Η νέα Γενική Διευθύντρια του MOMus, Φανή Τσατσάια, μας μιλάει για το πώς ήρθε η Τέχνη στη ζωή της, διαγράφοντας μια αξιοθαύμαστη πορεία που την οδήγησε στο ν’ αναλάβει για τα επόμενα τέσσερα χρόνια μια τόσο σημαντική θέση, σ’ έναν από τους μεγαλύτερους δημόσιους φορείς πολιτισμού.

Το βιογραφικό σας είναι πραγματικά αξιοθαύμαστο. Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να ασχοληθείτε με την Αρχαιολογία και μετέπειτα με την Ιστορία της Τέχνης; 

Ξεκίνησα με το όνειρο της Νομικής. Πέρασα στην Αρχαιολογία και σύντομα άρχισα να ενδιαφέρομαι για τη Βυζαντινή Τέχνη. Το 2000, με υποτροφία του προγράμματος Erasmus, βρέθηκα στη Ρώμη, όπου έπειτα από επισκέψεις σε μουσεία και πινακοθήκες σε όλη τη χώρα προσανατόλισα το ενδιαφέρον μου στην Ιστορία της Τέχνης. Στη συνέχεια, έκανα πρακτική στη συλλογή Peggy Guggenheim στη Βενετία, γεγονός που ήταν καθοριστικό για τη μετέπειτα εξέλιξή μου. Η επαφή μου με σπουδαία έργα της Μοντέρνας Τέχνης και η συναναστροφή μου με συνομήλικους σπουδαστές Ανθρωπιστικών Επιστημών έδωσε στις σπουδές μου μια άλλη ώθηση. Επιστρέφοντας, ξεκίνησα να εργάζομαι στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, το νυν MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη, κι έκανα το μεταπτυχιακό μου στην Ιστορία της Τέχνης, µε εξειδίκευση στη Ρωσική Πρωτοπορία και τον Mikhail Matiushin.

Ποια είναι τα highlights της μέχρι τώρα πορείας σας; 

Θα ξεχώριζα τη συμμετοχή μου σε μεγάλα εκδοτικά κι επιχειρηματικά προγράμματα του ομίλου της hyphen SA, όπου από τη θέση της Διευθύντριας του Τμήματος Παραγωγής κι Εκπαίδευσης είχα τη δυνατότητα να συντονίσω μεγάλα εκπαιδευτικά projects που απευθύνονταν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ακόμη, θυμάμαι την ψηφιοποίηση των συλλογών και των τεκμηρίων του Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και της Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας, στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία 2014-2020», καθώς ένας από τους βασικούς στόχους μου, όταν ανέλαβα τη διεύθυνση του Ιδρύματος, ήταν το σπάνιο υλικό που διαθέτει το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα να είναι προσβάσιμο σε όλους.

Πώς προέκυψε η συνεργασία με το MOMus; 

Η ανάληψη της θέσης της Γενικής Διεύθυνσης του MOMus ήταν το αποτέλεσμα της διαδικασίας ολοκλήρωσης της διεθνούς πρόσκλησης ενδιαφέροντος για τη συγκεκριμένη θέση και της απόφασης της Επιτροπής Αξιολόγησης της διαγωνιστικής διαδικασίας, όπως αυτή προβλέπεται από τον ιδρυτικό νόμο του Οργανισμού. Ήταν μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα διαδικασία, κατά την οποία εκτός από τα τυπικά προσόντα, οι υποψήφιοι έπρεπε να καταθέσουν μια πρόταση-υπόμνημα, στην οποία θα ανέπτυσσαν το όραμά τους και το μοντέλο διοίκησης που θα ακολουθούσαν σε περίπτωση που αναλάμβαναν τη διοίκηση του Οργανισμού. Η σχέση μου, λοιπόν, με το MOMus ξεκίνησε ήδη από την προετοιμασία του υλικού που θα έπρεπε να υποβληθεί στον φορέα, μέσω της μελέτης του οικονομικού προφίλ του, αλλά και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του κάθε μουσείου που το απαρτίζει. Είμαι πραγματικά πολύ περήφανη που συμμετείχα σ’ αυτήν τη διαδικασία και που ανέλαβα την ευθύνη της Γενικής Διεύθυνσης του МОМus κι ευελπιστώ ότι, σε συνεργασία με όλο το ανθρώπινο δυναμικό του, θα συνδράμω κι εγώ στην ανέλιξη του μεγαλύτερου φορέα εικαστικών Τεχνών της χώρας.

