Μ’ ένα μελωδικό ηχόχρωμα στη φωνή της αλλά και μεγάλη περηφάνια για το γεγονός ότι το ντοκιμαντέρ της, «Οι Μη Χαμένες Πατρίδες», σε μουσική επιμέλεια της Ευανθίας Ρεμπούτσικα, έχει ήδη ξεκινήσει το διεθνές ταξίδι του στις διοργανώσεις του Vancouver και του Montreal, στο San Francisco Greek Festival και στο New Balkan Film Festival, η Ευτυχία Φράγκου, κόρη του απόστρατου Αρχηγού ΓΕΣ, Φραγκούλη Φράγκου, δείχνει πιο κατασταλαγμένη από ποτέ στο νέο της επαγγελματικό βήμα. 

Έχοντας περάσει από αναγνωρισμένα έντυπα αλλά και την τηλεόραση, υποστηρίζει πως τώρα ζει την πιο σημαντική της στιγμή. «Είναι ό,τι πιο αγαπημένο, δε νομίζω πως έχω αφοσιωθεί σε κάτι άλλο με τόσο ολοκληρωτικό τρόπο. Προέρχομαι από μία προσφυγική οικογένεια. Ο πατέρας του παππού μου χάθηκε στα Τάγματα Εργασίας. Γαλουχήθηκα με αυτές τις μνήμες. Έπειτα από 15 χρόνια στον χώρο της κινούμενης εικόνας, ένιωσα έτοιμη να κάνω κάτι απαιτητικό. Αποφάσισα ότι πρέπει να “προικίσω”, όπως έλεγαν οι παλιοί, την πατρίδα με ό,τι μπορώ να δώσω, να προσφέρω κάτι στη χώρα μου, στη συλλογική μνήμη και την κληρονομιά της. Από τα χρόνια της φοιτητικής μου ζωής και της πτυχιακής μου ασχολήθηκα με τα Σεπτεμβριανά του 1955, με τον ξεριζωμό των Ελλήνων της Πόλης και τις απελάσεις του 1964. Όνειρό μου είναι να καταγραφούν οι χιλιάδες ιστορίες των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης».

«Μη Χαμένες Πατρίδες». Ποιο το αλληγορικό νόημα πίσω από τον τίτλο του ντοκιμαντέρ;

Άκουγα από μικρή κουβέντες μεγάλων (είχα αυτή τη δημοσιογραφική διαστροφή από παιδί να απολαμβάνω τις κουβέντες των μεγάλων και να αποζητώ την συντροφιά των γηραιότερων). Τους άκουγα λοιπόν να λένε: «Περασμένα μεγαλεία, διηγώντας τα να κλαις» από τον Ύμνο εις την Ελευθερίαν του Σολωμού... Και οι Χαμένες Πατρίδες και όλες αυτές τις κουβέντες που κυριαρχούν σε όλα τα προσφυγικά σπίτια.

«Και πονούσα βαθιά. Έτσι είναι η συλλογική μνήμη, πονάς για κάτι ακόμα και αν δεν το έχεις βιώσεις εσύ. Ρέει στο αίμα σου ο πόνος, ο λυγμός του ξεριζωμού.»

Δεν αποδέχτηκα ποτέ ότι το λαμπερό κομμάτι της ιστορίας μας και το πιο σημαντικό ανήκει στο παρελθόν. Αντιθέτως μπορεί να ανήκει και στο παρόν και στο μέλλον. Και αποφασίσαμε ότι οι πατρίδες αυτές δεν είναι χαμένες, γιατί τίποτα δεν χάνεται όσο δεν λησμονιέται, όσο δεν το ξεχνάς. Δεν μπορεί κανείς να αποκόψει τους Έλληνες από την Κωνσταντινούπολη, από την Μικρά Ασία, από τον Πόντο. Το ίδιο πιστεύω και για τους ανθρώπους και για τη ζωή. Πεθαίνει και χάνεται μόνο ότι ξεχνιέται. Και οι Έλληνες της Πόλης δεν είναι κάτι μουσειακό. Διατήρησαν γλώσσα, θρησκεία, ταυτότητα για 500 και πλέον χρόνια μετά την Άλωση το 1453. Είναι μαγικό και συγκινητικό. Για αυτό το λόγο σκοπεύουμε να συνεχίσουμε με το «Οι Μη Χαμένες Πατρίδες Νο 2» με Έλληνες σε άλλες σημαντικές γωνιές του πλανήτη.

Τι ήταν αυτό που σας δυσκόλεψε περισσότερο κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων;

Η πολιτική κατάσταση στην Τουρκία, με το επονομαζόμενο πραξικόπημα αλλά και εν συνεχεία ο κορωνοϊός δυσκόλεψε το έργο μας. Η ευθύνη του να ταξιδεύεις με έναν Έλληνα της Πόλης μαζί με τον εγγονό του, ο οποίος δεν έχει επισκεφτεί το σπίτι του για 46 ολόκληρα χρόνια και όλο αυτό να καλείσαι ταυτόχρονα να το κινηματογραφήσεις. Το να προσπαθείς επίσης να παράξεις ιστορικό ντοκιμαντέρ είναι σαν να περπατάς σε νάρκες. Νιώθεις ένα τεράστιο βάρος ευθύνης. Ξέρεις πως οι ιστορικοί του μέλλοντος θα βασιστούν και σε αυτό που έχεις δημιουργήσει. Όταν συνάμα έχεις να αναμετρηθείς και με μαρτυρίες νιώθεις το χρόνο να λειτουργεί εναντίον σου. Από τις δώδεκα μαρτυρίες Ελλήνων ήδη έχουν φύγει από τη ζωή οι τρεις εξ αυτών. Και φυσικά η ευθύνη των ιστοριών που σου εκμυστηρεύονται οι άνθρωποι είναι πολλές φορές ασήκωτη και συγκινητική με έναν πρωτοφανή τρόπο. Ο άνθρωπος που έχεις απέναντί σου έχει ξεριζωθεί, έχει εκδιωχθεί, έχει απελαθεί και έρχεται μπροστά σου, «ξεγυμνώνεται» και σου μοιράζεται ότι πιο μύχιο, ότι πιο δικό του. Πρέπει να το σεβαστείς, να το τιμήσεις, να του φερθείς όπως αρμόζει σε μία κορυφαία στιγμή. Όχι με έναν μελό τρόπο αλλά με την περηφάνια και την δύναμη που του αξίζει. Η συνέντευξη σαν είδος ειδικά ότι πρόκειται για τραυματικές εμπειρίες απαιτεί εμπιστοσύνη και μία προπαρασκευή που είναι σαν τελετή μύησης.

