13. Αυτός είναι ο αριθμός που «παγώνει» την ελληνική κοινωνία, καθώς ακούγεται πλέον στα αυτιά μας ως το σύνολο των γυναικών που έχασαν τη ζωή τους από τα χέρια ενός άντρα μέσα στο 2021. Η κακοποίηση των γυναικών απέχει ένα βήμα από τη δολοφονία τους. Ή μάλλον καλύτερα είναι αυτή που οπλίζει το χέρι του θύτη. Η αγανάκτησή μας δεν είναι αρκετή. Ο θυμός μας μεγαλώνει -και ποια κοινωνία προοδεύει με το να τροφοδοτεί οργισμένους ανθρώπους; ΚΑΜΙΑ. Σήμερα, 25 Νοέμβρη, Παγκόσμια Ημέρα Εξάλειψης της Βίας κατά των Γυναικών, δεν θα σας πούμε πολλά, ούτε θα δώσουμε υποσχέσεις που δεν μπορούμε να κρατήσουμε. Αντιθέτως, θα βάλουμε το δικό μας λιθαράκι σε ό,τι αφορά την εκπαίδευση όλων μας σε σημαντικά κομμάτια της κακοποίησης. Θα ενημερωθούμε για το πώς μπορούμε να βοηθήσουμε, ακόμα και να βοηθηθούμε αν χρειάζεται. 

Όλα αυτά, μέσα από μια συζήτηση με την αντιπρόεδρο της Ένωσης Κυριών Δράμας, Παναγιώτα Βουγιούκαλου-Τσιαμούρα, η οποία μιλάει για το έργο του Σπιτιού Ανοιχτής Φιλοξενίας, αλλά και για ό,τι χρειάζεται να γνωρίζουμε επί του θέματος, ώστε να μην αφήσουμε καμιά από εμάς ποτέ ξανά να σωπάσει.

Αρχικά μιλήστε μας για τους τομείς των δράσεων σας και την ιστορία του σημαντικού για την πόλη της Δράμας σωματείου σας.

Η Ένωση Κυριών Δράμας- το 2024 συμπληρώνει 120 χρόνια λειτουργίας. Ο φορέας μας είναι ένα αναγνωρισμένο φιλανθρωπικό σωματείο με μεγάλη ιστορία, καθώς ιδρύθηκε το 1904 από τον Άγιο Χρυσόστομο Σμύρνης. Το 1995 αγοράστηκε και αναπαλαιώθηκε το Σπίτι Ανοιχτής Φιλοξενίας, ένα τριώροφο νεοκλασικό κτίριο στο κέντρο της πόλης, όπου λειτουργεί ο πλήρως εξοπλισμένος ξενώνας μας για κακοποιημένες γυναίκες και παιδιά. Σήμερα, μέσα από μία πλειάδα δράσεων, το σωματείο μας δραστηριοποιείται στους εξής τομείς: Τομέας Φιλοξενίας, Τομέας Επισιτισμού, καθώς στην Δράμα εδρεύει η τέταρτη πανελλαδικά Τράπεζα Τροφίμων, Εκπαίδευσης, Ιατροφαρμακευτικής κάλυψης, Απασχόλησης & Επαγγελματικού Προσανατολισμού, Πολιτισμού, Νομικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης. Το σωματείο διαθέτει την Στέγη Προσφοράς και Αγάπης, έναν αυτοτελή χώρο όπου συγκεντρώνονται , ταξινομούνται και διανέμονται είδη ένδυσης και υπόδησης και την Αποθήκη Επίπλων και Οικιακών Συσκευών, όπου συγκεντρώνονται τα αντίστοιχα ήδη και διανέμονται σε ωφελούμενους. Κάθε μήνα εξυπηρετούνται χίλια οκτακόσια τριάντα μέλη οικογενειών. Οι ομάδες στόχου είναι: κακοποιημένες γυναίκες και παιδιά, άτομα τρίτης ηλικίας, μονογονεϊκές οικογένειες, πολύτεκνες, θύματα πανδημίας, θύματα έμφυλης βίας, μαθητές-φοιτητές, άστεγοι, Ρομά, ουσιοεξαρτώμενοι. Ο φορέας για την παρακολούθηση, εξυπηρέτηση και αξιολόγηση των ωφελουμένων διαθέτει ηλεκτρονική βάση δεδομένων όπου ο κάθε ωφελούμενος έχει ατομική κάρτα με barcode. Επιστέγασμα και αναγνώριση των δράσεων μας αποτέλεσε η βράβευση από την Ακαδημία Αθηνών με το βραβείο Αικατερίνης Π. Οικονόμου για την επί πολλά έτη προσφορά κοινωνικού, ανθρωπιστικού και πολιτιστικού έργου. Οι δράσεις μας εκτείνονται πέρα από τα όρια του Νομού Δράμας, καθώς το κινητό μας σχολείο επισκέπτεται εβδομαδιαία και τους Νομούς Καβάλας και Ξάνθης, μέσω του έργου «Το mobile school ταξιδεύει», που χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα Active Citizens Fund. 

