Κόντρα στην ταχύτητα του σήμερα και την κυριαρχία της αυτοανα-φορικότητας στην Τέχνη, τρεις γυναίκες εικαστικοί ενώνουν τις δυνάμεις τους και μας διδάσκουν την αξία της συλλογικότητας. Η συνεργασία των Ράνιας Εμμανουηλίδου, Φανής Μπουντούρογλου και Λίας Ψωμά ξεκίνησε τη δύσκολη εποχή της πανδημίας. Παρά τους περιορισμούς, έφτιαξαν την κοινή τους «κουζίνα», το εργαστήριο όπου πειραματίστηκαν με πρωτόγνωρα για τις ίδιες υλικά, καλλιεργώντας μαζί την έννοια του “Fernweh”, της νοσταλγίας για τις ρίζες μας. Οι τρεις τους μοιράζονται μαζί μας το «θαύμα» της ομαδικής έκθεσής τους με τίτλο «Graceland. Ο θρίαμβος μιας αβέβαιης πορείας», ένα από τα πιο πρωτότυπα projects της 8ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης του MOMus Θεσσαλονίκης.

Ποια ήταν η έμπνευση για την επιλογή του ονόματος του project και ποια τα στοιχεία που ένωσαν τις δυνάμεις σας για τη δημιουργία του concept;

Φ. Μπ.: Στις πρώτες μας συναντήσεις συνέβη το τραγικό συμβάν της φωτιάς στη Μόρια. Καλέσαμε μια γνωστή μου ακτιβίστρια, τη Λένα Αλτίνογλου, που ζει εκεί, να βρει τα παπούτσια αυτών των ανθρώπων. Μας τα έστειλε με μια μαύρη σακούλα που παραλάβαμε στο λιμάνι. Έμεινε κλειστή για αρκετό διάστημα και, όταν ανοίχτηκε, ένα από τα παπούτσια που βρήκαμε ανήκε σ’ ένα κοριτσάκι. Στην κάτω μεριά του έγραφε “Graceland”, ήταν η μάρκα του, η οποία μάς «χτύπησε» σαν σημειολογία, για το ίχνος των ανθρώπων αυτών. Ήταν η αφορμή για να πάμε στα μεγάλα ζητήματα. Στις εικαστικές τέχνες πρέπει να παίρνεις μια απόσταση, για να επικοινωνήσεις τα μηνύματά σου. Τότε είναι δυνατό το έργο.

Ρ. Εμμ.: Δε θέλαμε να μιλήσουμε μόνο για το προσφυγικό. Η αγωνία σήμερα αφορά στα πάντα. Ήταν η αφορμή για ποικίλα ζητήματα, με επίκεντρο τη στέρηση των ανθρωπίνων δικαι-ωμάτων, που μας απασχολούσε συλλογικά.

Φ. Μπ.: Οι πειραματισμοί μας με τα φυτρώματα, τα ριζώματα, τα βιοπ-λαστικά και τους κρυστάλλους αφορούσαν την σχέση του ανθρώπου με τα υπόλοιπα όντα και τη γη, με έναν υπαρξιακό τόνο. Δεν μπορείς να είσαι καλά όταν πρόκειται για ξεριζωμό από τη γενέτειρα, το χώμα. Ο όρος «αβέβαιη πορεία» του ονόματος αφορά στην αβεβαιότητα που ζούμε, αλλά και στο ρίσκο της επιλογής των υλικών μας. Ήταν η πρώτη φορά που καταπιαστήκαμε μαζί τους και είναι αλήθεια ότι έχουν μια αυτόνομη συνέχεια. Ήταν ένας ελεύθερος πειραματισμός, που δεν ακολουθούν πολλοί καλλιτέχνες. Η ησυχία της πανδημίας μάς βοήθησε ιδιαίτερα. Όταν το μοιραστήκαμε στο Πειραματικό Κέντρο Τεχνών, όπου θεωρήσαμε ότι ήταν ο κατεξοχήν χώρος για το project μας, και διαπιστώθηκε ότι ασχολούμαστε με όλα αυτά, ανακοινώθηκε το θέμα της Μπιενάλε. Μας μετακίνησαν χρονικά, γιατί ταιριάξαμε απόλυτα.

