Είναι κοσμοπολίτης, γοητευτικός, ευφυής, με συγκροτημένη εύστροφη σκέψη, είναι παθιασμένος με την Τέχνη. Ο ενθουσιασμός του δεν αφορά μια «ευκαιρία επένδυσης», αλλά την απόκτηση και κατοχή με ένα συνεκτικό σύστημα προσωπικών επιλογών ενός συγκεκριμένου έργου τέχνης. Αυτή η επιθυμία απόκτησης με γνώση και εμμονή ανήκουν στο πεδίο του πάθους, στην άσκηση της ελευθερίας και στην επιβολή ενός προσωπικού γούστου. Μέσω της γνώσης και του πάθους διανοίγεται ο δρόμος προς την απόκτηση. 

Είναι ο συλλέκτης Μάνος Σιόντας, ο νεότερος ηλικιακά συλλέκτης στη Θεσσαλονίκη (32 χρονών) αλλά και από τους νεότερους σε όλη την Ελλάδα. Ένα ηλιόλουστο και γιορτινό πρωϊνό του Οκτώβρη, τον συνάντησα στο σπίτι του στην ιστορική περιοχή της Θεσσαλονίκης (Βενιζέλου). Ο χώρος του φωτεινός, περιτριγυρισμένος από αγαπημένα έργα τέχνης, ένας χώρος με ευφρόσυνη αύρα και ζεστή φιλοξενία.

Εκεί αναπτύξαμε μια υπέροχη, ζωογόνα συζήτηση και σας την καταθέτουμε.

ΣΠ: Προσεγγίζοντας μια ιδιαίτερη συλλογή σαν τη δικής σας θα ήθελα να αναφερθούμε στα πρώτα χρόνια της νεότητάς σας, στα παιδικά σας χρόνια και στα ενδιαφέροντα εκείνης της εποχής. Ποιο ήταν το πρώτο έναυσμα, ο πρώτος «σπόρος», οι επιρροές και οι προσλαμβάνουσες;

ΜΣ: Προέρχομαι από μια οικογένεια με καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα που γενικά ταξιδεύαμε συνεχώς και έτσι είχα άμεση επαφή με τα μεγάλα διεθνή μουσεία. Ήμουν ένα παιδί με ενδιαφέροντα και περιέργεια, δηλαδή έψαχνα και διάβαζα συνεχώς. Θυμάμαι όταν ήμουν πολύ μικρός την επίσκεψή μας στο Μουσείο του Prado στη Μαδρίτη. Ήμουν εντυπωσιασμένος καθώς μου φαινόντουσαν όλα τόσο μεγάλα και ωραία. Αυτή η επίσκεψη νομίζω ότι ήταν σημαδιακή και με επηρέασε βαθιά. Από επτά χρονών ξεκίνησα να διαβάζω και να ψάχνω, να ερευνώ, να αφουγκράζομαι. Η πορεία μου ξεκίνησε στο Λονδίνο (τελείωσα το Αμερικάνικο Κολλέγιο Θεσσαλονίκης) όπου σπούδασα Οικονομικά, έκανα το μεταπτυχιακό μου και άρχισα να έρχομαι ουσιαστικά
σε άμεση επαφή με την ριζοσπαστική σύγχρονη τέχνη του Λονδίνου όταν έφτασα για σπουδές. Βέβαια, το Λονδίνο του 2010 δεν έχει καμία σχέση με το Λονδίνο του σήμερα. Γενικά, υπάρχει μια τεράστια αλλαγή στη σημερινή κρίσιμη κατάσταση της σύγχρονης τέχνης διεθνώς.