Ποια είναι η αποστολή σας μέσα από αυτήν τη θέση και ποιοι οι πιο κοντινοί σας στόχοι; 

Αποστολή μου είναι να υπηρετήσω το όραμα και τις αρχές του MOMus με συμπρωταγωνιστές τις καλλιτεχνικές διευθύντριες και τα στελέχη όλων των ειδικοτήτων του Οργανισμού. Βασικοί στόχοι είναι η διοικητική δομή του φορέα, η εφαρμογή διαδικασιών που θα διευκολύνουν την εσωτερική λειτουργία του κι η συνεχής κι αδιάλειπτη παρουσία του στα εγχώρια και διεθνή πολιτιστικά γεγονότα.

Θεωρείτε πως το κοινό της Θεσσαλονίκης «αγκαλιάζει» όσο θα έπρεπε την Τέχνη, προωθώντας νέους καλλιτέχνες; 

Θα απαντήσω «ναι», όχι μόνο ως μέλος του κοινού που απολαμβάνει όσα διαδραματίζονται καλλιτεχνικά στην πόλη, αλλά κι ως εκπρόσωπος του MOMus, καθώς η παρακολούθηση και καταγραφή της συνεχούς κι αυξανόμενης επισκεψιμότητας μας δίνει σταθερά θετικά στοιχεία αναφορικά με εκθέσεις και δράσεις που παρουσιάζουν τη δουλειά νέων καλλιτεχνών. Η θερμή ανταπόκριση του κοινού στην εισαγωγή νέων εικαστικών προτάσεων επιβεβαιώνει ότι το κοινό της πόλης προσδοκά να βλέπει καινούριες ιδέες που ανοίγουν κι άλλο τον ορίζοντα της καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Τι είναι αυτό που λείπει από την πόλη στο κομμάτι της Τέχνης; 

Τι παραπάνω θα θέλατε να δείτε εσείς; Θα ήθελα να δω περισσότερες και δυναμικότερες συνέργειες από τους φορείς του πολιτισμού, σταθερότητα στην επισκεψιμότητα των μουσείων, που διαταράχθηκε έντονα κατά την περίοδο της πανδημίας και τη Θεσσαλονίκη να πρωταγωνιστεί στον παγκόσμιο χάρτη ως προορισμός πολιτιστικού τουρισμού.

Αλήθεια, τι σημαίνει Τέχνη για εσάς και πώς την ορίζετε; 

Η Τέχνη για μένα πρώτα από όλα είναι μήνυμα, πληροφορία, που άλλοτε μας δίνεται απλόχερα μέσα από ρεαλιστικά σχέδια και χρώματα κι άλλοτε μας «βασανίζει» μ’ ερωτήματα και συλλογισμούς που μας φέρνουν αντιμέτωπους με τον εαυτό μας και τους γύρω μας. Συχνά συγχέουμε τη δημιουργία με την ερμηνεία της, κι ίσως εκεί υπερισχύει η ανάγκη μας να εκφράσουμε τις σκέψεις μας πάνω σ’ ένα δημιούργημα που συχνά ο ίδιος ο καλλιτέχνης δεν έχει κάνει.

Τι να περιμένουμε από το MOMus το 2024; Ποια είναι τα σχέδιά σας; 

Όλα τα μουσεία του MOMus, μέσα από μεγάλες συνεργασίες, θα παρουσιάσουν εκθέσεις που αναδεικνύουν τον πλούτο των συλλογών τους, καθώς και μέσα από τον «διάλογό» τους μ’ έργα από άλλα μουσεία και πινακοθήκες θα δώσουν μια καινούρια διάσταση σ’ έργα που μέχρι τώρα είχαμε δει σε άλλο εκθεσιακό πλαίσιο. Η διαχείριση του πολιτιστικού αγαθού μέσα από άρτιες και ποιοτικές υπηρεσίες, αλλά και οικονομικά αποδοτικές και ψηφιακά προσβάσιμες, είναι βασικό κεφάλαιο του οράματος του Οργανισμού.

