλιση της «επιβίωσης του πιο δυνατού».
"Μάλιστα, στο βιβλίο κάνω μία σχετική πρόβλεψη, ότι η επόμενη πανδημία που θα ζήσουμε ως ανθρωπότητα θα είναι ψηφιακή. Πήραμε κάποια πρώτα δείγματα πρόσφατα από μια μίνι ψηφιακή κρίση, όταν "έπεσαν" για κάποιες ώρες το facebook και το instagram, προκαλώντας πανικό και οικονονικές απώλειες. Πριν μερικές ημέρες συνεδρίασε και η Τράπεζα της Ελλάδος για το θέμα του cyber seciourity, που κάποιοι επιτήδειοι ξεγελούν τον κόσμο και "τραβάνε" χρήματα από λογαριασμούς. Αυτά τα φαινόμενα είναι δυστυχώς "παιδική χαρά" δίπλα σε αυτά που θα ζήσουμε στο εγγύς μέλλον. Ακριβώς γι' αυτό προτείνω στο βιβλίο να δημιουργηθεί ένας παγκόσμιος οργανισμός επιπέδου ΟΗΕ που θα έχει ως αντικείμενο εργασίας την ηθική (ethics) της εφαρμογής του ψηφιακού μετασχηματισμού στον ίδιο τον πολίτη, την κυβερνοασφάλεια (cyber security) και την ασφαλή μετάβαση της ανθρωπότητας από τη βασική τεχνητή νοημοσύνη (basic Arificial Intelligence) στη βαθιά, διευρυμένη τεχνητή νοημσύνη (deep Artificial Intelligence). Εδώ το χάσμα είναι τεράστιο. Σε βασικά πράγματα κάνεις τη τεχνητή νοημοσύνη "εργαλείο" σου. Αλλά με τα δίκτυα 5G και 6G που θα έχεις στη διάθεσή σου, η τεχνητή νοημοσύνη έχει τεχνολογικά τη δυνατότητα να αυτονομηθεί. Εφόσον αυτονομηθεί, αν δεν θέσεις εσύ τα πλαίσια και τα όρια, μετά θα μπορεί να αποφασίζει μόνη της, πότε θα σου κόψει το ίντερνετ και πότε θα σου το ανοίξει για παράδειγμα. Θα πρέπει λοιπόν η Ευρωπαϊκή Ένωση να πάρει πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση, πριν να είναι αργά. Είναι ίσως και μία ευκαιρία αυτή για την Ε.Ε., η οποία εμποτίζεται από τις αρχές της αρχαίας ελληνικής δημοκρατίας, της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και του γαλλικού Διαφωτισμού, να αποδείξει την πρωτοπορία της".
"Στο βιβλίο μου προτείνω να δημιουργηθεί ένας παγκόσμιος οργανισμός επιπέδου ΟΗΕ που θα έχει ως αντικείμενο εργασίας την ηθική (ethics) της εφαρμογής του ψηφιακού μετασχηματισμού στον ίδιο τον πολίτη, την κυβερνοασφάλεια (cyber security) και την ασφαλή μετάβαση της ανθρωπότητας από τη βασική τεχνητή νοημοσύνη (basic Arificial Intelligence) στη βαθιά, διευρυμένη τεχνητή νοημσύνη (deep Artificial Intelligence)".
"Τον προηγούμενο αιώνα έγινε μία τεράστια πάλη. Παλέψαμε ως ανθρωπότητα με τρία καθεστώτα: τον φασισμό, τον σοσιαλισμό και τον καπιταλισμό ή φιλελευθερισμό, όπως συνήθως τον αναφέρω. Ευτυχώς, ο φασιμός έφυγε πρώτος, ενώ ο σοσιαλισμός έφυγε το '89. Ο φιλελευθερισμός είναι ο μόνος που είναι ζωνταντός αλλά κι αυτός έχει φτάσει στα όριά του. Γιατί το δίλημμα πλέον δεν είναι φιλελευθερισμός ή κάτι άλλο. Το δίλημμα πλέον είναι ανθρωποκεντρική ή ρομποκεντρική κοινωνία. Human or AI. Αυτό είναι το μεγάλο δίλημμα. Κάποια στιγμή ο Μαξ Τέγκμαρκ, o συγγραφέας του βιβλίου "Life 3.0", που ήταν φίλος με τον Μπιλ Γκέιτς και τον Στιβ Τζομπς, ήταν στο στενό επιτελείο του Ντ. Τράμπ και έκανε μία πρώτη προσπάθεια το 2018, διοργανώνοντας ένα μεγάλο συνέδριο στην Κόστα Ρίκα με θέμα τον έλεγχο της τεχνητής νοημοσύνης. Αλλά δεν είχε δυστυχώς συνέχεια".