ΣΠ: Μπορείς να θυμηθείς ποια ήταν η πρώτη έκθεση Σύγχρονης Τέχνης που είδες στο Λονδίνο; Πώς απέκτησες τη γνώση του «συλλέγειν»;

ΜΣ: Βέβαια και θυμάμαι. Ήταν μια ομαδική έκθεση στην Tate Modern με σημαντικά έργα του Andy Warhol. Το Μουσείο μόλις είχε αγοράσει κάποια έργα του, προσπαθώντας να αποδείξει στο κοινό και στους συλλέκτης για ποιο λόγο αξίζει να αγοράσει έργα του Warhol. Ήταν εκείνη η επταετία πριν την μεγάλη έκρηξη στις τιμές. Σπουδάζοντας επτά χρόνια στο Λονδίνο (2010-2017) άρχισα να έρχομαι σταδιακά σε επαφή με την σύγχρονη τέχνη, να μαθαίνω, να επισκέπτομαι συστηματικά Μουσεία και γκαλερί, να αφουγκράζομαι το πνεύμα της εποχής. Το ενδιαφέρον και η περιέργειά μου με οδήγησαν διαισθητικά στο να μπορώ να κατανοήσω τι σημαίνει να αγοράσεις ένα έργο τέχνης, να το εντάξεις στη συλλογή σου ώστε να συνεχίσει το έργο αυτό να σου προσφέρει μοναδικές στιγμές πνευματικής ανάτασης, διέγερση της μνήμης και των αναμνήσεων. Αυτή η πρόκληση του «συλλέγειν» προκαλεί την «εξέλιξη». Η περιέργεια, αυτό το πνεύμα αναζήτησης για κάτι καινούργιο, σου ανοίγει νέους ορίζοντες, ανταποκρινόμενους σ’ ένα συνεκτικό σύστημα προσωπικών επιλογών, που μόνο η τέχνη μπορεί να σου το προσφέρει και να σου το εξηγήσει.

ΣΠ: Πόσα χρόνια έμεινες στο Λονδίνο;

ΜΣ: Η παραμονή μου στο Λονδίνο διήρκησε επτά χρόνια (2010-2017) αλλά λόγω δουλειάς ήμουν "on the road", σε συνεχή κινητικότητα ανάμεσα στην Τρίπολη (Λιβύη), στη Θεσσαλονίκη, στο Λονδίνο και αυτό δεν σταμάτησε ποτέ. Αυτή η κινητικότητα εκφράζει απόλυτα τον εαυτό μου, την αδιάκοπη περιέργεια μου για την τέχνη και τα διεθνή καλλιτεχνικά κινήματα.

ΣΠ: Σε ποιο «πεδίο» ανήκουν οι γονείς σου; Ενδιαφέρονται για τη σύγχρονη τέχνη;

ΜΣ: Ο πατέρας μου είναι μηχανολόγος μηχανικός με PhD στα ηλεκτρονικά δίκτυα και απόλυτα ρασιοναλιστής. Αντίθετα η μητέρα μου «παλεύει» μεταξύ των δύο άκρων. Λατρεύει τη σύγχρονη τέχνη αλλά πάντα έχει και στο μυαλό της τη φωνή του πατέρα μου, ο οποίος προσπαθεί να εξηγήσει την Τέχνη με οικονομικούς όρους. Αυτή η αλληλεπίδραση των δύο, εξηγεί απόλυτα αυτό που ζούμε καθημερινά. Είναι επίσης πολύ ενδιαφέρον να εξηγείς ότι βλέπεις γύρω σου, και με αυστηρά οικονομικούς και αριθμητικούς όρους, εφόσον ακόμα και η άλγεβρα και η γεωμετρία εμπεριέχουν την τέχνη σε ένα άλλο φιλοσοφικό επίπεδο. Εξάλλου η φιλοσοφία των πλατωνικών βασίζεται στους αριθμούς. Είναι τέχνη. Είναι ανθρωπισμός.

ΣΠ: Η ιστορία του «συλλέγειν» καταγράφεται ιστορικά μέσα από διαδρομές πολύπλοκες και αντιφατικές αλλά σίγουρα γοητευτικές, όπου συμπορεύονται η Ιστορία της Τέχνης και των μορφών της, η Κοινωνιολογία, οι σύγχρονες τεχνολογίες, οι οικονομικές και πολιτικές επιστήμες. Η απόλυτη ελευθερία προσωπικών επιλογών διαφοροποιεί ένα συλλέκτη από έναν άλλον. Εσύ ουσιαστικά ξεκίνησες μόνος σου να αποκτάς σταδιακά κάθε έργο, γνωρίζοντας φυσικά το διεθνές σύστημα της τέχνης.