Υπάρχει κάποιος χώρος Τέχνης στον κόσμο που είναι ο αγαπημένος σας; 

Το Peggy Guggenheim Collection στη Βενετία. Είχα την τύχη να γνωρίσω αυτόν τον χώρο σε νεαρή ηλικία κι από θέσεις όπου είχα άμεση επαφή με το κοινό και δεν μπορώ να ξεχάσω τη συγκίνηση που ένιωθα όταν έβλεπα επισκέπτες να φεύγουν εντυπωσιασμένοι, προβληματισμένοι κι ευτυχείς. Αυτό το συναίσθημα πληρότητας κι ικανοποίησης όταν επιτυγχάνεται είναι για μένα κριτήριο ότι όλα έχουν σχεδιαστεί καλώς.

Ποια είναι αυτή η gallery ή το μουσείο που επισκεφτήκατε πρόσφατα και λατρέψατε; 

Το MOMus. Με μόνο λίγες εβδομάδες να έχω αναλάβει τη γενική διεύθυνση του μεγαλύτερου μουσειακού οργανισμού για την Τέχνη στη χώρα, δε θα μπορούσα αυτήν την περίοδο της ζωής μου να μιλήσω για οποιονδήποτε άλλον φορέα. Αυτήν την εποχή, σε όλα τα μουσεία του Οργανισμού φιλοξενούνται εκθέσεις στο πλαίσιο της Thessaloniki PhotoΒiennale 2023, ενός θεσμού που «εξυμνεί» τις αναρίθμητες δυνατότητες της φωτογραφίας και τους πολλαπλούς ρόλους που το μέσο αυτό διαθέτει και σας προσκαλώ να τα επισκεφτείτε.

Θυμάστε κάποια έκθεση που είδατε και δε θα φύγει ποτέ από το μυαλό σας; 

Τα έργα του Ron Mueck στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2001. Είχα εντυπωσιαστεί, όχι μόνο από το γλυπτό “Boy”, αλλά κι από τις λοιπές ανθρώπινες φιγούρες που παρουσίαζε. Ήταν η πρώτη φορά που έβλεπα ένα έργο Τέχνης τόσο αληθοφανές και ταυτόχρονα τόσο μνημειακό.

Ένας καλλιτέχνης τη δουλειά του οποίου θαυμάζετε; 

Ο Refik Anadol κι η ανατρεπτική ματιά του. Με ενδιαφέρει ιδιαίτερα ο συγκερασμός της Τέχνης με την επιστήμη και την τεχνολογία, η ψηφιακή επεξεργασία σπουδαίων έργων Τέχνης που μέσα από τα νέα μέσα εξελίσσονται και γίνονται και πάλι αντικείμενο ανάγνωσης και συλλογισμού. Με το έργο του μοιάζει σαν να ρίχνουμε μια κλεφτή ματιά σε ό,τι μελλοντικά θα ονομάζουμε «εικαστική δημιουργία». Επίσης, θαυμάζω το σκεπτικό του που περιλαμβάνει όλα τα κοινά, τις ηλικιακές ομάδες και τους πολιτισμούς κι η συμπερίληψη στο έργο του γίνεται πράξη.

Μιλήστε μας λίγο για εσάς... Τι περιλαμβάνει ένα 24ωρό σας; 

Νομίζω ότι το πρόγραμμά μου μοιάζει με εκείνο της πλειονότητας των γυναικών που έχουν θέσεις ευθύνης κι είναι και μητέρες. Περιλαμβάνει πολλές ώρες στο τηλέφωνο, δεκάδες e-mails, πολλές συζητήσεις και διαπραγματεύσεις, μαθήματα, μαγείρεμα κι όλα όσα χρειάζονται για να «βγει» η μέρα. Mια συνεχής προσπάθεια ισορροπίας ανάμεσα στη δουλειά και την οικογένεια, με πολλή αγάπη, υπομονή και χιούμορ, καθώς τίποτα δεν μπορεί να επιτευχθεί στην τελειότητά του και μερικές φορές αξίζει να απολαμβάνεις τα όσα πετυχαίνεις, χωρίς να αναρωτιέσαι τι θα μπορούσες να έχεις κάνει καλύτερα.

Πώς φαντάζεστε τον εαυτό σας σε 10 χρόνια από τώρα; 

Θα ήθελα να έχω συμβάλει, ώστε το ΜΟΜus να γίνει παγκόσμιος καλλιτεχνικός-τουριστικός προορισμός, όπου επισκέπτες από όλο τον κόσμο θα συρρέουν στις εκθέσεις του. Να είμαι υγιής, να μπορώ ν’ απολαμβάνω τις χαρές των κόπων μου και να ταξιδεύω σε όμορφα μέρη.