Οι τελευταίες μέρες της δεκαετίας μας συνοδεύτηκαν από την εμφάνιση ενός ιού, ενός νέου κορονοϊού, σηματοδοτώντας έτσι την πανδημία της COVID-19 λοίμωξης που έμελλε να αλλάξει για πάντα την ανθρωπότητα και τον κόσμο όπως τον ξέραμε. Η αλήθεια είναι, πως γνωρίζαμε από την πρώτη στιγμή της ανακάλυψής του πως ο ιός αυτός θα μεταλλαχτεί, θα αλλάξει πρόσωπα, εξαιτίας ακριβώς της ίδια της φύσης του που τον καθοδηγεί. Ο ιός όμως δεν άλλαξε το τελευταίο διάστημα, κατά το οποίο ακούμε και διαβάζουμε συνεχώς για τις νέες μεταλλάξεις του. Άλλαξε σχεδόν αμέσως... 

Ας τον ακολουθήσουμε λοιπόν για να δούμε πως φτάσαμε στο σήμερα και να προσπαθήσουμε να προβλέψουμε ίσως τι θα γίνει αύριο.

Βρισκόμαστε λοιπόν μόλις ένα μήνα από την ανίχνευσή του, τέλη Ιανουαρίου με αρχές Φεβρουαρίου του 2020 και ο ιός κάνει την πρώτη μεγάλη αλλαγή του. Μία μετάλλαξη στην περιοχή που κωδικοποιεί την περιβόητη πρωτεΐνη ακίδα του ιού (D614G), αυτή δηλαδή που είναι υπεύθυνη για την είσοδό του μέσα στα κύτταρα μας. Μια έξυπνη μετάλλαξη που τον καθιστά από πολύ νωρίς αρκετά πιο μεταδοτικό από το αρχικό στέλεχος και η οποία εξαπλώνεται σε ολόκληρο τον κόσμο! Όμως ο ιός δεν σταματάει εδώ και συνεχίζει να αλλάζει προς όφελός του φυσικά, έχοντας σαν κύριο στόχο την ευκολότερη πρόσδεση και είσοδό του στα κύτταρα μας. Σε όλη αυτή την πορεία του τον παρακολουθούμε στενά στο εργαστήριο Μικροβιολογίας του Ιατρικού Τμήματος ΑΠΘ.

Βρισκόμαστε τώρα στα τέλη του 2020, λίγο πριν την έναρξη του εμβολιασμού και στη χώρα μας, και ο ιός μας εκπλήσσει, δημιουργώντας ένα νέο στέλεχος και πάλι, ακόμη πιο μεταδοτικό από το προηγούμενο. Αναφέρομαι στην βρετανική μετάλλαξη (Β.1.1.7), ένα συνδυασμό 17 αλλαγών του ιού στο γενετικό του υλικό, η οποία εξαπλώθηκε ταχύτατα κατά τη διάρκεια της εορταστικής περιόδου των Χριστουγέννων στο Ηνωμένο Βασίλειο και από εκεί σε ολόκληρο τον κόσμο και φυσικά και στη χώρα μας. Τι κατάφερε ο ιός αυτή την φορά; Πιο εύκολη και γρηγορότερη μεταδοτικότητα! Σύμμαχός μας αυτή τη φορά και ισχυρό μας όπλο, ΤΟ ΕΜΒΟΛΙΟ, το οποίο μόλις είχε κυκλοφορήσει και το οποίο ήταν αποτελεσματικό έναντι σε αυτά τα νέα πρόσωπα του ιού.

Οι αλλαγές όμως συνεχίζουν να εμφανίζονται, μεταλλάξεις να δημιουργούνται οδηγώντας σε νέα στελέχη, προερχόμενες κυρίως και δεν είναι τυχαίο αυτό, από περιοχές με εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού, όπου ο ιός δρα ανεξέλεγκτος! Μετάλλαξη Νοτίου Αφρικής (Β.1.351), μετάλλαξη της Βραζιλίας (Ρ.1)και αρκετές ακόμη βρίσκονται κάτω από στενή επιτήρηση από ειδικά εργαστήρια και διεθνείς φορείς, όπως το ECDC και ο WHO, χωρίς να μπορέσουν να απειλήσουν τη δυναμική του βρετανικού στελέχους που φαίνεται να είναι αρκετά ισχυρό.