Στο κομμάτι της βίας κατά των γυναικών. Ένα φαινόμενο που βασανίζει έντονα την κοινωνία μας, ιδιαίτερα -δυστυχώς- τον τελευταίο χρόνο.

Η κακοποίηση των γυναικών είναι ένα φαινόμενο, το οποίο βασανίζει διαχρονικά την ελληνική κοινωνία, αλλά και όλον τον κόσμο. Το μέγεθος του φαινομένου, εξάλλου, υπήρξε η αιτία της ίδρυσης του Σπιτιού Ανοιχτής Φιλοξενίας το 1995, σε μια εποχή όπου αντιλαμβάνεστε ότι το συγκεκριμένο θέμα ήταν ταμπού, ώστε να προσφέρει στέγη και υποστήριξη στις γυναίκες, οι οποίες είχαν υπάρξει θύματα κακοποίησης. Όμως, η πρόεδρος μας Αλίκη Τσιαμούρα εντόπισε την ανάγκη, οραματίστηκε τη δημιουργία του ξενώνα και υλοποίησε αυτό το έργο χωρίς κρατική επιχορήγηση, με τη στήριξη των απλών πολιτών, δωρητών και επωνύμων, όπως η Μιμή Ντενίση και ο Πέτρος Γαϊτάνος οι οποίοι είχαν την ενσυναίσθηση να αντιληφθούν την αναγκαιότητα του ξενώνα και πίστεψαν στο όραμα της προέδρου μας. 2021 και ο αριθμός των γυναικοκτονιών είναι πραγματικά σοκαριστικός. Αυτό αποδεικνύει πως υπάρχουν πολλά βήματα που πρέπει να γίνουν ακόμη για την εξάλειψη της έμφυλης βίας και την επίτευξη της πραγματικής ισότητας. Στοχεύοντας στην εξάλειψη της μάστιγας της εποχής μας, τολμάμε να πάμε ένα βήμα παραπέρα, υλοποιώντας το έργο «Ώρα να μιλήσεις», όπου θα προσπαθήσουμε να σταματήσουμε από τη «ρίζα» του το πρόβλημα της βίας, με τη συμβουλευτική και διαχείριση του θύτη της έμφυλης βίας, διερευνώντας τα πραγματικά αίτιά της.

Μιλήστε μας λίγο για την κατάσταση που εσείς βιώνετε. Έχουν αυξηθεί τα ποσοστά των γυναικών που αντιμετωπίζουν βία το τελευταίο διάστημα ή πλέον όλο και περισσότερα θύματα αισθάνονται μεγαλύτερη «ασφάλεια» ώστε να μιλήσουν ανοιχτά γι' αυτό;

Η κακοποίηση είναι ένα φαινόμενο που δυστυχώς υπήρχε πάντοτε και το βιώνουμε καθημερινά. Μόνο κατά τα τελευταία 5 χρόνια χρόνια 81 κακοποιημένες γυναίκες φιλοξενήθηκαν στον Ξενώνα και 647 άτομα κάλεσαν στη γραμμή βοήθειας. Είναι γεγονός πως κινήματα όπως το #metoo και δη το ελληνικό #metoo επέδρασαν πολύ θετικά στη χώρα αλλά και την περιοχή μας. Οι γυναίκες του αθλητισμού και του καλλιτεχνικού χώρου που βρήκαν το θάρρος να μιλήσουν για όσα βίωσαν έδειξαν σε πολλές άλλες γυναίκες πως δυστυχώς θα μπορούσε να συμβεί στην καθεμία και τις ώθησε να μιλήσουν. Λειτούργησαν ως πρότυπα θάρρους και δύναμης, γιατί μία γυναίκα που κακοποιείται και δεν μιλάει πρέπει να βρει το θάρρος και τη δύναμη να το πει. Κι εδώ έρχεται ο ρόλος μας. Πρέπει να δείξουμε στην γυναίκα ότι μπορεί να μας εμπιστευτεί, ότι είμαστε εδώ για να την βοηθήσουμε να απεγκλωβιστεί. Σίγουρα δεν είναι εύκολο για μια γυναίκα να μιλήσει, γι' αυτό κάνουμε δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησής, ώστε να καταλάβει ότι δεν είναι η μόνη και να πάρει δύναμη ώστε να το αντιμετωπίσει

