«Το σώμα δεν λέει ποτέ ψέματα», αποτελεί μία από τις πιο χαρακτηριστικές ατάκες της δημοφιλούς Αμερικανής μοντέρνας χορεύτριας και χορογράφου, Martha Graham. Σύμφωνα με τα πορίσματα επιστημονικών ερευνών, στις καθημερινές μας συνομιλίες χρησιμοποιούμε κατά μέσο όρο τριάντα χιλιάδες λέξεις και είναι αρκετά εκπληκτικό αυτό. Όμως, το στοιχείο στο οποίο δεν προσδίδουμε ιδιαίτερη έμφαση, αλλά το χρησιμοποιούμε σε μάλιστα σε υπερβολικό βαθμό όντας πομποί του μηνύματος, χωρίς καν να το συνειδητοποιούμε, δεν ανήκει στην γλωσσική επικοινωνία.

To «body language» αποτελεί βασικό τύπο της μη λεκτικής επικοινωνίας, ο οποίος αποδεικνύει τη διάθεση, την πρόθεση, αλλά και τα κεντρικά συναισθήματα του ανθρώπου με τον οποίο συζητάμε και στο πλαίσιο της κουβέντας μας, αλλά και στις μεταξύ μας παύσεις, στοιχείο που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Εκφράσεις προσώπου, χειρονομίες, στάση και κινήσεις σώματος είναι τα κεντρικά δείγματα έκφρασης και μετάδοσης των πληροφοριών. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι η εξωγλωσσική επικοινωνία αντιπροσωπεύει το πενήντα πέντε τοις εκατό του μηνύματος που στέλνουμε με το τριάντα οχτώ τοις εκατό να ανήκει στην ένταση της φωνής και μόλις το επτά τοις εκατό να προέρχεται από στοιχεία της λεκτικής επικοινωνίας.

Για να καταφέρουμε να κατανοήσουμε τα πραγματικά κίνητρα του ομιλητή/της ομιλήτριας, πέρα από το περιεχόμενο των μηνυμάτων που μάς μεταδίδει τη δεδομένη στιγμή, η λέξη - κλειδί είναι η «παρατήρηση», η οποία αποτελεί τον πρώτο «σταθμό» στο «ταξίδι» της αποκωδικοποίησής τους. Με την συνεχή παρατήρηση, αλλά και «διάβασμα» του κάθε σήματος θα αποκτήσουμε εμπειρία όσον αφορά την ακριβή ερμηνεία τους. Ως αποτέλεσμα, και με τη βοήθεια αρκετής μελέτης των κατάλληλων βιβλίων σχετικά με τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του «body language», θα είναι «piece of cake» να φτάσουμε στο σημείο να αντιστοιχίζουμε κάνε κίνηση και έκφραση με συγκεκριμένη πρόθεση και συναίσθημα. Με αυτούς τους τρόπους θα είμαστε προετοιμασμένοι να κατανοήσουμε σε βάθος το ποιόν του συνομιλητή/της συνομιλήτριας μας, είτε τον/την γνωρίζουμε είτε όχι, σε κάθε κοινωνική περίσταση.

Ας ερμηνεύσουμε κύρια σήματα του body language μέσα από πέντε χαρακτηριστικές συνθήκες

1. Σταύρωμα χεριών

Αν σάς έχει τύχει να γνωρίσετε ένα άτομο σε μια κοινωνική εκδήλωση και στα πρώτα λεπτά της μεταξύ σας επικοινωνίας τον/την παρακολουθείτε να «μαζεύεται» και να σταυρώνει τα χέρια του/της, σίγουρα κάτι δεν πηγαίνει καλά δυστυχώς. Η τάση του σώματος να θέλει να διαφυλάξει το «ηλιακό πλέγμα» είναι καθοριστική, καθώς εκείνη τη στιγμή δηλώνεται άμεσα, αν και αρκετές φορές ασυνείδητα από την πλευρά του ατόμου που κινείται με αυτόν τον τρόπο, η ανάγκη για ασφάλεια. Εκείνη τη στιγμή, ίσως ακούγοντας κάτι από αυτά που λέμε είτε παρατηρώντας τις δικές μας εκφράσεις, είτε επηρεασμένος από τον τύπο της μεταξύ μας ατμόσφαιρας, ο άνθρωπος αυτός αισθάνεται αμυντικά και «κλείνει» ως ασπίδα προστασίας το κεντρικό σημείο της ενέργειάς του.

Βασικό tip: Έχουμε τη δυναμική να «ξεκλειδώσουμε» τη συγκεκριμένη συμπεριφορά και να απομακρύνουμε την έντονη ανάγκη για αυτοπροστασία του δέκτη με το να αλλάξουμε πλαίσιο της συζήτησης, αλλά και το ύφος μας. Με συγκεκριμένες ερωτήσεις προς το μέρος του οδηγούμε τη συζήτηση προς τον ίδιο και πολύ πιθανό να μεταφέρουμε τον έλεγχο της κουβέντας σε αυτόν, κάτι που μπορεί να τον κάνει να αισθανθεί πιο άνετα.