ΜΣ: Δε νομίζω ότι κάποιος αποφασίζει ξαφνικά να γίνει συλλέκτης. Ένας συλλέκτης όταν θέλει να συλλέξει θα συλλέξει. Γεννιέσαι συλλέκτης, δεν γίνεσαι. Δηλαδή μπορείς να συναντήσεις ανθρώπους με οικονομικό εύρος και δύναμη, με σημαντικές επιχειρηματικές δράσεις και ρόλους στην κοινωνία, οι οποίοι κατέχουν μοναδικές συλλογές. Φυσικά ένας συλλέκτης, δεν σημαίνει ότι είναι απαραίτητα οικονομικά ισχυρός. Υπάρχουν διαβαθμίσεις και ελευθερία επιλογών που διαφοροποιεί τον ένα συλλέκτη από έναν άλλο.

ΣΠ: Πιστεύω ότι η αρχή του «συλλέγειν», δεν αφορά μόνο την απόκτηση ενός έργου τέχνης, αλλά αποτελεί έναν τρόπο ζωής και σκέψης, μια συνάντηση με το νεωτερικό, με μια πρόκληση.

ΜΣ: Εγώ ήμουν «τυχερός» και βρήκα αυτό το οποίο με γεμίζει περισσότερο και με βοηθάει να εξηγώ αυτά που συμβαίνουν γύρω μου καλύτερα, σε σχέση με οτιδήποτε άλλο. Και θεωρώ τον εαυτό μου ευλογημένο που μπόρεσε και ήρθε τόσο νέος σε επαφή με τη σύγχρονη τέχνη. 

ΣΠ: Είσαι ηλικιακά (32 χρόνων) ένας από τους νεότερους συλλέκτες στην Ελλάδα και σίγουρα ο μοναδικός στη Θεσσαλονίκη. Σε ποια ηλικία ξεκίνησες να συλλέγεις;

ΜΣ: Πολύ νέος, όταν ήμουνα 21 ετών. Ακόμα δε δούλευα αλλά έκανα πολλή οικονομία ώστε με το χαρτζιλίκι μου να αγοράζω τα πρώτα μου έργα.

ΣΠ: Ποιο ήταν το πρώτο έργο τέχνης που απέκτησες στη συλλογή σου; Και τι σήμαινε για σένα;

ΠΣ: Το πρώτο μου έργο ήταν ένα σχέδιο του Γιώργου Λάππα, το οποίο ήταν ουσιαστικά η μελέτη ενός γλυπτού. Αυτό το έργο δεν το έχω τώρα γιατί το έχω πουλήσει. Και μάλιστα, εκείνη η περίοδος ήταν ουσιαστικά ένα μεταίχμιο, γιατί ακόμα δεν είχα κατανοήσει τι σημαίνει να κατέχεις ένα έργο τέχνης. Δεν το είχα ακριβώς διαλέξει, αλλά πιο πολύ με διάλεξε το ίδιο το έργο. Επομένως, γι’ αυτό το λόγο δεν ένιωσα άσχημα που «έφυγε» από τη συλλογή μου. Παρόλα αυτά το φιλοξένησα για τουλάχιστον επτά με οκτώ χρόνια.

ΣΠ: Είναι γεγονός ότι κανένας συλλέκτης δεν μοιάζει με κάποιον άλλο, και είναι πιθανόν ότι ο καθένας εμπεριέχει μια «συλλογή» ετερόκλητων προσωπικοτήτων. Εσένα σε καθοδηγούσε εκτός από την σταδιακή μύηση στη σύγχρονη τέχνη, η περιέργεια, η διαίσθηση, η γνώση, η κινητικότητα, το προσωπικό γούστο.

