Με κεντρικό θέµα τη «Στάση» και πηγή έµπνευσης το φαινόµενο “Overview Effect”, το οποίο συµβαίνει στους αστροναύτες όταν παραµένουν για καιρό στο διάστηµα, η 7η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, που άνοιξε τις πύλες της στις 12 Οκτωβρίου και θα διαρκέσει έως τις 16 Φεβρουαρίου του 2020, είναι η πρώτη που διοργανώνεται υπό τη σκέπη του νέου οργανισµού ΜΟΜus. Όπως τόνισε η διευθύντρια και µέλος της επιµελητικής οµάδας της 7ης Μπιενάλε, Συραγώ Τσιάρα, «στόχος ήταν να αναδειχθούν οι καλλιτέχνες µε στοχαστικό βλέµµα, ενώ µεγάλη έµφαση δόθηκε στην ελληνική συµµετοχή, που αποτελεί το 40% των έργων, καθώς και στην ανάδειξη του καλλιτεχνικού δυναµικού της Θεσσαλονίκης». Αναµφίβολα, η πρωτεύουσα του Βορρά έχει σπουδαία αποθέµατα σε ανθρώπινο δυναµικό και χαρακτηρίζεται διαχρονικά από τάσεις πρωτοπορίας, οι οποίες, όταν οι συνθήκες ευνοούν, φέρνουν υψηλά αποτελέσµατα. Η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, που φέτος µπαίνει στη δεύτερη δεκεατία της ζωής της, αποτελεί ένα λαµπρό παράδειγµα!
Στους Θεσσαλονικιούς καλλιτέχνες τώρα, που συµµετέχουν στην κεντρική έκθεση, που φιλοξενείται στο MOMus Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (εντός της ∆ΕΘ-Helexpo), ανήκουν το γνωστό δίδυµο Kalos&Klio, ο εικαστικός καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ., Άρης Κατσιλάκης, και οι διεθνώς καταξιωµένοι εικαστικοί Βασίλης Σαλπιστής και Θάλεια Γκατζούλη.
Τοπικότητα, η νέα πρωτοπορία
Ξεκινώντας την περιήγησή µας στην κεντρική έκθεση, στον πρώτο όροφο του Μουσείου, κάνουµε πρώτα στάση σ’ ένα εξαιρετικά επίκαιρο ζήτηµα. Το έργο των Kalos&Klio µε τίτλο “Happiness” χρησιµοποιεί την τοπική παραδοσιακή τεχνική των υφαντών και της γνωστής σε όλους µας «Καληµέρας» -υφαντά που τοποθετούνται στην είσοδο κάθε σπιτιού, ως δείγµα φιλοξενίας και υποδοχής-, για να µεταφέρει σε όλον τον κόσµο το µήνυµα της ειρήνης. Σε αυτό συµβάλλει και η ταυτόχρονη έκθεση σε προθήκη του αρχείου των ανθρωπιστών Loch, το οποίο παραχωρήθηκε από την Αµερικανική Γεωργική Σχολή. Το έργο «συνοµιλεί» µε το αρχείο, µε σκοπό να περιγράψει µε τον πιο γλαφυρό τρόπο τον ανθρωπισµό µέσα από τη δηµιουργία κοινότητας γυναικών στην Ουρανούπολη Χαλκιδικής, οι οποίες ήρθαν στην Ελλάδα ως πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία στις αρχές του 20ού αιώνα.
Σε αντιπαραβολή µε το βαθιά ανθρώπινο µήνυµα της ειρήνης, οι λευκές, κεραµικές χρονοκάψουλες του Άρη Κατσιλάκη µοιάζουν βγαλµένες από ένα παράλληλο, δυστοπικό σύµπαν του µέλλοντος! Στο έργο του µε τίτλο «Ευρήµατα», ο γνωστός εικαστικός χρησιµοποιεί τον λευκό πηλό, ένα πρωτογενές, αλλά καθαρό υλικό, προκειµένου να δηµιουργήσει απόκοσµες γλυπτικές φόρµες που µοιάζουν να ήρθαν στο φως από µία µελλοντική ανασκαφή. Όπως εξηγεί ο Παναγής Κουτσοκώστας, Ιστορικός τέχνης, µουσειολόγος και µέλος της επιµελητικής οµάδας της 7ης Μπιενάλε Θεσσαλονίκης: «Στον χώρο της έκθεσης τα κατάλευκα γλυπτικά έργα του Κατσιλάκη τοποθετήθηκαν µε τέτοιον τρόπο, ώστε να δηµιουργήσουν την αίσθηση ενός “γλυπτικού δάσους”, µε σκοπό να περιηγηθεί ανάµεσά τους ο επισκέπτης και να τ’ ανακαλύψει ένα-ένα, µέσα από τις λεπτοµέρειές τους. Το έργο των προαναφερθέντων καλλιτεχνών επιλέχθηκε µε βάση τη συνολική τους στάση διαχρονικά, αλλά συνέβαλε και το γεγονός ότι έχουν κρατήσει ως καλλιτεχνική και θεµατική έδρα τους τη Θεσσαλονίκη», και συµπληρώνει: «σε µία εποχή που η πρόσβαση στην είδηση και στην πληροφορία είναι πιο εύκολη και άµεση από ποτέ, η τοπικότητα γίνεται η νέα πρωτοπορία».
