Καθηγητής της Φιλοσοφίας της Τέχνης στο Παρίσι, ποιητής, συγγραφέας, εικαστικός και αρθρογράφος, ο πολυσχιδής Δημοσθένης Δαββέτας υπογράφει δύο νέα βιβλία για τη μόδα και τη μοντέρνα τέχνη, "φωτίζοντας" τον μεταξύ τους δημιουργικό διάλογο. Διδάσκοντας επί σειρά ετών Ιστορία της Τέχνης και ζητήματα της Φιλοσοφίας του Ωραίου, δεν ήταν "άγευστος των δυο θεμάτων", όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο ίδιος. Ως συγγραφέας και ζωγράφος, έχει άμεση σχέση με ζητήματα τέχνης. Με τη μόδα είχε και προσωπική εμπλοκή ενώ τον συνέδεε στενή προσωπική φιλία με τον σπουδαίο σχεδιαστή Azzedine Alaïa, μέσω του οποίου μάλιστα είχε γνωρίσει θρυλικά ονόματα του χώρου, όπως τον Yves Saint Laurent, τoν Yamamoto και τον John Galliano. Το αποτέλεσμα αυτής της μακροχρόνιας και σε βάθος τριβής με τα δυο αντικείμενα, ήταν κάποια στιγμή να θελήσει να μεταφέρει τις γνώσεις του στο χαρτί. Κάπως έτσι γεννήθηκαν τα δύο βιβλία "Μικρή Ιστορία της Μόδας" και "Μικρή Ιστορία της Μοντέρνας Τέχνης", από τις εκδόσεις Διόπτρα.
Κε Δαββέτα, γιατί επιλέξατε ως θεματικές τη Μοντέρνα Τέχνη και τη Μόδα; Και πώς αυτές συνδέονται μεταξύ τους;
Επέλεξα ως θεματικές τη Μοντέρνα Τέχνη και τη Μόδα γιατί είναι δυο θέματα που έχουν να κάνουν με τον νέο τρόπο καλλιτεχνικής έκφρασης, αλλά και με έναν νέο τρόπο να προσέχουμε το πώς ντυνόμαστε, καθότι αυτό έχει μεγάλη σημασία. Μόδα και Μοντέρνα Τέχνη συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους. Είναι και οι δυο παιδιά της πρώτης βιομηχανικής εποχής κι επανάστασης, παιδιά ενός πνεύματος που αναζητά τη διαρκή καινοτομία κι εξέλιξη όσον αφορά την καθημερινότητά μας. Όπως υπάρχει η ανάγκη της διαρκούς εκφραστικής εικαστικής ανανέωσης στη Μοντέρνα Τέχνη, έτσι υπάρχει κι η ανάγκη της διαρκούς ανανέωσης της ενδυματικής μας εικόνας. Όπως η Μοντέρνα Τέχνη, έτσι και η Μόδα είναι γλώσσα, είναι λόγος, είναι κείμενο. Το έργο τέχνης μιλά, μας μιλά, για τον εαυτό του και για μας. Ανάλογα μας μιλά και η Μόδα. Ο τρόπος που κάποιος θα ντυθεί δείχνει το ποιος είναι ή το ποιος θα ήθελε να είναι. Τα ρούχα που φοράμε είναι ένας τρόπος να μιλήσουμε για τον εαυτό μας.
Πού βρίσκεται η πρόκληση στο να γράψει κανείς ένα τέτοιο βιβλίο;
Η πρόκληση βρίσκεται στο να μπορέσει ο συγγραφέας να δώσει με έναν πολύ απλό και κατανοητό τρόπο το τι είναι Μοντέρνα Τέχνη και Μόδα, δίχως να κάνει καμία επιστημονική έκπτωση στη γνώση. Δηλαδή να γραφτεί ένα βιβλίο όπου ο καθένας, ο οποιοσδήποτε κι όχι μόνο ο ειδικός, να μπορεί να μάθει για τη Μοντέρνα Τέχνη και τη Μόδα δίχως να ’χει κάνει από πριν εξειδικευμένες σπουδές. Κι αυτό νομίζω από τις πρώτες κιόλας αντιδράσεις ότι επετεύχθη. Είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος γι’ αυτό.
Είναι μία παγκόσμια τάση τα μικρά σε μέγεθος βιβλία;
Το μικρό βιβλίο πάντα ήταν κάτι πολύτιμο γιατί μπορεί να διαβαστεί πιο γρήγορα και να βοηθήσει τον αναγνώστη στην κατανόηση των βασικών στοιχείων ενός θέματος. Πολλά αριστουργήματα γράφτηκαν σε λίγες σελίδες. Ο Μπέκετ, ο Ιονέσκο, ο Ρουσώ, ο Μπωντριγιάρ, η Ντυράς, για ν' αναφερθώ ενδεικτικά σε κάποια μεγάλα ονόματα της λογοτεχνίας, έγραψαν αιώνια έργα σε λίγες σελίδες. Άρα μπορείς να γράψεις λίγα και καλά εφόσον το θέλεις και μπορείς. Σ' αυτή την κατηγορία συγγραφέων ανήκω κι εγώ. Έτσι γράφω πάντα. Όμως, μη νομίζετε ότι είναι εύκολο. Γιατί αυτή η μορφή λακωνισμού της γραφής προϋποθέτει βαθιά γνώση του θέματος έτσι ώστε να μπορείς να επιλέξεις τα πιο ουσιαστικά κι αναγκαία στοιχεία από αυτό και να τα εντάξεις στο τελικό κείμενό σου. Νομίζω ότι το πέτυχα. Θα φανεί κι από τις αντιδράσεις των αναγνωστών στη συνέχεια.
