Nοσταλγία... Μία λέξη, πολλά συναισθήματα. Από τη μία, ως έννοια, αναδίνει μια γλυκιά «γεύση» για κάτι το οποίο μας είχε γεμίσει χαρά στο παρελθόν και, από την άλλη, περιγράφει μία έντονη αίσθηση έλλειψης γι’ αυτό που πέρασε. Μελέτες έχουν δείξει ότι, κατά τη διάρκεια ή έπειτα από μια περίοδο κρίσης, οι άνθρωποι νιώθουν την ανάγκη να επιστρέψουν σ’ αυτά που γνωρίζουν, καθώς έτσι αποκτούν το απόλυτο αίσθημα ελέγχου και, κατά συνέπεια, τους δημιουργείται μεγαλύτερη ασφάλεια στη ζωή τους. Τα τελευταία χρόνια, η κρίση της παγκόσμιας οικονομίας αλλά και η πανδημία εγκατέστησαν ένα όχι τόσο αισιόδοξο και ευνοϊκό κλίμα. Κι εδώ είναι που ήρθε να καλύψει τα κενά το κομμάτι της νοσταλγίας!
Πώς αποτυπώθηκε όλο αυτό; Παλαιότερες συνήθειες ξεκίνησαν να έρχονται και πάλι στο προσκήνιο, με το ένα remake αγαπημένων διαχρονικών σειρών και ταινιών να διαδέχεται το άλλο, αλλά και τους σχεδιαστές και fashionistas να επαναφέρουν vintage τάσεις και να τις μετατρέπουν στο απόλυτο big thing του σήμερα. Σκεφτείτε μόνο πόσες φορές διαβάσατε στα περιοδικά ή τα sites τη φράση “Y2K” τα τελευταία δύο χρόνια. Σήμερα, οι millennials επιλέγουν να βιώνουν μία συνεχόμενη déjà vu κατάσταση. Κι έτσι, όλα αυτά με τα οποία μεγάλωσαν πριν από 20 χρόνια επιστρέφουν και μετατρέπονται ξανά σε καθημερινότητα.
Ανοίγοντας αυτήν τη συζήτηση, αρχικά καλούμαστε να κατανοήσουμε τον όρο “fashion nostalgia”. Τι είναι αυτό που μπορεί να κρύβεται από πίσω του, που τον κάνει τόσο δελεαστικό κι ενδιαφέροντα; Υπάρχει ένας μεγαλύτερος σκοπός της επιβολής του, όπως αυτός μιας άτυπης «συνωμοσίας» των οίκων μόδας για περισσότερα κέρδη, ή ενδεχομένως πρόκειται απλά για κάποια έλλειψη έμπνευσης των σχεδιαστών, η οποία καμουφλάρεται με τον μανδύα της νοσταλγίας; Μήπως, όμως, θα μπορούσε να είναι μία απόρροια -και μόνο- της αναμενόμενης κυκλικής πορείας που ακολουθεί κάθε μορφή τέχνης; Κι ενώ, πριν εμβαθύνω στο θέμα, είχα διαλέξει ήδη ποια θα ήταν η σωστή απάντηση για μένα, κάποια στοιχεία στην πορεία μού άλλαξαν γνώμη. Ανακάλυψα τον πολυδιάστατο χαρακτήρα μιας τάσης και μιας «επιστροφής», η οποία τελικά σημαίνει περισσότερα απ’ ό,τι φανταζόμαστε. Κάτι τέτοιο με έκανε ν’ αντιληφθώ πιο ξεκάθαρα η συζήτησή μου με τη Λυδία Κυριακοπούλου, Ψυχολόγο Μόδας - μια ειδικότητα που αφορά στη μελέτη τάσεων, όπως αυτή της νοσταλγίας, τις οποίες εξηγεί ως φαινόμενα της εποχής. «Η μόδα ανά περιόδους αναπροσαρμόζει τις εκάστοτε τάσεις της. Μετά το πέρας μεγάλων κοινωνικών κρίσεων, η βιομηχανία τείνει μεν να κινείται προς γνώριμα trends, αναζητώντας ένα είδος “ασφάλειας”, κυρίως, δε, επικεντρώνεται στο ν’ αφουγκραστεί τις ανάγκες της κοινωνίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η μεταπολεμική περίοδος των late ’40s, όταν οι γυναίκες ήταν συναισθηματικά φορτισμένες και εξέφρασαν την επιθυμία να αποχωριστούν τις αυστηρές γραμμές και να “αγκαλιάσουν” τη θηλυκότητά τους. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στην περίοδο της πανδημίας. Με τη λήξη της, ο εγκλεισμός δημιούργησε την ανάγκη για εξωστρέφεια και πειραματισμό, κι έτσι βλέπουμε εικόνες από παλαιότερες δεκαετίες ν’ αναβιώνουν (flower brooch) σε συνδυασμό με στοιχεία του σήμερα», μου επισήμανε η Λυδία.
