Η εθνική εκπροσώπηση της χώρας μας στη διοργάνωση της Μπιενάλε Βενετίας για το 2024 ξεκίνησε με μια επιτυχημένη είσοδο, γεμάτη από παραδοσιακές ελληνικές μελωδίες και εικόνες επιδοκιμασίας από το παγκόσμιο κοινό. Λίγο πριν από το δεύτερο ταξίδι του στη γοητευτική ιταλική πόλη για τη δημοφιλή έκθεση, ο ιστορικός Τέχνης και επιμελητής της ελληνικής συμμετοχής, Πάνος Γιαννικόπουλος, μας μεταφέρει στην ατμόσφαιρά της και συζητά μαζί μας για τα επόμενα βήματά του, αλλά και για το μέλλον της σύγχρονης εικαστικής έκφρασης.

Η ΛΑΪΚΗ ΓΙΟΡΤH ΥΠΟ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ ΠΡΙΣΜΑ

Ξεκινάμε την κουβέντα μας με τις πρώτες εικόνες από την έναρξη συμμετοχής του ελληνικού περιπτέρου στην Μπιενάλε, καθώς και από τα μηνύματα τα οποία η ομάδα των αρχιτεκτόνων και καλλιτεχνών επιθυμεί να μεταδώσει στους επισκέπτες. «Η ανταπόκριση του κόσμου είναι πολύ θετική και το ιδιαίτερο στοιχείο που κατάφεραν οι δημιουργοί του ελληνικού project είναι να “αγγίξει” το συναισθηματικό κομμάτι ακόμη και σε κάποιον που δεν έχει ακριβώς την πολιτισμική επαφή με το αντικείμενο-αναφορά. Επίσης, υπάρχει μια σύνδεση και με τα Βαλκάνια και την Ανατολή, καθώς προσπαθούμε να κατασκευάσουμε μια εικόνα στην οποία αλλάζει η προσέγγιση για το τι είναι “πολιτισμικό”. Το θέμα αφορά στην ιδέα της παράδοσης και της λαϊκής γιορτής στο σήμερα και στο πώς αυτές εξελίσσονται. Στο κέντρο της εγκατάστασης βρίσκεται το ποτιστικό μηχάνημα, το οποίο κάνει έναν κύκλο που μιμείται τον κυκλικό χορό ή μοιάζει να μετράει τον χρόνο, και κάποιες φορές χάνει τη μέτρησή του και αλλάζει εντελώς, αποτυγχάνει και το ίδιο, όπως ένα μηχάνημα που σκουριάζει, σταματάει και ξεκινάει ξανά. Οπότε έχει ενδιαφέρον η μη εκτέλεση του ποτίσματος. Το κοινό κάνει τις συνδέσεις του, καθώς παρακολουθεί την εγκατάσταση και κατανοεί ότι λειτουργεί σαν ένας ζωντανός οργανισμός. Αυτή η αλλαγή της χρονικότητας το κινητοποιεί περισσότερο να έρθει σε επαφή με τις εικόνες. Σε αυτό βοηθά πολύ το ηχοτοπίο και ο ρυθμός - υπάρχει ταύτιση της εικόνας με τον ήχο. Το έργο είναι ένα project που συνεχώς εξελίσσεται, μια εκτενής έρευνα με πολλά περισσότερα στοιχεία από αυτά που παρουσιάζονται τώρα σ’ έναν συγκεκριμένο χώρο. Το δούλευαν σχεδόν δυόμισι χρόνια. Σταδιακά, αυτή η ομάδα “μεγάλωνε” και, λόγω των ερευνητικών ενδιαφερόντων των δικών μου, ήρθα κοντά στην προσέγγιση των καλλιτεχνών. Τα στοιχεία της δουλειάς έχουν να κάνουν με τη σημασία του εορτασμού και της έξαρσης, της πιο σύγχρονης διαχείρισης της φυγής από την εργασιακή καθημερινότητα, όπως είναι το πανηγύρι».