Η αισθητική διατρέχει όλους τους τομείς της ζωής μας. Ποια οφέλη έχουμε όταν διδασκόμαστε την αισθητική στη βάση της παιδείας μας;
Η αισθητική είναι ο σύγχρονος τρόπος σκέψης και ζωής. Χώρα όπου οι πολίτες δεν υιοθετούν πνεύμα αισθητικής μένει πίσω από τις εξελίξεις. Θα ’πρεπε να το μαθαίναμε αυτό πολύ νωρίς και από την οικογένεια και από το σχολείο. Ο τρόπος που θα εκφραστούμε καλλιτεχνικά, ενδυματολογικά, γενικά ο τρόπος ζωής μας που υπηρετεί το ωραίο (ως ένδειξη γνώσης του καλύτερου εαυτού μας) είναι ένας ποιοτικός τρόπος ζωής. Έχει σχέση με το ευ ζην. Τι πιο ωραίο να ζούμε εκφράζοντας τον εαυτό μας μέσα από την καθημερινότητά μας, μέσα από την αισθητική μας, που φανερώνει την καλλιέργειά μας; Η ζωή αλλάζει, γίνεται πιο όμορφη, το όνειρο γίνεται καθημερινότητα, ζούμε όπως στα όνειρά μας, είμαστε τα όνειρά μας, είμαστε ελεύθεροι.
Είναι διαφορετικά τα πράγματα στο Παρίσι, όπου ζείτε και διδάσκετε;
Ναι, τα πράγματα στη Γαλλία είναι διαφορετικά. Από μικρή ηλικία στο σχολείο τα παιδιά έχουν ενημέρωση πάνω στην Ιστορία της Τέχνης. Υπάρχουν τακτικές υποχρεωτικές επισκέψεις σε μουσεία. Υπάρχει προγραμματισμός κι εκπαίδευση. Υπάρχουν επίσης τόσο πολλά και μεγάλα μουσεία. Υπάρχουν τεράστιες καθημερινές ουρές επισκεπτών έξω από αυτά που περιμένουν υπομονετικά να μπουν μέσα. Υπάρχει μια κουλτούρα τέχνης που ξεκινά από την οικογένεια και συνεχίζεται στο σχολείο. Ένας μαθητής λυκείου γνωρίζει τα βασικά της μοντέρνας και σύγχρονης Τέχνης, όπως και της κλασικής, γιατί ενημερώνεται συνεχώς μέσα από τη λειτουργία των θεσμών. Όλοι οι νέοι ενημερώνονται. Όταν βρεθούν, για παράδειγμα, σ’ άλλη χώρα είτε με την οικογένειά τους είτε μόνοι, από τους πρώτους χώρους που επισκέπτονται είναι τα μουσεία. Είναι βασική αναφορά στα ταξίδια τους.
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τη μόδα. Υπάρχει μεγάλη δημοσιότητα από τον τύπο για τα γεγονότα στον χώρο της μόδας. Ο δε Μιτεράν ίδρυσε στις αρχές της δεκαετίας του ’80 το πρώτο μουσείο μόδας, το Μουσείο Γκαλιέρα. Έτσι μπήκε και η μόδα στην κουλτούρα των μουσείων που τόσο αγαπούν οι Γάλλοι. Τα σχολεία οργανώνουν επισκέψεις στο μουσείο αυτό κι οι μαθητές ενημερώνονται για τις εξελίξεις της. Η μόδα θεωρείται υψηλή τέχνη στη Γαλλία κι οι σχεδιαστές μόδας καλλιτέχνες. Αυτή τη δημιουργική συνύπαρξη βίωσα στο Παρίσι που ζω. Καλλιτέχνες και σχεδιαστές μόδας συμβαδίζουν εξαρχής. Άλλωστε έχουμε και τόσα παραδείγματα: ο Υβ Σαιντ Λοράν συνεργάστηκε με τον Άντι Γουόρχολ ή έκανε συλλογές βασισμένες σε έργα των Πικάσο, Ματίς, Μπρακ, Μοντριάν κ.λπ. Αντίστοιχα, η Σκιαπαρέλι συνεργάστηκε με τον Νταλί. Έχουμε πολλές περιπτώσεις συμπόρευσης κι άμεσου διαλόγου Μόδας-Τέχνης, ειδικά της μοντέρνας τέχνης. Σκεφτείτε, μόνο ότι το αριστούργημα του Πικάσο «Δεσποινίδες της Αβινιόν» το ’χε στη συλλογή του ο Πολ Πουαρέ, ο μέγας σχεδιαστής μόδας της Μπελ Επόκ. Ένα τέτοιο μήνυμα θα ’πρεπε να περάσουμε κι εμείς στην εκπαίδευση των παιδιών μας. Η αισθητική θα βελτίωνε την αντίληψή τους για την καθημερινότητά τους, για τη ζωή.
