Για πρώτη φορά, ύστερα από 97 χρόνια, στη Μικρασιατική πόλη της Τρίγλιας στα παγωμένα νερά της Προποντίδας πραγματοποιήθηκε η κατάδυση του Σταυρού. Τα Θεοφάνεια, σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο, ένας αιώνας σχεδόν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, ξύπνησαν μνήμες και εικόνες, με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο να καθαγιάζει τα νερά από τη σκάλα της Τρίγλιας. Μαζί του στην τελετή αγιασμού των υδάτων ο υποψήφιος δήμαρχος Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνος Ζέρβας που παραστάθηκε στην ιστορική Θεία Λειτουργία της γιορτής, η οποία τελέστηκε για πρώτη φορά μετά τον μεγάλο ξεριζωμό του ελληνισμού.

Ο πρώτος διωγμός των Τριγλιανών έγινε το 1915-1918, όπως και σε άλλες παραλιακές πόλεις της Προποντίδος στην Ανατολική Θράκη και τα απέναντι παράλια. Οι Τριγλιανοί στο τέλος του 1915, εξοντώθηκαν από τους νεότουρκους προκαλώντας κακουχίες και ασθένειες. Διατάχθηκαν να κλείσουν τα υπάρχοντά τους στις εκκλησίες και εξορίστηκαν στην Προύσα, όπου η πείνα και ο εξανθηματικός τύφος τους θέρισε, ενώ πέθαναν και οι Τριγλιανοί γιατροί που φρόντιζαν τους ασθενείς. 

Στην επιστροφή από την εξορία το 1918, οι συνθήκες διαβίωσης του πληθυσμού ήταν άθλιες και περισσότερο από ένα τρίτο του έχασε τη ζωή του, με κατεστραμμένα τα περισσότερα σπίτια. Ξεκινώντας όσοι επέζησαν σχεδόν από το μηδέν και με τη βοήθεια Τριγλιανών του εξωτερικού -όπως ο Σάπαρης, επιχειρηματίας στο Βουκουρέστι της Ρουμανίας- κατάφεραν μέσα σε δύο χρόνια να φτάσουν την πόλη τους σχεδόν στο σημείο πριν τον πρώτο διωγμό. 

Ο δεύτερος διωγμός ήρθε το 1922 με την πτώση του Μετώπου, και οι Τριγλιανοί σώζονται χάρις στον εφοπλιστή Φίλιππα Καβουνίδη φέρνοντας την ελπίδα από τη θάλασσα. Με τα τέσσερα πλοία του κατέφθασε από την Κωνσταντινούπολη στην Τρίγλια μεταφέροντας ανθρώπους και κειμήλια στη Ραιδεστό, στην Ίμβρο και την Τένεδο. Στη συνέχεια, οι Τριγλιανοί θα μεταφερθούν στη βόρεια και στη νότια Ελλάδα δημιουργώντας τη Νέα Τρίγλια στη Χαλκιδική και τη Ραφήνα στην Αττική.

Σήμερα, 97 χρόνια μετά, η ατμόσφαιρα στον ιστορικό ναό του Αγίου Βασιλείου αλλά και στη σκάλα της πόλης, που έλαβε χώρα η τελετή αγιασμού των υδάτων και η Καταβύθιση του Τιμίου Σταυρού, ήταν ιδιαίτερα συγκινητική. Μάλιστα, για πρώτη φορά στην ιστορία, ένας Οικουμενικός Πατριάρχης, ο Βαρθολομαίος, χοροστάτησε στην τελετή. Τον Πατριάρχη πλαισίωναν στη Θεία Λειτουργία ο οικείος Μητροπολίτης Προύσης κ. Ελπιδοφόρος, ο Επίσκοπος Αλικαρνασού κ. Αδριανός και πολυάριθμοι κληρικοί από την Κωνσταντινούπολη και την Ελλάδα. Μέσα σε κλίμα χαράς και κατάνυξης, έδωσε το «παρών» πλήθος πιστών από την Κωνσταντινούπολη, τη Νέα Τρίγλια, τη Ραφήνα και άλλα μέρη όπου έχουν πάει απόγονοι των Τριγλιανών.

 Ο Κωνσταντίνος Ζέρβας, συνοδευόμενος από την μητέρα του που κατάγεται από την Τρίγλια, δήλωσε ευτυχισμένος και τυχερός που κατάφερε να παραστεί σε ένα τόσο σημαντικό ιστορικό γεγονός, γεμάτο συμβολισμούς. Στη συνέχεια ο υποψήφιος δήμαρχος Θεσσαλονίκης είχε μία σύντομη όσο και εγκάρδια συνομιλία με τον προκαθήμενο της Ορθόδοξης Εκκλησίας κ. Βαρθολομαίο, με τον οποίο παρακάθισαν στο γεύμα που είχε προγραμματιστεί. 

Στιγμές γεμάτες συγκίνηση, καθώς τα Θεοφάνεια έφεραν πάλι στο προσκήνιο τη μικρασιατική καταστροφή που θεωρείται από τις μεγαλύτερες, αν όχι η μεγαλύτερη, συμφορά του ελληνισμού διαχρονικά. Με την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών, ο ελληνισμός της Ανατολής εξαφανίστηκε ύστερα από δύο χιλιάδες χρόνια ιστορίας, ζώντας αιώνια στη μνήμη όλων...