Η τέχνη ως πολιτική λειτουργία
Στη µέση του πρώτου ορόφου το βλέµµα µας «σκαλώνει» στους πέντε πίνακες του Βασίλη Σαλπιστή, ενός καλλιτέχνη που γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1975, αλλά από το τέλος της δεκαετίας του ‘90 ζει κι εργάζεται στο Παρίσι. Η δουλειά του έχει ως επίκεντρο τη ζωγραφική και όπως αναφέρει η Αρετή Λεοπούλου, µέλος της επιµελητικής οµάδας της 7ης Μπιενάλε, «η δουλειά του διέπεται από µία συνεπή, σχεδόν ευλαβική στάση απέναντι στη ζωγραφική ως µέσο και ως ιστορία του πολιτισµού, αλλά και απέναντι στην εικαστική δηµιουργία συνολικότερα». Οι ζωγραφικοί πίνακες µε τους οποίους συµµετέχει είναι µεγάλα τοπία αστικής και περιαστικής φύσης, «Eσωτερικός κήπος», «Πέρασµα» και «Το µονοπάτι των λατόµων», µια σκηνή κυνηγιού µιας αγέλης λιονταριών, το «Έξι» και τέλος, ένα οµαδικό πορτρέτο, «Ο Malraux, οι γιοι του και οι κούκλες Kachina του». Σε µορφολογικό επίπεδο, η τεχνική που χρησιµοποιεί ο καλλιτέχνης προσοµοιώνει τη ζωγραφική διαδικασία µε την αρχαιολογική ανασκαφή, εντείνοντας έτσι τη σχέση µεταξύ τοπίου και ιστορίας. Για ποιον λόγο επιλέχθηκαν τα συγκεκριµένα έργα και πώς συνδέονται µε την κεντρική ιδέα της «Στάσης»; «Πιστεύω πως ο κριτικός αναστοχασµός που προτείνει η έννοια της Στάσης, µετατοπίζει την προσοχή µας από τη θεµατολογία του καλλιτεχνικού έργου προς τους µηχανισµούς που κινητοποιεί για την ανάδειξή της. Παραφράζοντας τον Jean Luc-Godard, αυτό σηµατοδοτεί µια καλλιτεχνική διαδικασία που δεν επιχειρεί να παραγάγει πολιτική τέχνη, αλλά επικεντρώνεται στο να κάνει τέχνη πολιτικά», εξηγεί ο Σαλπιστής.
Δηµιουργία στον χρόνο
Τέλος, εκεί που η Τέχνη συναντά την Επιστήµη, γεννιέται το έργο της εικαστικού Θάλειας Γκατζούλη, η οποία συµµετέχει στην κεντρική έκθεση µε την εγκατάσταση “Pause-undoing time”, ένα δωµάτιο διαστάσεων 2χ3 µέτρων, που αναφέρεται στον ιατρικό µύθο του 21ου αιώνα, την κρυονική. Εξωτερικά, είναι όλο επενδυµένο µε ταπετσαρία που προέκυψε από επεξεργασία φωτογραφίας βιολογικού ιστού από Η/Μ, ενώ στον έναν εξωτερικό τοίχο βρίσκονται τρεις ασπρόµαυρες φωτογραφίες πορτρέτων, που αναφέρονται σε µη υπαρκτά πρόσωπα. Η είσοδος του δωµατίου κλείνει µε βιοµηχανική κουρτίνα, ενώ µέσα σε αυτό βρίσκονται, µεταξύ άλλων, τρία µεγάλα, κυλινδρικά, µεταλλικά, βιοµηχανικά δοχεία και µία οθόνη υπολογιστή, όπου αναγράφονται διαρκώς µετρήσεις θερµοκρασίας κ.ά. Σ’ ένα διφορούµενο παρόν κι ένα αβέβαιο µέλλον, η Γκατζούλη µας υπενθυµίζει τις νέες συνθήκες που δηµιουργούνται από την επαναστατική βιοτεχνολογία, οι οποίες αλλάζουν δραµατικά τη µέχρι τώρα πραγµατικότητα γύρω από την ανθρώπινη ζωή. Όπως η ίδια αποκαλύπτει, η τέχνη είναι ο τόπος της ελευθερίας, της ειλικρίνειας, της αυτογνωσίας και της αποδοχής που ενώνει το άτοµο µε το σύνολο. Κι αυτό είναι που την ανάγει σε πολιτική λειτουργία.
Pic 1: Άρης Κατσιλάκης
Pic 2: Kalos & Klio
Pic 3: Θάλεια Γκατζούλη
Pic 4: Βασίλης Σαλπιστής
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ GLOW 154 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019
Κεντρική φωτογραφία: Θάλεια Γκατζούλη
Φωτογραφία: Άρης Ράμμος
