Σε μια χρονιά που η Ελλάδα έσπασε ρεκόρ τουριστικών αφίξεων και που κυριολεκτικά σημειώθηκε το αδιαχώρητο στα νησιά που αποτελούν διαχρονικά δημοφιλείς προορισμούς, η Ύδρα πέτυχε να στρέψει τα φώτα της παγκόσμιας πολιτιστικής σκηνής επάνω της και για έναν ακόμη λόγο: την ατομική έκθεση "Apollo" του διάσημου αμερικανού καλλιτέχνη Jeff Koons, ένα μεγάλο project-όνειρο του συλλέκτη και ιδρυτή του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ, Δάκη Ιωάννου, που μετά από διαδοχικές αναβολές λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, πήρε σάρκα και οστά φέτος το καλοκαίρι. Το GLOW συζήτησε κατά αποκλειστικότητα με τον καλλιτεχνικό σύμβουλο του Ιδρύματος, Γιώργο Τζιρτζιλάκη, για το παρασκήνιο της προετοιμασίας και την ιδέα της έκθεσης που έγινε θέμα στα διεθνή media και στους The New York Times, σημείωσε ρεκόρ επισκεψιμότητας και συνεχίζει να μαγνητίζει τους επισκέπτες του νησιού, κάνοντάς τους κοινωνούς του πρωτοποριακού σύμπαντος του Jeff Koons.
O κινέζος καλλιτέχνης-ακτιβιστής Ai Weiwei τον έχει περιγράψει «ως καλλιτέχνη φαινόμενο». Ο Jeff Koons στα 67 του χρόνια και με μία λαμπρή 40χρονη πορεία πίσω του διεκδικεί επάξια τον τίτλο του πλέον αμφιλεγόμενου καλλιτέχνη στον πλανήτη, τα έργα του είτε θα τα λατρέψεις, είτε θα σε αφήσουν παγερά αδιάφορο. Είναι, επίσης, ένας από τους διασημότερους και πιο ακριβοπληρωμένους καλλιτέχνες στη διεθνή σκηνή της σύγχρονης τέχνης, γεγονός που «εκτόξευσε» την έκθεση στα παλιά Σφαγεία της Ύδρας στην στρατόσφαιρα του διεθνούς τζετ σετ. Το παράδοξο αυτών των δύο εντελώς διαφορετικών πόλων, ένας διεθνώς και ευρέως αναγωρισμένος καλλιτέχνης από τη μία και ένας λιτός χώρος σ’ ένα μικρό ελληνικό νησί του Αργοσαρωνικού, στο Αιγαίο Πέλαγος, από την άλλη αποτελεί την αρχική ιδέα που είχε ο συλλέκτης Δάκης Ιωάννου για τις εκθέσεις στον χώρο των Σφαγείων, όπως μας εξηγεί ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης, καλλιτεχνικός σύμβουλος του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ και επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Μάλιστα, η έκθεση του Jeff Koons ήταν να πραγματοποιηθεί το 2019 και λόγω πανδημίας αναβλήθηκε για τρεις συνεχόμενες χρονιές. Το γεγονός αυτό αποτυπώνεται και στα έργα, τα οποία αναγράφουν την ημερομηνία 2019-2022, καθώς ο ίδιος ο καλλιτέχνης θεωρεί πως όλο αυτό το χρονικό διάστημα βρισκόνταν υπό δημιουργική σκέψη. «Το έργο με τον Απόλλωνα έχει διπλή αφετηρία, από τη μία θέλει να αποσαφηνίσει και να κάνει φανερή τη σχέση του Jeff Koons με την αρχαία ελληνική τέχνη και τη γλυπτική. Αυτός είναι ο ένας πυλώνας της αφετηρίας του έργου. Ο άλλος είναι να γιορτάσει τη μακροχρόνια φιλία του με τον Δάκη Ιωάννου, που είναι από τους πρώτους συλλέκτες που αγόρασαν έργα του και πιο συγκεκριμένα τo «One Ball Total Equilibrium Tank», αναφέρει ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης.