ΜΣ: Πιστεύω ότι ο ρόλος του συλλέκτη είναι πολυεπίπεδος. Πέρα από συλλέκτες, πρέπει να παρέχουμε μια πλατφόρμα στους καλλιτέχνες, ώστε να συνεχίσουν να είναι καλλιτέχνες. Φυσικά ταξιδεύω συστηματικά επισκεπτόμενος τις διεθνείς Art Fairs, τις γκαλερί, τα μουσεία, αλλά αγοράζω και από δημοπρασίες. Δεν ακολουθώ μόνο το καλλιτεχνικό πρόγραμμα μιας γκαλερί, αλλά έχω και τους ανθρώπους μου τους οποίους εμπιστεύομαι και τους συμβουλεύομαι. Έτσι παραδείγματος χάριν, είχα πρόσβαση στην Arte Povera και απέκτησα ένα έργο του Κουνέλλη που αγαπώ ιδιαίτερα.

ΣΠ: Εσύ ουσιαστικά έχεις άμεση επαφή με κάθε καλλιτέχνη και επισκέπτεσαι συστηματικά τα εργαστήρια των καλλιτεχνών.

ΜΣ: Το κάνω όσο μπορώ, διότι είναι γόνιμο και δημιουργικό να αποκτάς αυτή την επαφή μέσα στο χώρο όπου «γεννιέται» το ίδιο το έργο τέχνης.

ΣΠ: Είσαι ένας συλλέκτης «Ταξιδευτής» συνέχεια “on the road” και όχι μόνο λόγω δουλειάς αλλά και της απόκτησης του επιθυμητού έργου. Νομίζω ότι προσπαθείς διαρκώς να συναντήσεις μια «πρόκληση». Ποιο είναι το σύστημα των προσωπικών σου επιλογών;

ΜΣ: Πιστεύω στην κινητικότητα και συνεπώς βρίσκομαι συνέχεια “on the road” αλλά είναι σημαντικό να διατηρώ μια προσωπική σχέση με τον καλλιτέχνη, ξεπερνώντας τον ρόλο ενός απλού συλλέκτη. Πολλοί από τους καλλιτέχνες της συλλογής μου είναι πλέον φίλοι μου. Είμαστε πολύ κοντά με τον Χριστόφορο Δουλγέρη, τον Άρη Κατσιλάκη, πρόεδρο του τμήματος εικαστικών και εφαρμοσμένων Τεχνών ΑΠΘ, τον Γιάννη Μπελημπασάκη, τον Αλιόσα.

ΜΣ: Ο Αλιόσα είναι ένας σπουδαίος διεθνής καλλιτέχνης ο οποίος εκπροσωπείται από τη συλλογή μου με σημαντικά έργα. Αυτό που κάνει ο Αλιόσα είναι να δημιουργεί μια προσβασιμότητα του έργου του στο ευρύ κοινό, ώστε να είναι προσβάσιμο σε όλους. Αυτό το κάνουν φυσικά και άλλοι καλλιτέχνες, αλλά υπάρχουν και άλλοι πολύ πιο εσωστρεφείς, οι οποίοι στηρίζουν την προώθηση του έργου του αποκλειστικά από την γκαλερί, και τους έμπορους τέχνης. Όμως δεν είναι ακριβώς έτσι γιατί ένα έργο τέχνης δεν αποτελεί μονοδιάστατα ένα απλό εμπόρευμα, μια «ψυχρή» επένδυση. Η συλλογή μου εμπεριέχει επίσης Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες με διεθνή αναγνώριση όπως Νίκος Ασλανίδης, Γιώργος Καζάζης, Νίκος Τρανός, Απόστολος Παλαβράκης, Αριάδνη Βιτάσταλη, Πάνος Τσαγκάρης, αλλά και ιστορικούς καλλιτέχνες όπως για παράδειγμα η Shirin Neshat, ο Γιάννης Κουνέλλης, ο Aljosha, o Mimmo Paladino, η Candida Hofer, o Gehard Demetz και άλλοι όπως Ece Gokalp, Willem Harbers, Park Seo-Bo, Vildiz Moran.