Η ΕΠΟΜΕΝΗ «ΠΛΕΥΣΗ» ΣΤIΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ

Καθώς εξελίσσεται η συζήτησή μας, ο ίδιος μοιράζεται μαζί μου τις σκέψεις του για την εικαστική έκφραση και το μέλλον της, με αφορμή τα πρώτα ερεθίσματα που έλαβε στην Μπιενάλε: «Στο φετινό edition της Μπιενάλε, ήταν πολύ έντονο το στοιχείο της αυτοκριτικής πάνω στην αποικιοκρατική πολιτική. Το παρελθόν κάθε χώρας έδωσε χώρο σε άλλες φωνές να μιλήσουν. Οι αυτόχθονες κοινότητες και καλλιτέχνες που δεν είχαν τη δυνατότητα να εκθέσουν στην Μπιενάλε, βρέθηκαν στο επίκεντρο και ήταν μια ευχάριστη τροπή αυτή. Eίχαν ενδιαφέρον τα έργα του Wael Shawky, ο οποίος δημιούργησε τις περισσότερες “ουρές”. Και στην Ελλάδα, το βλέμμα προς τις περιοχές που δεν τις αντιμετωπίζαμε ως πολιτισμικά σημαντικές και προς τη λαϊκή γιορτή που θεωρούσαμε ότι δεν έχει αισθητικά θέση στο πώς σκευάζεται ο σύγχρονος πολιτισμός, έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ακόμη, παρατηρείται στο διεθνές σκηνικό η έννοια της φροντίδας στην έκφραση, καθώς και η επιστροφή στη ζωγραφική. Είχαμε συνηθίσει να αδιαφορούμε τα τελευταία χρόνια γι’ αυτήν, ξαναγυρίζει όμως και στην παραδοσιακή της διάσταση. Έτσι, σκεπτόμαστε τη ζωγραφική όχι μονοθεματικά, αλλά αντιλαμβανόμαστε τι σημαίνει ζωγραφικός χώρος, τι νοήματα μπορούμε να περάσουμε, πώς αυτή η σχέση φόρμας και θέματος έρχεται να επαναπροσδιοριστεί μέσω της τεχνητής νοημοσύνης». 

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΚΗΝΗ: ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΠΡΟΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΟΥΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ & ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ

«Νομίζω ότι τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας η εικαστική σκηνή είναι σε καλύτερη κατάσταση. Υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίες και ένα βλέμμα από το εξωτερικό από συλλέκτες κι επιμελητές. Υπάρχει μια οργάνωση των ανθρώπων στο να παράγουν πράγματα και έτσι δημιουργείται το πιο σημαντικό, μια συνθηματική αφήγηση, την οποία μπορεί κάποιος να υποστηρίξει. Δεν ίσχυε μέχρι τώρα κάτι τέτοιο, όμως πλέον είναι πιο εμφανής η στήριξη μέσω προγραμμάτων, ώστε οι καλλιτέχνες να έχουν χρόνο και να παράγουν δουλειά με οικονομική στήριξη. Μπορούν να γίνουν ακόμη περισσότερα πράγματα με συστηματική βοήθεια».

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ & ΕΡΕΥΝΑ ΣΕ ΠΡΩΤΟ ΠΛΑΝΟ

«Είναι μια πολύ δημιουργική περίοδος, αν και δεν ήρθε ποτέ η πολυπόθητη παύση. Νομίζω ότι πάντα τα ωραία πράγματα συμβαίνουν μαζί! Τώρα δουλεύω για μια έκθεση διπλή ατομική, στο AMA House στις Σπέτσες, όπου η Πάολα Πίβι, μια καλλιτέχνιδα από το Μιλάνο που ζει στη Χαβάη, εκθέτει για πρώτη φορά το έργο της στην Ελλάδα, και η Εύα Μαργαρίτη δημιουργεί μια καινούρια παραγωγή σε μια audio visual immersive εγκατάσταση. Παράλληλα, ολοκληρώνω τον κατάλογο με την έκθεση “A Scattering of Salts” με τη συλλογή του Deree και κάνω μια έρευνα για τον νέο τόμο «Κριτική και Τέχνη» της AICA (Ένωση Κριτικών Τέχνης) που κυκλοφορεί κάθε χρόνο. Ακόμη, δουλεύω πάνω στην επιμελήτρια Έφη Φερεντίνου, η οποία δε βρίσκεται εν ζωή, κι έχει ενδιαφέρον αυτή η στροφή κυρίως στον εξπρεσιονισμό. Τον Αύγουστο ακολουθεί μια έκθεση που επιμελούμαι στον αρχαιολογικό χώρο της Γόρτυνας στην Κρήτη. Πρόκειται για μια ομαδική έκθεση με το στοιχείο του χορού σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού και το πρόγραμμα “Όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός”. Στη συνέχεια, ακολουθεί η Art Athina όπου είμαι υπεύθυνος για τα video.

»Μετά την Μπιενάλε, χρειάζομαι μεγαλύτερη παύση και χώρο για έρευνα και εργασία, ώστε να μπορέσω να έχω τον χρόνο να μπω σε βάθος σε κάθε project. Έχω μια επικοινωνία για κάποια projects στο εξωτερικό, αλλά δεν έχω θέσει ακόμη κάποιον μεγάλο στόχο. Θέλω το ένα να οδηγεί οργανικά στο επόμενο. Θα ήθελα να γυρίσω σ’ ένα format: μικρά projects με μεγάλο αντίκτυπο που να έχουν νόημα για να γίνουν. Μια διάθεση επιμελητική είναι να στραφώ σε συνεργασίες και χώρες από την άλλη λεκάνη της Μεσογείου, είτε στη Βόρεια Αφρική είτε στην Ασία, για να αποδοθεί η σχέση της Ελλάδας με αυτές τις περιοχές, όχι κοιτώντας μόνο προς τη Δυτική Ευρώπη».

Credits 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΠΟΡΤΡΕΤΟΥ ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΦΩΤΗΣ ΣΑΓΩΝΑΣ