Το μεγάλο κύμα υποστήριξης που έλαβε το κίνημα #metoo έδειξε επίσης πως η ελληνική κοινωνία είναι έτοιμη να κάνει ακόμη περισσότερα βήματα μπροστά και δίνει πολύ ελπιδοφόρα μηνύματα ιδιαίτερα από τις νέες γενιές οι οποίες ανατρέφονται με διαφορετικές αξίες και ερεθίσματα όσον αφορά τα έμφυλα ζητήματα.

Παρατηρείτε μια αύξηση στο ποσοστό των γυναικών που πέφτουν θύματα βίας σε περίοδο κρίσης –όπως της υγειονομικής που περνάμε αυτήν τη στιγμή. Είδατε δηλαδή, τα ποσοστά ενδοοικογενειακής βίας να αυξάνονται κατά τη διάρκεια των εκτεταμένων lockdown; Και πόσα από αυτά τα περιστατικά εξαλείφθηκαν;

Η υγειονομική κρίση και ιδιαίτερα η παρατεταμένη περίοδος εγκλεισμού υπήρξε αφορμή για μια έξαρση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας, το οποίο αποδεικνύεται κι από το πλήθος των περιστατικών που κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε. Βέβαια, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει ο εγκλεισμός της πανδημίας να θεωρηθεί η αιτία της βίας. Απλά προϋπάρχουσες καταστάσεις κακοποίησης οξύνθηκαν εξαιτίας του εγκλεισμού. Ακόμη, η υγειονομική κρίση συνέπεσε με την άνθιση του ελληνικού #metoo, επομένως θεωρούμε ότι τα θύματα βρήκαν το θάρρος να μιλήσουν για ζοφερές καταστάσεις που ήδη βίωναν.

Πώς εσείς μπορείτε να βοηθήσετε μια γυναίκα-θύμα κακοποίησης;

Η Ένωση Κυριών Δράμας προσφέρει φιλοξενία σε γυναίκες θύματα κακοποίησης στο Σπίτι Ανοιχτής Φιλοξενίας. Ο ξενώνας μας είναι πολυμορφικός και πέρα από την φιλοξενία προσφέρει ένα πλήθος άλλων υπηρεσιών υποστήριξης από το επιστημονικό προσωπικό του φορέα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνουμε στην ανεύρεση εργασίας στις γυναίκες αυτές γιατί είναι ο δρόμος για την ανεξαρτητοποίησης και ενδυνάμωσης τους. Ο ξενώνας μας είναι ένα μέρος όπου οι γυναίκες μπορούν να νιώσουν πραγματική ασφάλεια, και αποτελεί μια πραγματική αγκαλιά για αυτές. Κομβικό σημείο στην πορεία της Ένωσης Κυριών Δράμας-Σπίτι Ανοιχτής Φιλοξενίας ήταν το 2009, όταν λάβαμε απευθείας χρηματοδότηση από τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο EEA GRANTS και από τότε λειτουργούμε την «Γραμμή Βοήθειας Κακοποιημένων Παιδιών και Γυναικών». Υλοποιούμε επίσης διάφορα προγράμματα και σεμινάρια ενδυνάμωσης γυναικών, γυναικείας επιχειρηματικότητας και απασχόλησης.

Πώς η ίδια μπορεί να βοηθηθεί και αντίστοιχα να συμβάλλει ο περίγυρος της σε αυτό;

Η πρώτη και ίσως σημαντικότερη κίνηση που μπορεί να κάνει είναι να μιλήσει έστω και σε έναν άνθρωπο για αυτό που βιώνει. Εξωτερικεύοντας στο βαθμό που η ίδια επιθυμεί τα συναισθήματα ή τις εμπειρίες της, ανοίγει μια χαραμάδα στο αποπνικτικό κλοιό της κακοποίησης. Αυτός εξάλλου είναι ένας λόγος που αποφασίσαμε να ονομάσουμε το νέο μας έργο για την καταπολέμηση της έμφυλης βίας «Ώρα να μιλήσεις».

