Μετά από αλλεπάλληλες sold out παραστάσεις στην Αθήνα, ήρθε και στην πόλη μας η τέταρτη και πιο πρόσφατη σκηνοθετική δουλειά της Έφης Μπίρμπα, "Ριχάρδος Β’", βασισμένη στο γνωστό έργο του Γουίλιαμ Σαίξπηρ, "Ο Βασιλιάς Ριχάρδος ο Β'". Πρόκειται για μια καθηλωτική παράσταση που δικαίως συμπεριλήφθηκε στα πιο επιδραστικά καλλιτεχνικά έργα που ξεχώρισαν την περασμένη θεατρική σεζόν από το κοινό της Αθήνας. Η αυλαία στη Θεσσαλονίκη ανέβηκε χθες, στο Θέατρο Αριστοτέλειον ενώ η παράσταση θα παίζεται έως και τις 19 Νοεμβρίου 2017. Μερικές μέρες πριν, συναντήσαμε την πολυτάλαντη σκηνοθέτιδα Έφη Μπίρμπα, η οποία επιμελήθηκε, επίσης, τα σκηνικά και κοστούμια της παράστασης, και μας αποκάλυψε τη δημιουργική και παραγωγική διαδικασία μέσα από την οποία γεννήθηκε και πήρε σχήμα και μορφή η παράσταση.

ΓΙΑ ΤΗ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ

"Η συγκίνηση που έρχεται από τη συνάντηση με μεγάλα κείμενα, όπως ο Ριχάρδος Β’ του Σαίξπηρ, είναι οδοδείκτης κατά τη δημιουργία μιας παράστασης. Προσφέρουν ολοκληρωτικά την δυνατότητα εικονοποιΐας, που αποθηκευμένη εντός τους γίνεται ένα ευθύ κάλεσμα για "εξορύξεις". Ο Ριχάρδος Β’ είναι από τα δύσβατα, παραστασιακά μιλώντας κείμενα, δεν έχει εύκολη θεατρική προσβασιμότητα, λειτουργεί στον αναγνώστη περισσότερο, όπως η ποίηση, σε αφήνει εκτεθειμένο μέσα στις περιοχές που ευδοκιμούν οι συνάψεις. Κι αυτή η ποιητική οδός της αφήγησης είναι, ίσως, και η μόνη σκηνοθετική-παραστασιακή οδός, ο μόνος ουσιαστικός λόγος για μια σκηνοθετική καταβύθιση. Σ’ αυτό το μεγαλειώδες κείμενο του Σαίξπηρ παρουσιάζεται με αποκαλυπτικά ψυχαναλυτικό τρόπο η ψυχική τοπιογραφία ενός προσώπου, ενός βασιλιά. Ο Σαίξπηρ μας δίνει την δυνατότητα να υπάρξουμε μάρτυρες των ψυχικών τοπίων ενός προσώπου, τη στιγμή που απεκδύεται την ιδιότητά του, απεκδύεται το “δέρμα” του βασιλιά, την μπρούντζινη πανοπλία του, μια κοπιώδης κι επώδυνη διαδικασία-τελετουργία, που τον καθιστά "κύμβαλο αλαλάζον" στην εισαγωγή της παράστασης. Δανειζόμενος τη χριστιανική πορεία προς το Πάθος, ο Σαίξπηρ παρουσιάζει έναν βασιλιά που στην προσωπική του πορεία προς το πάθος γίνεται κατά τον Γιαν Κοτ, "σφουγγάρι, απορροφά όλα τα προβλήματα του καιρού μας". 