2. Όρθια στάση με ανοιχτά πόδια και χέρια στην μέση

Χαρακτηριστικό δείγμα της «γλώσσας του σώματος» των ανθρώπων με πολύ μεγάλη αυτοπεποίθηση. Έχουν τον απόλυτο έλεγχο και βρίσκονται υπό πλήρη ετοιμότητα για τη διαχείριση οποιασδήποτε κατάστασης. Συνηθίζουν αυτόν τον τρόπο μη λεκτικής επικοινωνίας άτομα στο εργασιακό περιβάλλον και μπορούμε να κάνουμε λόγο για μια συνειδητή επιλογή σε αυτήν την περίπτωση με απώτερο στόχο την επίδειξη εργασιακής και κοινωνικής ισχύος.

Ακόμη, αυτού του τύπου στάση, ειδικά όσον αφορά την τοποθέτηση των χεριών χρησιμοποιούνται από το ανδρικό κυρίως φύλο στο πλαίσιο του φλερτ. Χέρια που κρατούν τη ζώνη ή τις κορυφές των τσεπών είναι χαρακτηριστικό σήμα ενός ερωτικού μηνύματος, καθώς αφορούν την περιοχή των γεννητικών οργάνων.

3. Χειραψία

Σε αυτό το σημείο, μπορούμε να μιλήσουμε για μια ιδιαίτερη «πάλη» μεταξύ της διάθεσης «υποταγής» και κυριαρχίας. Όσον αφορά κυρίως μια εργασιακή συνθήκη, στην αρχή και στο τέλος για παράδειγμα μιας επαγγελματικής συνέντευξης, η χειραψία μεταξύ του εν δυνάμει εργοδότη και εργαζόμενου παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο σχετικά με την διάθεση και τα όρια που θέτει ο καθένας. Μια κίνηση «ματ», η οποία διαρκεί ελάχιστα δευτερόλεπτα. Στην περίπτωση, όπου ένας από τους δύο κάνει χειραψία με την παλάμη του να «κοιτάει» προς τα πάνω, αυτό είναι ξεκάθαρο δείγμα υποχώρησης και διάθεσης παραχώρησης του έλεγχου στον απέναντί του. Μπορεί να δηλώνει διάφορα συναισθήματα, από σεβασμό μέχρι και φόβο. Στην αντίθετη πλευρά, έχουμε την τάση της παλάμης να είναι στραμμένη προς τα κάτω και συνήθως συνδυάζεται με μια σφιχτή χειραψία. Χαρακτηριστικό δείγμα επίδειξης ελέγχου και ισχύος που χρησιμοποιείται από άτομα προερχόμενα κυρίως από ανώτερες ιεραρχικά επαγγελματικές θέσεις.

Δεν ξεχνάμε όμως και μια μεσαία, δημοκρατική κίνηση, στην οποία η χειραψία μεταξύ δύο προσώπων αποτελείται από τα χέρια σε κάθετη θέση με στόχο της ένδειξη ισότητας.

4. Άγγιγμα στόματος και μαλλιών συνοδευόμενο από παύσεις

Αν το πρόσωπο με το οποίο επικοινωνούμε αγγίζει συχνά την περιοχή του στόματος και ταυτόχρονα χαϊδεύει τα μαλλιά του αυτό όπως επισημαίνουν εξειδικευμένοι επιστήμονες της γλώσσας του σώματος, αν εξαιρέσουμε φυσικά το ενδεχόμενο αμηχανίας ή τικ, είναι σημαντικό δείγμα έκφρασης ψέματος από την πλευρά του. Ειδικά όταν αυτές οι κινήσεις συνοδεύονται από μεγάλες παύσεις, αυτό σημαίνει ότι τα πράγματα χειροτερεύουν, καθώς ένας άνθρωπος που συνηθίζει να εκφράζεται με ψεύδος κάνει κατάχρηση των παύσεων. Με αυτόν τον τρόπο ξεγελά τον αποδέκτη του μηνύματος, παίρνοντας ταυτόχρονα χρόνο για να σκεφτεί τη συνέχεια της φράσης του και να προετοιμαστεί κατάλληλα.

5. Παρατεταμένη επαφή με το βλέμμα 

Σε αυτό το σημείο, επικρατούν διάφορες κατηγορίες με κέντρο την παρατεταμένη επαφή με το βλέμμα. Συνήθως αυτός ο τρόπος κοιτάγματος θεωρείται ότι έχει θετικό πρόσημο καθώς δείχνει ενδιαφέρον από την πλευρά του αποδέκτη για αυτά που μοιραζόμαστε μαζί του στη συζήτηση. Όμως, αν αναφερθούμε στην ακραία του μορφή, η οποία δεν περιλαμβάνει ανοιγοκλείσιμο των βλεφάρων, δηλώνεται άμεσα η διάθεση επιβολής αλλά και εκφοβισμού.