Όπως ο ίδιος μάς διαφωτίζει, αναφορικά με το γλυπτό του Απόλλωνα, το βασικό είναι ότι έχουμε μία αλλαγή στη γλώσσα του Koons. «Από όσο ξέρουμε όλα τα έργα του είναι hyperobjects, υπεραντικείμενα, δηλαδή αντικείμενα μεγάλης κλίμακας και με μία τελειότητα κατασκευής, τα οποία συνδέει ένας κοινός τόπος: η νοσταλγία της παιδικής ηλικίας, η πατρίδα της παιδικής ηλικίας. Στην περίπτωση της Ύδρας έχουμε μία αλλαγή στη γλώσσα του καλλιτέχνη, δεν έχουμε μόνο ένα γλυπτό, ένα αντικείμενο, αλλά έχουμε ένα site spesific (μία τοποειδή εγκατάσταση στα ελληνικά), δηλαδή ένα έργο τέχνης που σχετίζεται με έναν συγκεκριμένο τόπο. Τον «Λαγό» του Koons μπορούμε να τον φανταστούμε οπουδήποτε, στο Σικάγο, στο Λονδίνο, στο Βερολίνο, στο Δελχί, στο Ντουμπάι. Το γλυπτό του Απόλλωνα όμως μπορεί να υπάρξει στη μορφή που το βλέπουμε μόνο στον τόπο των Σφαγείων της Ύδρας.
Επίσης, είναι πολύ σημαντικό, ότι για πρώτη φορά χρησιμοποιεί στο έργο του ζωντανά στοιχεία. Οι φύλακες, αυτοί που υποδέχονται τον επισκέπτη της έκθεσης, αποτελούν μέρος του έργου, δεν είναι μόνο φύλακες ή ξεναγοί. Έχουμε παράλληλα δηλαδή ζωντανά στοιχεία, παρουσίες μέσα στο έργο του Koons, με τέτοιο τρόπο ώστε ο επισκέπτης να αναπτύσσει σχέση με αυτό. Επίσης, στον χώρο υπάρχει μουσική, έχει ήχο, μυρωδιές. Όλα αυτά τα συνδέει η παρουσία του Απόλλωνα». Βέβαια, να πούμε εδώ ότι η αναφορά του καλλιτέχνη είναι ένα ρωμαϊκό γλυπτό που είδε στο Βρετανικό Μουσείο και όχι ένα γλυπτό της κλασικής αρχαιότητας. Επάνω στο πρωταρχικό γλυπτό, ο Koons επενέβη κάνοντας κάποιες αλλοιώσεις, επισημαίνει ο καλλιτεχνικός σύμβουλος του ΔΕΣΤΕ, και έτσι έχουμε έναν Απόλλωνα που έχει ένα πρόσωπο με θηλυκά χαρακτηριστικά, με ένα ανδρικό σώμα.
«Μοιάζει να έχει ορισμένα στοιχεία μιας queer κουλτούρας, να είναι ένας αμφίφυλος Απόλλωνας. Έχει μία αμφισημία το έργο, κάτι που μας αιφνιδιάζει κιόλας καθώς το βλέπουμε. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για ένα μικτό έργο με διάφορα στοιχεία εσωματωμένα. Έχει μία ιδιαίτερη κλίμακα, μοιάζει να γεμίζει τον χώρο, να σφηνώνει τον χώρο, ενώ έχει ένα φίδι που κινείται με ρομποτικό μηχανισμό και στοιχεία που παραπέμπουν σε βίλες της Πομπηίας».
Τώρα, εκτός από τον Απόλλωνα, στον εξωτερικό χώρο των Σφαγείων ο επισκέπτης θα δει τον μπρούτζινο ήλιο και μία εντυπωσιακή μπάλα από καθρέφτη, χαρακτηριστικό των έργων του Koons της τελευταίας περιόδου, όπου «καθώς κοιτάει κανείς τον εαυτό του, βλέπει το πρόσωπό του στο σύμπαν όλο»! Αξιοσημείωτη είναι στην είσοδο του χώρου των Σφαγείων και η αναφορά στο εμβληματικό έργο του Marcel Duchamp, τον ουρητήρα. Ορισμένοι ιστορικοί της τέχνης έχουν υποστηρίξει ότι ο Duchamp εκφράζει μία απολλώνεια στάση στη μοντέρνα τέχνη σε αντίθεση με τον Picasso που εξέφραζε μία διονυσιακή. Μπορούμε να πούμε, λοιπόν, ότι ο Koons διεκδικεί αυτή τη γενεαλογία, μοιάζει να προτείνει ο ίδιος στον επισπέπτη που συμμετέχει στην εγκατάσταση της Ύδρας, ότι υπάρχει μία γενεαλογία που ξεκινάει από τον Duchamp και φτάνει σε αυτή την επανεπεξεργασία του μύθου του Απόλλωνα από τον ίδιο, στις ημέρες μας»
Info: Η έκθεση «Jeff Koons: Apollo» θα παρουσιάζεται στο Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, Σφαγεία Ύδρας έως τις 31 Οκτωβρίου.
Cover photo: Ο Jeff Koons στην είσοδο των Σφαγείων στην Ύδρα. Apollo Windspinner, 2020-2022. Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, Σφαγεία, Ύδρα © Jeff Koons, Φωτ.: Ευτυχία Βλάχου.