ΓΙΑ ΤΗ ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ

"Η έννοια της εμπειρίας του υλικού και το αποτύπωμα είναι από πάντα περιοχές έρευνας στη σκηνογραφική δουλειά, που είναι σύμφυτη της σκηνοθεσίας, μέρος από τη σάρκα της. Συνήθως, η εικόνα μιας δουλειάς γεννιέται πριν απ' όλα, στην πρώτη σύνδεση με το έργο. Το βρετανικό ημιορεινό τοπίο και φως ήταν αναφορές στην αποτύπωση της σκηνογραφίας. Η ομίχλη στη φύση είναι φαινόμενο αρωματοποιίας, έχει τη δύναμη να καθηλώσει στιγμιότυπα στη μνήμη. Στην παράσταση η ομίχλη συνδέει τις εικόνες με τις προθέσεις τους δηλαδή με δυο εκδοχές του ονείρου: την παραβολή του κηπουρού και τον εφιάλτη του βασιλιά, δυο εικόνες που συνδέουν τον βασικό αφηγηματικό άξονα του έργου με την προσωπική μου σχέση μ’ αυτό. 

Ο πηλός στην παράσταση είναι το υλικό που υπόκειται ασταμάτητα την πίεση της βάδισης, της πτώσης, του εξευτελισμού και υποχωρεί απορροφώντας τους κραδασμούς, αφήνοντας μόνο το αποτύπωμα αυτής της ενέργειας σαν ανάμνηση. 

Το χρυσό κολάρο είναι, ίσως, η δραματουργική αφετηρία όλων, ένα κολάρο από πορσελάνη και φύλλα χρυσού 22 καρατίων που η ακαμψία του υπαγορεύει μια ορισμένη, σε υπερέκταση θέση σώματος κι εκτός βάρους κίνηση στο σώμα του Άρη (Σερβετάλη) κι απαγορεύει το βλέμμα προς τα κάτω, την ευθεία συνομιλία, τη σχέση με τον άλλο. Το κολάρο λειτουργεί ως ένα άλλο ιερό αντικείμενο σε αντίστιξη με το πήλινο globus cruciger, το εμβληματικό διακριτικό του βασιλιά, φθαρτό και ταπεινό στην υλικότητα του, όπως ο ίδιος". 

ΔΥΟ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΘΕΣΗ

"Ο Σαίξπηρ δε δραματοποιεί μόνο την ιστορία, δραματοποιεί και την ψυχολογία. Μας τη δίνει σε μεγάλες φέτες και 'κει μέσα, αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας", Γιαν Κοτ

Η παράσταση επικεντρώνει στον βασιλιά ως ιερό πρόσωπο, ως Ήλιο. Στον βασιλιά Ριχάρδο ως κεντρικό σώμα που φωτίζει τους δορυφόρους του –τους υπηκόους, τους κόλακες, τους σφετεριστές του θρόνου– τα γρανάζια του Μεγάλου Μηχανισμού της Ιστορίας, διαγράφοντας την πορεία του προς το Πάθος. Ο βασιλιάς Ριχάρδος κρημνίζεται από τις παραδοχές που συγκροτούν την εικόνα του, την ταύτιση με το ιερό και την αναμφισβήτητη αίγλη του προσώπου. Η βασιλεία ως κατασκευή, ως πηλός που πλάθεται με τα χέρια και σχηματοποιείται ως σφαίρα, μια ευπαθής Globus Cruciger, ο Kόσμος στα χέρια του βασιλιά. Ο βασιλιάς πέφτει. Ο τίτλος, η ιδιότητα, η εξουσία, αποσπώνται βίαια από το πρόσωπο του Ριχάρδου εξωθώντας τον να επιστρέψει στον εαυτό. Η τραγωδία της επίγνωσης, ενός κόσμου που απελευθερώνεται από την αυταπάτη.

Info: Παραστάσεις έως τις 19 Νοεμβρίου, στο Θέατρο Αριστοτέλειον, στις 21:15. Παίζουν οι: Άρης Σερβετάλης, Νίκος Καμόντος, Ερμής Μαλκότσης, Ιωάννα Τουμπακάρη, Αχιλλέας Χαρίσκος.

Φωτογραφίες παράστασης: Γιώργος Καπλανίδης

Κόσμημα: Το χρυσό κολάρο δημιουργήθηκε από την Έφη Μπίρμπα σε συνεργασία με τον κεραμίστα Χρήστο Τσούτη, με αφορμή την καλλιτεχνική εργασία της Carolina Vallejo  "Jewellery for the Seven Sins-Pride