Ο κύκλος των 360 μοιρών
Ο κόσμος της μόδας κινείται σε εικοσαετείς κύκλους ή τουλάχιστον έτσι υποστηρίζουν οι trend makers, κάθε φορά που, μόλις για λίγο νοσταλγήσουν τα παιδικά τους χρόνια, επιλέγουν η σχεδιαστική αναφορά τους να είναι σε αυτά. Για παράδειγμα, η pop κουλτούρα του ’70 αναβίωσε τη δεκαετία του ’50 με τη μορφή των τηλεοπτικών σειρών “Happy Days” και “M*A*S*H” και του μιούζικαλ “Grease”. Από το 2020 κι έπειτα, οι τάσεις που κυριαρχούν δανείζονται από το στιλ της Paris Hilton και της Britney Spears στις αρχές των ’90s, αλλά και από τους γιακάδες του Peter Pan του 2009 και τα ψηλόμεσα παντελόνια. Σήμερα, έχοντας μπει σε μία νέα δεκαετία, παρατηρούμε πιο έντονα από ποτέ την κυριαρχία των ’00s τάσεων. Τα μεταλλικά στοιχεία, τα wide-leg jeans (ποιος ξεχνάει το denim look της Bella Hadid στο Courrèges SS23 show;), το κολεγιακό στιλ και το «επιθετικό» ροζ αποτελούν μία αναδρομή στις στιλιστικές ευαισθησίες των late ’90s και early ’00s. Πού οφείλεται, όμως, αυτό;
Οι πρωταγωνιστές μιας νέας εποχής
Zendaya, Bella Hadid, Hailey Bieber, είναι μόνο μερικά από τα it girls που πρεσβεύουν με τον καλύτερο τρόπο το “fashion nostalgia”, ενώ μεγαλύτερη εκπρόσωπος του trend είναι η Dua Lipa. «Το κορίτσι του Jacquemus» έχουν επιλέξει ως nostalgic μούσα τους και μια σειρά άλλοι σχεδιαστές, όπως οι Demna Gvasalia, Donatella Versace και Casey Candwallader. Στην ίδια κατηγορία ανήκει και η Zendaya, η οποία κέρδισε το κοινό ως πρωταγωνίστρια στη σειρά “Euphoria”, που χαρακτηρίστηκε από τους περισσότερους ως η μεγαλύτερη fashion-nostalgia παραγωγή της σύγχρονης εποχής.
Αν το καλοσκεφτούμε, αυτά τα κορίτσια ανήκουν σε μία νέα γενιά, η οποία μάχεται να ξεχωρίζει, κι ενώ βρίσκονται στο προσκήνιο ως εκπρόσωποί της, τείνουν να κοιτούν στο παρελθόν. Έτσι, ακολουθούν ασφαλή, γνώριμα στιλιστικά -άρα κοινωνικά- μονοπάτια, τα οποία δε δείχνουν τη μάξιμαλ πρωτοπορία που περιμέναμε, όπως μας συνήθισε η εποχή του Hollywood της Lady Gaga. Κι αυτό δεν είναι καθόλου κατακριτέο, καθώς όλη αυτή η ανάγκη για να ξεχωρίσει ο καθένας δημιουργεί συνεχόμενη ψυχολογική πίεση και κάπου όλο αυτό το «τρελό» κυνήγι της διασημότητας με την επικράτηση της πιο εκκεντρικής εικόνας θα πρέπει να μετριαστεί.
Το παιχνίδι των οίκων μόδας
Βασικό ερώτημα στη συγκεκριμένη συζήτηση, ωστόσο, αποτελεί το ποιος είναι ο ρόλος των fashion houses και κατά πόσο αυτή η τάση είναι κατευθυνόμενη από τους ίδιους. Versace, Tom Ford, Chanel, Dior κ.ά., έχουν δημιουργήσει τις πιο πρόσφατες συλλογές τους με στοιχεία περασμένων δεκαετιών. Κάπως έτσι, μέσα από την επιλογή για επαναφορά, μπαίνει στο «παιχνίδι» και η αμφισβήτηση των κινήτρων τους. Σίγουρα υπάρχει οικονομικό κέρδος για τα διάσημα brands από την επιστροφή κομματιών που έχει αγαπήσει το κοινό τους, καθώς η αναγνωρισιμότητα είναι δεδομένη και το marketing ισχυρό, ενώ αποτελεί και φόρο τιμής στην ιστορία τους. Κι έτσι, μπορεί να χάνεται η αξία της παρθενογένεσης από τους νέους σχεδιαστές που βρίσκονται στο τιμόνι, αλλά για τους οίκους δεν παύει να προμοτάρεται το στοιχείο μιας αναβίωσης και όχι της αντιγραφής.
Όπως και να ’χει, ανέκαθεν το παρελθόν αποτελούσε τον δρόμο για το μέλλον. Είναι σημαντικό, ωστόσο, κατά τη διάρκεια αυτής της διαδρομής, να μη χάνεται η πρόοδος. Η εξέλιξη είναι το μυστικό για την επιτυχία. Και μην ξεχνάτε: Nostalgia will always be nostalgia!
Σήμερα, οι millennials επιλέγουν να βιώνουν μία συνεχόμενη déjà vu κατάσταση.