Η σημασία του περιγύρου έχει αναλυθεί από πολλές κοινωνικές έρευνες και όλες αναδεικνύουν τον καταλυτικό του ρόλο στην ενίσχυση και υποστήριξη των γυναικών οι οποίες είναι θύματα κακοποίησης, τόσο στο στάδιο της απόφασης όσο και κατά τη μεταβατική περίοδο έπειτα από την απομάκρυνση από μια τέτοια κατάσταση.

Για να υποστηρίξει αποτελεσματικά μια γυναίκα ο περίγυρος της πρέπει να χαρακτηρίζεται από ενσυναίσθηση, μη κριτική στάση και αποδοχή της υποκειμενικής της εμπειρίας.

Γιατί είναι δύσκολο -από την εμπειρία σας- για μια γυναίκα να φύγει από μια καταχρηστική σχέση;

Καταρχήν είναι σημαντικό να ξεκινήσει να μετατοπίζεται το ερώτημα από το γιατί μια γυναίκα δε φεύγει από μια καταχρηστική κατάσταση - σχέση, στο γιατί ένας άντρας δημιουργεί αυτή την καταχρηστική κατάσταση σε πρώτο επίπεδο. Ρωτώντας μια γυναίκα γιατί δεν φεύγει, είναι σαν η κοινωνία να την επαναθυματοποιεί, ρίχνοντας της την ευθύνη για την κατάσταση την οποία βιώνει.

Η απάντηση στο ερώτημα είναι πολυσύνθετη και είναι διαφορετική για κάθε γυναίκα. Πρέπει πάντοτε να λαμβάνουμε υπόψη την κοινωνική διάσταση του φαινομένου. Το γεγονός δηλαδή ότι η κοινωνία είτε εμφανώς είτε κεκαλυμμένα αποτρέπει τις γυναίκες από το να μιλήσουν και να διεκδικήσουν το δικαίωμα τους σε μια αξιοπρεπή ζωή. Η έλλειψη υποστηρικτικού περιβάλλοντος όπως αναφέρθηκε στην προηγούμενη ερώτηση αποτελεί επίσης αποτρεπτικό παράγοντα.

Η καταχρηστική σχέση είναι τόσο διαβρωτική για τη ζωή της γυναίκας που ακόμα και η ίδια αντιλαμβάνεται τον εαυτό της μέσα από τα μάτια του θύτη. Έτσι αισθάνεται πραγματικά ότι δεν μπορεί να υπάρξει έξω από αυτή τη σχέση.

Επιπλέον, πιθανόν να φοβάται για την ασφάλεια της αλλά και την ασφάλεια των παιδιών της αν αυτά υπάρχουν, ακόμη και να φοβάται τον κόσμο έξω από το σπίτι. Συχνά βλέπουμε στον ξενώνα γυναίκες που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στη ζωή τους, δεν έχουν αναλάβει ευθύνες εκτός από αυτές του νοικοκυριού και της ανατροφής των παιδιών τους. Παρόλα αυτά είναι διατεθειμένες να κάνουν το πρώτο βήμα για μια πιο ευτυχισμένη και ελεύθερη ζωή.

Γνωρίζετε τα σημάδια που μαρτυρούν πως μια σχέση (φιλική-οικογενειακή-ερωτική) γίνεται καταχρηστική και βίαιη –όχι μόνο σωματικά, αλλά και λεκτικά;

Τα σημάδια αφορούν οποιαδήποτε ένδειξη, λεκτική ή μη που φανερώνει ανισότητα, έλλειψη σεβασμού και ελέγχου μέσα σε μια σχέση. Ακριβώς επειδή δεν είναι σαφή και μετρήσιμα και κυμαίνονται σε ένα εύρος, πολλές φορές κανονικοποιούνται από την κοινωνία, ενώ είναι σύνηθες φαινόμενο γυναίκες να βρίσκονται σε μια κακοποιητική σχέση όμως να μην τα αναγνωρίζουν. Η κακοποιητική σχέση δεν σημαίνει οπωσδήποτε ότι περιλαμβάνει άσκηση βίας. Η λεκτική και ψυχολογική βία με υποβίβαση, απειλές και βρισιές μπορεί να είναι εξίσου επώδυνη για το θύμα της έμφυλης βίας. Άλλωστε ως γνωστόν «η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει». Στην προσπάθεια μας, λοιπόν, να καλύψουμε αυτό το κενό, μέσω του νέου μας έργου θα ενημερώσουμε και θα ευαισθητοποιήσουμε τους πολίτες μέσω ενός διαδικτυακού παιχνιδιού-κουίζ, με ανοιχτή πρόσβαση, όπου κάθε γυναίκα θα μπορεί να αξιολογεί τη γνώση της γύρω από αυτά τα σημάδια και αν τυχόν τα αναγνωρίζει στη δική της σχέση.

