Το Instagram «γεννήθηκε» το 2010 από δύο απόφοιτους του Πανεπιστημίου του Στάντφορντ, τους Κέβιν Σίστρομ και Μάικ Κρίγκερ. Στους δυο πρώτους μήνες λειτουργίας του απέκτησε κιόλας 1 εκατομμύριο χρήστες. Σήμερα, η δωρεάν εφαρμογή κοινωνικής δικτύωσης, που δίνει τη δυνατότητα επεξεργασίας και κοινοποίησης φωτογραφιών και βίντεο, μετρά 1 δις. μέλη και περισσότερα από 20 δις. posts.
Τα τελευταία χρόνια, το app έχει μετατραπεί στο πιο δημοφιλές μέσο κοινωνικής δικτύωσης, έχει δημιουργήσει ένα νέο επάγγελμα στον διαδικτυακό χώρο, αυτό του influencer και «μοιράζει» κέρδη στους χρήστες του, αν το εκμεταλλευτούν σωστά.
Ζούμε στην εποχή που μεταφράζουμε την επιτυχία σε αριθμούς, σε ακολούθους, σε story views και likes. Επενδύουμε περισσότερο στη διαδικτυακή μας περσόνα, παρά στον απτό μας εαυτό και «κυνηγάμε» να βγάλουμε χρήματα από αυτόν. Όταν δίνεται σε κάποιον η δυνατότητα να αποκτήσει κέρδη, φήμη και να γίνει «αφεντικό» του εαυτού του δε θα το εκμεταλλευτεί; Όταν μπορεί κανείς -σχεδόν- άκοπα και από τη μια μέρα στην άλλη να μετατραπεί από Instagram user σε Instagram influencer & brand ambassador –ένα υποκατάστατο της έννοια του celebrity, δε θα το δοκιμάσει; Αυτό προσφέρει το Instagram, κι από social media app έχει μεταλλαχθεί σε money maker machine.
Σύµφωνα µε τα στατιστικά του 2018, πρώτη στη λίστα των πιο ακριβοπληρωµένων γυναικών στο Instagram έρχεται η Kylie Jenner µε 1 εκατομμύριο δολάρια ανά post. Ακολουθούν η τραγουδίστρια και brand ambassador κορυφαίων οίκων, Selena Gomez µε 800.000 δολάρια, η Kim Kardashian West µε 720.000 δολάρια και η Kendall Jenner µε μισό εκατομμύριο. Όταν αυτές οι επιτυχημένες γυναίκες, αλλά και Influencers μικρότερου βεληνεκούς –με εξίσου τεράστια κέρδη, πλουτίζουν, το Instagram τι κέρδος έχει, όντας μια δωρεάν εφαρμογή που δεν αντλεί ποσοστό από τα κέρδη των χρηστών της;
Το παραπάνω ερώτημα, μοιάζει να δικαιολογεί και τις τελευταίες εξελίξεις που παρατηρούμε στην εφαρμογή. Αρχικά, πριν από λίγο καιρό, καταργήθηκε η δυνατότητα να παρακολουθούμε τη δραστηριότητα των ακολούθων μας στο feed μας. Αυτό συνέβη για να προστατευτεί η ιδιωτικότητα των χρηστών και να αφαιρεθεί το αίσθημα της παρακολούθησης που βίωναν.
Με παρόμοια, αγνά –θεωρητικά, κίνητρα, εφαρμόζεται πειραματικά και η απόκρυψη των likes από τους followers μας. Πριν από 6 μήνες, το Instagram ανακοίνωσε πως θα ξεκινήσει να κρύβει τα likes από τους ακολούθους μας, ξεκινώντας από τον Καναδά τον περασμένο Μάιο. Σε αυτό το test ακολούθησαν η Αυστραλία, η Βραζιλία, η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Νέα Ζηλανδία και την προηγούμενη εβδομάδα, η Αμερική –η μεγαλύτερη πρόκληση μέχρι σήμερα σε αυτό το εγχείρημα.
Γιατί και πώς κρύβονται τα likes στο Instagram;
Ο CEO της εφαρμογής, Adam Mosseri, δήλωσε στο συνέδριο WIRED25 πως ήρθε η στιγμή να γίνει το Instagram το ασφαλέστερο μέρος στο διαδίκτυο. «Η ιδέα είναι να αποσυμπιεστεί η πλατφόρμα. Να μετατραπεί σε διαδικτυακό χώρο που επικεντρώνεται περισσότερο στην κοινότητα, την επικοινωνία και τις συνομιλίες, πράγμα πολύ σημαντικό, ιδιαίτερα για τους νέους», υποστηρίζει.