"Πριν την πανδημία στην Ελλάδα αλλά και στις υπόλοιπες χώρες, είχαμε μία γραμμική ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης. Ο κορονοϊός έκανε μία εκθετική ανάπτυξη. Μέσα σε έναν χρόνο ζουμοποιήθηκε η ζωή μας! Και ακριβώς επειδή αυτό έγινε με πολύ μεγάλη ταχύτητα, μπορεί να γίνεται και εκτός πλαισίου και να τίθεται ζητήματα ηθικής κ.α. Αυτό που λέμε ότι ζουμοποιήθηκε η ζωή μας, δε μιλάμε μόνο για τη δική μας γενιά και κάτω. Εμείς που έχουμε γεννηθεί τη δεκαετία '70 - '80 είμαστε ψηφιακοί μετανάστες, ήρθαμε σε αυτή την κοινωνία. Τα παιδιά μας είναι ψηφιακοί ιθαγενείς, γεννήθηκαν σε αυτή την κοινωνία. Tο πρώτο πράγμα που έπιασαν ήταν ένα κινητό τηλέρωνο. Η δε γενιά των πατεράδων μας είναι ψηφιακοί μετανάστες πολύ μακρινοί... από άλλες χώρες, ίσως από άλλους πλανήτες! Κι εδώ όμως συνέβη κάτι θαυμαστό: οι περισσότεροι από αυτούς ζουμοποίησαν τη ζωή τους μέσα σε ένα σαββατοκύριακο, γιατί δεν είχαν επιλογή. Έπρεπε να δούνε το παιδί τους, το εγγόνι τους ή έπρεπε κάποιος να τους εξηγήσε πώς θα πάρουν ένα φάρμακο. Ήταν θέμα επιβίωσης δηλαδή".
"Γιατί θα συμβούλευα έναν άνθρωπο να διαβάσει το βιβλίο μου; Ο πρώτος λόγος είναι για να συνειδητοποιήσει, τι θα συμβεί μέσα στην επόμενη δεκαετία. Ο δεύτερος είναι για να προβληματιστεί για το πώς θα μεγαλώσουν τα παιδιά και τα εγγόνια του και σε ποιο σταυροδρόμι βρίσκονται. Ο τρίτος για να κατανοήσει ότι η 4η βομηχανική επάνασταση δεν αφορά τη βιομηχανία και τους βιομήχανους αλλά τον απλό πολίτη. Και ο τέταρτος για να εμπνεύσω τον απλό άνθρωπο να δράσει, ώστε η 4η βιομηχανική επάνασταση να γραφτεί από τους ιστορικούς του μέλλοντος ως η πρώτη ανθρωπιστική επανάσταση. Αυτός είναι και ο εναλλακτικός τίτλος που της δίνω, μία ανθρωποκεντρική επανάσταση.
Θα στο εξηγήσω με ένα πολύ απλό παράδειγμα. Το δικό μου όνειρο είναι οι μηχανές να παίξουν τον ρόλο που έπαιζαν οι δούλοι στην αρχαία δημοκρατία του Περικλή. Αυτή τη στιγμή, σαφώς ένα μέρος των εργασιών θα υποκατασταθούν από τις μηχανές. Η όλη επιτυχία του μοντέλου θα είναι να αντικαταστήσουν και να υποκαταστήσουν εκείνες τις λειτουργίες του ανθρώπου που είναι χειρωνακτικές και επικίνδυνες ως εργασιακή συνθήκη, για παράδειγμα η δουλειά σε ορυχεία και τούνελ ή οι βαριά σωματική εργασία, που τον καταπονούν. Αυτά πρέπει να τα υποκαταστήσουν οι μηχανές, ώστε να ανέβει το ποιοτικό και βιοτικό επίπεδο του ανθρώπου. Αυτό που δεν πρέπει να υποκαταστήσουν είναι δραστηριότητες του εγκεφάλου και του νου. Γι’ αυτό και αναφέρω στο βιβλίο μου, ότι ο άνθρωπος στην 4η βιομηχανική επανάσταση πρέπει να λειτουργήσει όπως ο Προμηθέας, που σύμφωνα πάντα με τον μύθο πρώτα σκεφτόταν και μετά έπραττε. Και όχι όπως ο αδερφός του ο Επιμηθέας, που ήταν επιπόλαιος και η απρονοησία του έθεσε σε κίνδυνο την αθρωπότητα".
Info: Το βιβλίο «Άνθρωπος 4.0» του Δημήτρη Λακασά, σε επιμέλεια Δημήτρη Γούλια, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.