Τι είναι ελληνικότητα για εσάς;
Η ελληνικότητα για μένα είναι πάνω απ’ όλα η αυτογνωσία του τι είναι ο ελληνικός πολιτισμός και η ελληνική ιστορία. Είναι, επίσης, η γνώση της γλώσσας. Η Ελλάδα έβαλε κάποιες σημαντικές βάσεις στον δυτικό πολιτισμό. Τα γράμματα, οι τέχνες και οι επιστήμες της οφείλουν τα θεμέλιά τους. Επίσης, η φιλοσοφία, τα μαθηματικά, η φυσική, η ιατρική, η αστρονομία, η γεωμετρία, η δομή της γλώσσας, η λογική ως τρόπος σκέψης, η ατομικότητα, η Δημοκρατία, και μάλιστα η άμεση Δημοκρατία, έχουν την καταγωγή τους, όπως και τόσα άλλα ακόμη, από την Ελλάδα. Ελληνικότητα λοιπόν για μένα σημαίνει να ’χω συνείδηση της προσφοράς της Ελλάδας στον παγκόσμιο πολιτισμό. Όμως, προσοχή! Αυτό δεν είναι κάτι δεδομένο. Χρειάζεται δουλειά για να τα γνωρίσει κάποιος αυτά, να τ’ ανακαλύψει μέσα του, να τα κατακτήσει. Η ελληνική αυτογνωσία δεν είναι μόνο κάτι πολιτισμικά κληρονομικό. Είναι πάνω απ’ όλα εργασία στον εαυτό μας, είναι εργασία, καθημερινή και κοπιαστική, να βιώσουμε όλα αυτά στην καθημερινότητά μας και να ζήσουμε, όχι κλειστοί στο πλούσιο παρελθόν μας, αλλά ανοιχτοί στον κόσμο, στο διαφορετικό, στο μη οικείο. Να μάθουμε στο μαζί έχοντας ταυτόχρονα επίγνωση του εαυτού μας.
Πέραν της διδασκαλίας και της συγγραφής, είστε και καλλιτέχνης, αρθρογράφος και πολιτικός σχολιαστής. Ποιο υπόγειο νήμα ενώνει τα διαφορετικά αντικείμενα με τα οποία ασχολείστε;
Αυτό που ενώνει «υπόγεια» όλες μου τις δραστηριότητες, ο κοινός δημιουργικός τόπος μου, είναι η βαθιά επιθυμία μου να εκφραστώ με διαφορετικούς τρόπους. Κάθε άνθρωπος έχει μέσα του πολλές επιθυμίες και όνειρα. Έτσι κι εγώ. Όταν ήμουν παιδί, ήθελαν οι γύρω μου να μου τα κόψουν όλα και να κρατήσω μόνο ένα, το πιο ωφέλιμο. Όμως, τα ’θελα όλα. Μ’ ενδιέφερε πάντα η πολυεκφραστικότητα. Όταν λοιπόν πήγα στη Γαλλία, κατάλαβα ότι μπορούσα να κάνω πολλά πράγματα. Και η Γαλλία μου το επέτρεπε. Έτσι κι έγινε. Πίσω όμως από την πολυεκφραστικότητα υπάρχει ένα μόνο πράγμα που τα ενώνει. Πρόκειται για την αγάπη μου, το πάθος μου να ζήσω μέσα από τους διαφορετικούς χαρακτήρες που είμαι. Είναι σαν να παίζω τους ρόλους του εαυτού μου. Σαν η ζωή μου να ’ναι ένα θέατρο όπου ανά πάσα στιγμή μπορώ να γίνω ο α΄ ή β΄ χαρακτήρας. Πρόκειται για την αγάπη μου για τη ζωή και τη διάθεσή μου να της προσφέρω από διαφορετικούς ρόλους.
Δεδομένου ότι διανύουμε τη θερινή περίοδο, θα ήθελα να μοιραστείτε μαζί μας την αγαπημένη σας εικόνα από το ελληνικό καλοκαίρι.
Να περπατάω στην παραλία της Γαρίτσας στην Κέρκυρα, από το ξενοδοχείο Corfu Palace ως το cafe bar Ναυτίλος, και να σταματάω κάπου-κάπου και ν’ ακούω τον παφλασμό της θάλασσας κοιτώντας βαθιά στο πέλαγος.
Τι σας λείπει περισσότερο από την Ελλάδα, όταν βρίσκεστε μακριά;
Το σπίτι μου κοντά στα παιδιά μου, και κυρίως η Κέρκυρα. Όμως, όλη η Ελλάδα είναι ένα πάθος νοσταλγίας για μένα. Ζω πάντα με το όνειρο της οριστικής μου επιστροφής.