Όπως εξήγησε και ο Mark Zuckerberg, όταν θα περιηγηθείτε στο προφίλ σας δε θα είναι φανερά τα likes των φωτογραφιών που μοιράζονται μαζί σας οι χρήστες και αυτονόητα, ούτε τα δικά σας. Ο κάθε user έχει αποκλειστική πρόσβαση στα δικά του likes, αρκεί τα πατήσει την ένδειξη others κάτω από τη φωτογραφία του.
Βρίσκεται η ψυχική υγεία στο επίκεντρο της νέας φιλοσοφίας του Instagram;
Δε γίνεται να εθελοτυφλούμε και να αγνοούμε τον ελέφαντα στο δωμάτιο. Το Instagram, αλλά και όλα τα social media επηρεάζουν τον τρόπο που παρουσιάζουμε τη ζωή μας διαδικτυακά, την αυτοπεποίθηση κι αυτοεκτίμησή μας. Όσο σκληρό, όμως, κι αν ακούγεται, ακόμα και χωρίς τα likes και το φανερό κυνηγητό ενός πολυτελούς lifestyle, η κατάσταση δεν αλλάζει από τη μια μέρα στην άλλη. Αν κάποιος χρήστης επηρεάζεται τόσο βαθιά από τα social media, ένα κρυφό χαρακτηριστικό τους όπως τα hidden likes δεν πρόκειται να αλλάξει τη στάση τους απέναντι στους άλλους ή τον εαυτό του.
Πρέπει να σταματήσουμε να λειτουργούμε, εν έτη 2019, σαν τεχνολογικοί ντετερμινιστές που δαιμονοποιούν την τεχνολογία και αντιμετωπίζουν τα «παιδιά» της ως ζωντανούς οργανισμούς που αποτελούν τη ρίζα του κακού. Οι θετικές διαδικτυακές αλλαγές είναι ευπρόσδεκτες, αλλά το πρόβλημα δεν έγκειται στις εφαρμογές και το Internet, αλλά στο πώς τα αξιοποιούν οι χρήστες.
Το να επικαλούνται οι υπεύθυνοι της εφαρμογής ότι οι νέες αλλαγές στοχεύουν στη μείωση των mental issues που προκαλεί το διαδίκτυο στους νέους είναι μια στιλιζαρισμένη και πολιτικά ορθή δικαιολογία για να κρύψουν το βαθύτερο πρόβλημά τους: το γεγονός ότι εκατομμύρια influencers αντλούν κέρδη από posts και διαφημίσεις στην πλατφόρμα, τη στιγμή που εκείνη δεν κερδίζει τίποτα από αυτούς.
Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις της νέας πολιτικής στους influencers;
Η νέα φιλοσοφία της εφαρμογής δεν αφήνει ανεπηρέαστους τους influencers και brand ambassadors. Με τα σκάνδαλα περί ψεύτικων ακολούθων και likes που έρχονται στην επιφάνεια ανά διαστήματα, οι εταιρίες θα γίνουν ακόμα πιο δύσπιστες απέναντι στο new wave των επιχειρηματιών του διαδικτύου. Ολόκληρη η ύπαρξή τους, άλλωστε, εξαρτάται από τους αριθμούς που παρουσιάζουν στο τραπέζι. Τα κρυφά likes δυσχεραίνουν τη θέση τους, καθώς η διαδικασία του να κλείσουν μια συμφωνία γίνεται πιο περίπλοκη, όμως, στον πυρήνα τους δε θα πληγούν τόσο βαθιά. Το μεγαλύτερο πλήγμα βρίσκεται, μάλλον, στην προσωπική ικανοποίηση που λαμβάνουν οι influencers, εφόσον δε θα μπορούν να επιδεικνύουν δημόσια την αριθμητική δύναμή τους.
Η νέα πολιτική του Instagram στοχεύει κρυφά και σταθερά στην κατάρρευση του δημιουργήματος που το ίδιο έπλασε, τους influencers. Πρόκειται για μια στρατηγική συνετά δομημένη και μελετημένα καμουφλαρισμένη, που όμως χρειάζεται χρόνο για να φέρει απτά αποτελέσματα. Οι καιροί αλλάζουν, οι απαιτήσεις των χρηστών αυξάνονται και οι κολοσσοί του διαδικτύου αναζητούν νέους τρόπους για να έχουν το πάνω χέρι σε αυτό το παιχνίδι που λέγεται social media. Πολύ φοβάμαι, όμως, πως πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο.