Ρ. Εμμ.: Κεντρικό στοιχείο του δημιουργικού προβληματισμού μας είναι το πώς αντιμετωπίζουμε το έργο τέχνης. Μπορούμε να παίξουμε περισσότερο με αυτό, να το αφήσουμε να καταστραφεί, δε χρειάζεται να περάσει στην αιωνιότητα.

Πώς είναι αυτή η γυναικεία συνεργασία; Ποια στοιχεία θαυμάζετε η μία στην άλλη;

Λ. Ψ.: Γνωριζόμαστε πολλά χρόνια, κι αυτό που μου άρεσε πολύ ήταν ο τρόπος που πλησίαζε η καθεμία την ιδέα.

Ρ. Εμμ.: Και ενώ η καθεμιά μας μπορεί να έχει έναν προσωπικό εικαστικό λόγο, βλέπεις πράγματα στον άλλον που ταυτίζεσαι και τα θαυμάζεις.

Φ. Μπ.: Η παρατήρηση του άλλου είναι πρόκληση και τεράστιο μάθημα. Πριν δουλέψουμε παρέα, σεβόμασταν η μία την άλλη ως προσωπικότητες. Στη Λία θαυμάζω τον επιστημονικό τρόπο που προσεγγίζει τα πράγματα, στη Ράνια τον αυθορμητισμό της.

Ποια θεωρείτε ότι είναι τα στοιχεία της “Graceland” που εντυπωσιάζουν ή συγκινούν το κοινό;

Λ. Ψ.: Νομίζω ότι σε όλους άρεσε η απουσία υπογραφής στα έργα, τους συγκινεί πολύ.

Ρ. Εμμ.: Μάλιστα μια κοπέλα που ήρθε στην ξενάγηση έκανε έναν ωραίο συνειρμό, λέγοντας: «Όπως κάποιος που μετατοπίζεται, είτε μετανάστης είτε πρόσφυγας και τους αντιμετωπίζουμε ως ανώνυμους, έτσι κι εσείς λειτουργήσατε αντίστοιχα». Το κοινό γίνεται συνδημιουργός. Τους αρέσει ιδιαίτερα που μπορούν να αγγίξουν τα υλικά στο lab. Μας το εκφράζουν συχνά!

Φ. Μπ.: Κάθε φορά μας λένε ότι παρατηρούν και κάτι καινούριο και ότι είναι μια χορταστική έκθεση. Έχει πολλές αναγνώσεις.

Τι σας δίδαξε η διαδικασία της έρευνας αλλά και πραγματοποίησής της στο εργαστήριο;

Ρ. Εμμ.: Υπομονή και επιμονή. Και το κομμάτι της συλλογικότητας, που έχει μια δυναμική από μόνο του. Δε «ζυγίζεται» η προσφορά αυτή.

Λ. Ψ.: Και το γεγονός ότι μπορούμε να ξεφεύγουμε από την ασφάλεια που έχουμε με κάποια υλικά. Είναι σημαντικό να είσαι ανοιχτός και να μοιράζεσαι τις απορίες σου με ανθρώπους που βρίσκονται στον ίδιο χώρο.

Φ. Μπ.: Το να βγαίνεις από τη ζώνη ασφαλείας σου. Δεν ξέρω αν μας δίδαξε ή επιβεβαίωσε κάποια πράγματα. Υπήρχε μια πίστη ότι εδώ κάτι ενδιαφέρον γίνεται. Καμιά φορά αξίζει να αφήσεις σε κάποιον ή σε κάτι να σε πάει εκεί που θέλει με τον δικό του χρόνο, κάνοντας υποχωρήσεις, δίνοντας χρόνο και σε αυτόν που συνεργάζεστε. Τα υλικά μάς έδωσαν το κίνητρο, αλλά η ουσία ήταν η κοινή πίστη στη συλλογικότητα.

Info: MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών, αποθήκη Β1, λιμάνι. Διάρκεια έκθεσης έως Κυριακή 23 Απριλίου 2023. Επιμέλεια: Άννα Μυκονιάτη. Οπτική επικοινωνία & ήχος τοπίων: Απόστολος Ρίζος. Στις 3 Μαρτίου, θα πραγματοποιηθεί ένα ιδιαίτερο performance για όλους μας.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ GLOW ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2023