Όλα αυτά μέχρι την εμφάνιση κάποιων νέων παραλλαγών του ιού, οι οποίες ανιχνεύονται για πρώτη φορά στην Ινδία. Σε μία χώρα της οποίας οι εικόνες από τις τραγικές συνέπειες της πανδημίας κατέκλυζαν δυστυχώς για κάποιο διάστημα την καθημερινότητά μας. Τι συνέβη εκεί; Ο ιός βρήκε το κατάλληλο έδαφος για να αλλάξει πρόσωπο και πάλι και φυσικά προς όφελός του, εξελισσόμενος ίσως στην πιο «έξυπνη» μέχρι τώρα παραλλαγή του. Ινδική μετάλλαξη, με τρεις διαφορετικές παραλλαγές, η δεύτερη εκ των οποίων αποτελεί την μετάλλαξη Δ (Β.1.617.2)! Και την χαρακτηρίζω ως την εξυπνότερη, διότι ο ιός κατάφερε, με μικρές αλλαγές στο γενετικό του υλικό και κυρίως σε σημεία που προσδένεται στο κύτταρό μας, να εξελιχθεί σε ένα εξαιρετικά μεταδοτικό στέλεχος. Ένα στέλεχος που έχει την ικανότητα να μας μολύνει σε δευτερόλεπτα, με μία μεγάλη δυναμική, που κυριάρχησε ταχύτατα παγκοσμίως και φυσικά και στη χώρα μας. Η αποτελεσματικότητα των εμβολίων απέναντι στη νέα αυτή παραλλαγή του ιού σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα (>75%) και κυρίως όσον αφορά στην προστασία απέναντι στη σοβαρή νόσηση, την νοσηλεία, τη διασωλήνωση και φυσικά το θάνατο.

Πολύ πρόσφατα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συμπεριέλαβε στη λίστα των μεταλλάξεων που έχουν ενδιαφέρον και τη μετάλλαξη Mu (B. 621), ελάχιστα στελέχη της οποίας είχαν ανιχνευθεί στη χώρα μας μεταξύ Μαρτίου και Ιουνίου 2021. Φαίνεται προς το παρόν, ότι η παραλλαγή αυτή δεν διαθέτει τη δυναμική της Δ μετάλλαξης και για τον λόγο αυτό δεν είναι μάλλον ικανή να επικρατήσει αντικαθιστώντας την.

Τι θα γίνει στο μέλλον...; Πιθανώς οι μεταλλάξεις του ιού να συνεχιστούν και να δούμε και άλλα γράμματα της ελληνικής αλφαβήτου να χαρακτηρίζουν τον ιό αυτό. Αυτή τη χρονική στιγμή όμως και μέχρι να έχουμε μια ειδική και αποτελεσματική θεραπεία, έχουμε τη δυνατότητα να ανακάμψουμε αυτή τη δυναμική του ιού και την ικανότητά του να αλλάζει πρόσωπα, μια δυνατότητα που είναι «χαραγμένη» στο γενετικό του υλικό, στο RNA του.. Πώς; Με τον εμβολιασμό, ο οποίος φαίνεται ότι μας προστατεύει και μέσω της ασπίδας που δημιουργεί απέναντι στις μεταλλάξεις του. 

Ας μην αφήσουμε λοιπόν τον SARS-CoV 2 να δρα ανεξέλεγκτα και να μεταμορφώνεται προς όφελος του από δω και πέρα.

Bio

H Γεωργία Γκιούλα είναι αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιατρικής Μικροβιολογίας, Ιατρικού Τµήµατος, Α.Π.Θ., µέλος του Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Γρίπης Β. Ελλάδος-επίσηµο Ευρωπαϊκό Κέντρο Εκπαίδευσης Γρίπης του European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC)-, µέλος του GISN (Global Influenza Surveillance Network) κι εκπρόσωπος στο ECDC και του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας και υπεύθυνη του Ηπατολογικού Εργαστηρίου, της Β’ Παθολογικής Κλινικής Α.Π.Θ., ΓΝΝΘ «Ιπποκράτειο»| ggioula@auth.gr