Τέλος, πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η παιδεία και το περιβάλλον στη διαμόρφωση των αντρών που μετατρέπονται σε θύτες;

Το πώς μεγαλώνουμε τα αγόρια μας αφορά όχι μόνο τους άντρες που θα γίνουν αργότερα θύτες αλλά όλη την κοινωνία. Η διαπαιδαγώγηση στις βασικές ανθρώπινες αξίες, εξάλλου δε χρωματίζονται από το φύλο. Παρέχοντας την κατάλληλη παιδεία, συμβάλλουμε στην εξάλειψη του φαινομένου με ένα ακόμη τρόπο. Αποδεδειγμένα από έρευνες, οι άντρες που υφίστανται οι ίδιοι κακοποίηση κατά την παιδική τους ηλικία είναι πιο πιθανό να υπάρξουν οι ίδιοι θύτες μεγαλώνοντας, ιδιαίτερα εάν δε λάβουν την κατάλληλη υποστήριξη.

Έτσι, θέλοντας να ενσωματώσει και αυτή τη διάσταση και να σπάσει τον φαύλο κύκλο της κακοποίησης, η Ε.Κ.Δ. – Σ.Α.Φ. καινοτομεί και πλέον με το νέο πρόγραμμα το οποίο θα υλοποιήσει με τίτλο «Ώρα να Μιλήσεις» θα εκπαιδευτεί από το Νορβηγικό φορέα «Alternative to Violence», ο οποίος διαθέτει 30ετή εμπειρία σε αυτόν τον τομέα, ώστε να είναι σε θέση να παρέχει συμβουλευτική σε θύτες έμφυλης βίας. Ακόμα, η ΕΚΔ-ΣΑΦ θα είναι σε θέση να μεταλαμπαδεύσει και σε άλλους Φορείς στην Ελλάδα το know-how, καθώς δεν υπάρχει κανένας φορέας στην Ελλάδα που να είναι εξειδικευμένος και να ασχολείται αποκλειστικά με το θύτη της έμφυλης βίας.

Αbout

Η Παναγιώτα Βουγιούκαλου-Τσιαμούρα είναι απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ. Είναι καθηγήτρια Αγγλικής και Γαλλικής γλώσσας. Έχει MSc στη Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων, MEd στην Εκπαίδευση Ενηλίκων και πιστοποίηση στη Διοίκηση ΜKΟ από το πανεπιστήμιο Harvard. Είναι σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού & σταδιοδρομίας, πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια ενηλίκων από τον ΕΟΠΠΕΠ, εκπαιδεύτρια ΛΑΕΚ και εκπαιδεύτρια του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης & Αυτοδιοίκησης. Αντιπρόεδρος της Ένωσης Κυριών Δράμας και μέλος της Επιστημονικής Ένωσης Εκπαίδευσης Ενηλίκων, μέλος της ΕΣΔΙΑΠΟΚ, της EUW Hellas, του WBG, κ.ά.

Ιnfo: Το σωματείο Ένωση Κυριών Δράμας - Σπίτι Ανοικτής Φιλοξενίας εδρεύει στη Δράμα, στο κέντρο της πόλης, επί της οδού Βενιζέλου 114. Μπορείτε να επικοινωνείτε μαζί τους στα τηλέφωνα 2521046062/58015/55925 και να αποστείλετε e-mail στις διευθύνσεις: infodlu3@gmail.com & infodlu4@gmail.com. Στην ιστοσελίδα www.dlu.gr και στη σελίδα στο facebook Ένωση Κυριών Δράμας-Ladies Union of Drama & Ιnstagram μπορείτε να βλέπετε το έργο τους και να παρακολουθείτε τις δράσεις τους.