ΣΠ: Είναι γνωστό ότι οι συλλέκτες, οι έμποροι τέχνης, οι επιμελητές εκθέσεων, ή οι ιστορικοί και κριτικοί τέχνης αλλά και οι διευθυντές Μουσείων επηρεάζουν και κατευθύνουν καθοριστικά τις νέες τάσεις και τα σύγχρονα καλλιτεχνικά κινήματα τόσο σε επίπεδο εμπορικό (το Χρηματιστήριο της Τέχνης) όσο και σε επίπεδο πολιτισμικό, προκαλώντας έτσι «νόμιμα» ως καταλύτες το ενδιαφέρον του θεωρητικού και αισθητικού πεδίου της Ιστορίας και της τέχνης.

ΜΣ: Νομίζω ότι σήμερα η αγορά αυτορυθμίζεται. Ξέρετε τι γίνετε; Η τέχνη επειδή είναι παγκόσμια και «παγκοσμιοποιημένη» έχει αμέτρητους καλλιτέχνες, ετερόκλητες επιρροές, αμέτρητους συλλέκτες (ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές και ιδρύματα), μουσεία και γκαλερί. Είναι infinite. Επομένως είναι πολύ εύκολο για έναν συλλέκτη να βρει ένα έργο που θα του κεντρίσει το ενδιαφέρον και να το αποκτήσει. Το ερώτημα όμως που τίθεται είναι περίπλοκο. Ποια είναι η πραγματική αξία της Τέχνης; Η τέχνη είναι αυτό που ζεις, είναι η απόλυτη ελευθερία επιλογής, που διαφοροποιεί έναν συλλέκτη από έναν άλλο. Να σας δώσω ένα παράδειγμα. Μπορεί εγώ και εσείς να δούμε ένα έργο και να πούμε ότι αυτό το έργο είναι μειωμένης αισθητικής αξίας. Μπορεί όμως κάποιος άλλος να σου υποδείξει εμπεριστατωμένα ότι αυτό το έργο είναι το πιο σημαντικό στον κόσμο. Το αγαπώ τόσο πολύ, και θέλω να «κοσμεί» τη συλλογή μου, το χώρο μου, την ψυχή μου, και θέλω να πορευτώ με αυτό για μια ζωή. Επομένως αυτό που κάνουν οι σημαντικότερες διεθνείς γκαλερί σήμερα, αυτές που κατέχουν και προωθούν ένα ατέλειωτο αριθμό καλλιτεχνών και δημιουργούν νέες συλλογές και νέες αγορές που βασίζονται κυρίως στο κεφάλαιο, επηρεάζοντας καθοριστικά το Χρηματιστήριο της Τέχνης. Όλο αυτό το σύστημα που ενισχύει τον εκλεκτικισμό, παρέχει όσα περισσότερα «πολιτιστικά προϊόντα» γίνεται, απευθυνόμενο σε όσο περισσότερους πελάτες, ώστε να ενισχύσει όσο περισσότερο γίνεται το κεφάλαιο. Οι σημαντικές διεθνείς γκαλερί με τα πολλαπλά παραρτήματα σε παγκόσμιο επίπεδο, αποτελούν ουσιαστικά επενδυτικούς οργανισμούς. Όσον αφορά τη δευτερογενή αγορά της μεσαίας τάξης η οποία έχει εξαφανιστεί εδώ και δεκαετίες, προκαλώντας έτσι μια δραματική πτώση των τιμών και κατά συνέπεια και το κλείσιμο κάποιων γκαλερί.

ΣΠ: Γνωρίζω ότι διατηρείς μια αμφίδρομη σχέση με τους νέους καλλιτέχνες, κάτι που είναι μόνιμο και αναγκαίο.

ΜΣ: Ψάχνω αρκετά συστηματικά και δημιουργώ ένα εποικοδομητικό διάλογο σε σχέση με το έργο τους. Πιστεύω ότι το βλέμμα του συλλέκτη είναι ένα τρίγωνο. Η γκαλερί, ο συλλέκτης, ο καλλιτέχνης. Αν αυτό το τρίγωνο «σπάσει» είμαστε όλοι εκτός. Το τρίγωνο είναι ισοσκελές. Χωρίς τον συλλέκτη να αγοράζει δεν υφίσταται γκαλερί και χωρίς την γκαλερί δεν υπάρχουν καλλιτέχνες. Επομένως χρειαζόμαστε αυτό το τρίγωνο να επιβιώσει, και θεωρώ ότι εκεί βρίσκεται το κλειδί. Ο συλλέκτης έχει ένα ενεργό ρόλο στην κοινωνία, είναι αυτός που ουσιαστικά πατρονάρει με την πολύ καλή έννοια τους καινούργιους καλλιτέχνες, μετατοπίζοντας διαρκώς τα όρια της Τέχνης.

ΣΠ: Πόσα έργα διαθέτει η συλλογή σου;

ΜΣ: Μέχρι τώρα 200 έργα τα οποία έχουν καταγραφεί αναλυτικά. Δε δημιουργώ τη συλλογή μου μόνο για το prestige ή για την υστεροφημία
μου. Όλο αυτό γίνεται γιατί αποτελεί μια πλατφόρμα. Για να συνεχίσουν να υπάρχουν σύγχρονοι Έλληνες καλλιτέχνες και για να μπορέσω να δράξω τον παλμό της κοινωνίας γύρω μου, ώστε να μπορέσω εγώ σαν Μάνος, να εξηγώ αυτά που βλέπω στον εαυτό μου. Επομένως υπάρχει αυτή τη στιγμή ένα τεράστιο σώμα έργων που θα αυξάνεται διαρκώς.

ΣΠ: Με το ρυθμό που συλλέγεις σκέφτεσαι πολύ αργότερα να ιδρύσεις ένα foundation.

ΜΣ: Αυτή την πιθανότητα δεν την αποκλείω. Σίγουρα η κόρη μου και τα εγγόνια μου θα είναι, πιστεύω, οι συνεχιστές μου. Είμαι πολύ νέος, και επειδή αυτή τη στιγμή έχω πάρα πολλά να δώσω ακόμα σαν συλλέκτης, το τι θα γίνει μετά είναι κάτι το οποίο εύχομαι να το σκεφτώ σε λίγα χρόνια. Επομένως, κάνω μια έκκληση στους νέους να γίνουν συλλέκτες γιατί μπορούν να εξηγήσουν πολλά πράγματα γύρω τους, μπορούν να αποκτήσουν ένα μέρος της ιδιοφυΐας κάποιου άλλου, ο οποίος προσπαθεί να εξηγήσει κάτι με τον τρόπο του και αγοράζοντας τέχνη, θεωρώ ότι κρατάς ανοιχτούς τους ορίζοντές σου και γίνεσαι και καλύτερο μέλος της κοινωνίας και είσαι και γίνεσαι καλύτερος άνθρωπος. Γιατί στηρίζεις ανθρώπους οι οποίοι κάνουν κάτι το οποίο είναι μεγαλύτερο από τους εαυτούς τους. Αυτό προσπαθεί να κάνει η συλλογή εδώ και 12-13 χρόνια και εύχομαι αυτό να συνεχίσει να κάνει για πολλά ακόμα χρόνια.

ΣΠ: Το πάθος σου για την Τέχνη είναι ανεκτίμητο. Τελειώνω τη συζήτησή μας με τον πρόλογο για την «Ανθρώπινη Κωμωδία» του Honore de Balzac: «Το πάθος είναι ολόκληρη η ανθρωπότητα. Χωρίς αυτό η θρησκεία, η ιστορία, το μυθιστόρημα θα ήταν άχρηστα». Μέσα από το πάθος και τις γνώσεις, διανοίγεται ο δρόμος προς την απόκτηση του έργου τέχνης. 

Το έργο Τέχνης λειτουργεί όπως ένας καθρέφτης. Όταν το αγοράζεις κατέχεις συμβολικά τον ίδιο τον δημιουργό, εφόσον ένα κομμάτι του εαυτού του ταυτίζεται με το έργο. Δημιουργώντας ιδιόμορφους δεσμούς «ερωτικού πάθους» και αλληλοεξάρτησης που λειτουργούν σε διαφορετικά επίπεδα (αυτοβιογραφικό, κοινωνικό, ψυχολογικό, οικονομικό κλπ.), ο συλλέκτης διακατέχεται ολοκληρωτικά από το εν κατοχή έργο.