Ποια «γεύση» θέλετε να αφήσει αυτό το ντοκιμαντέρ σε όποιον τον παρακολουθήσει;

Με την ομάδα είχαμε ένα όραμα. Και σαν κινηματογραφιστές και σαν θεατές είχαμε παρατηρήσει ότι πολλά ντοκιμαντέρ έχουν κάτι ελιτίστικο. Και κατέληγαν να απευθύνονται σε ένα ίσως πιο ειδικό κοινό. Εμείς θέλαμε αυτό να το ανατρέψουμε. Επιθυμούμε να πάρουμε από το χέρι τον κάθε άνθρωπο, ο οποίος μπορεί να μην ξέρει ούτε που πέφτει η Πόλη και να νιώσει ασφάλεια μαζί μας. Ενσωματώσαμε πρωτοποριακά κείμενα επί της οθόνης (text on screens), δημιουργήσαμε χειροποίητους χάρτες, της ομάδας αυτής ηγήθηκε ένας κορυφαίος motiondesigner ο Γιώργος Ελευθέρογλου, ώστε ο θεατής και να ακούει αλλά και να βλέπει ότι χρειάζεται να ξέρει.

Πολλές φορές λυγίσαμε, από δεκάδες δυσκολίες, αλλά δεν χάσαμε την ελπίδα μας ποτέ. Αυτό το ντοκιμαντέρ σαν να είχε έναν μεταφυσικό φύλακα άγγελο που ποτέ δεν μας εγκατέλειψε.

Η συνεργασία με την Ευανθία Ρεμπούτσικα πώς προέκυψε και πώς εξελίχθηκε;

Την Ευανθία την γνώρισα πριν από αρκετά χρόνια στο πλαίσιο μίας συνέντευξης στο Βήμα fm, όπου έκανα ραδιοφωνική εκπομπή τότε. Το όνομα της Ευανθία (όμορφο λουλούδι) την χαρακτηρίζει απόλυτα. Η μουσική της ιδιοφυΐα είναι σαν να μπαίνεις σε ένα μουσικό αγρόκηπο που κάθε λουλούδι, κάθε νότα, δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την άλλη. Δεν θα ήταν αυτό το ντοκιμαντέρ αυτό που έγινε χωρίς την μουσική της ιδιοφυΐα. Και νιώθω απέραντη ευγνωμοσύνη. Πιστεύω βαθιά στις γυναικείες συμπράξεις. Και παρότι ο κινηματογράφος λανθασμένα θεωρείται και είναι ανδροκρατούμενος χώρος, στο συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ στις πιο νευραλγικές θέσεις ήμασταν γυναίκες. Πέρα από την Ευανθία στη πρωτότυπη μουσική, είχα στο πλευρό μου την πιο στενή μου συνεργάτη, που μοιραστήκαμε τα πάντα μαζί, την Χριστίνα Βαμβακά, μία σπουδαία μοντέρ, η οποία επιμελήθηκε πέρα από το μοντάζ και όλο το post production.

Εάν και βρίσκεστε αρκετά χρόνια στον χώρο των περιοδικών και των media, πάντοτε επιλέγατε να κρατήσετε χαμηλό προφίλ. Πώς τα καταφέρατε;

Νομίζω ότι ο κάθε άνθρωπος όποια δουλειά και αν κάνει επιλέγει ένα προφίλ, ένα τρόπο για να ζει. Δίνω πολύ μεγάλη σημασία στην ουσία. Όχι με ελιτίστικη διάθεση, αλλά δεν σκορπίζομαι. Όχι τώρα αλλά από μικρό παιδί.Αυτή τη φιλοσοφία έχω.

Έχετε χαρακτηρίσει τον πατέρα σας, «Απόλυτο Αρχηγό της καρδιάς μου» ποια είναι η σημαντικότερη συμβουλή που σας έχει δώσει; Υπάρχει κάτι στο οποίο διαφωνείτε πλήρως μεταξύ σας;

Ανήκω σε μία παραδοσιακή ελληνική οικογένεια, χωρίς όμως αυτή να είναι μία τυπική οικογένεια. Με πατέρα Μακεδόνα και μαμά Θεσσαλή το σπίτι μας είναι μία ανοιχτή σκηνή με κόσμο, συγγενείς και φίλους. Είμαστε δεμένοι χωρίς να είμαστε όμως δέσμιοι αυτής της αγάπης. Ο καθένας ακολουθεί το δρόμο του. Η μεγαλύτερη συμβουλή του είναι η στάση ζωής του. Τα «Ναι» του που είναι «Ναι» και τα «Όχι» του που είναι τόσο βροντερά σαν κοφτερό μαχαίρι που κόβει στα δύο. Τα αντρικά μου στοιχεία παλαιάς κοπής τα οφείλω όλα σε εκείνον. Εννοείται πως διαφωνούμε. Πολλές φορές για πολιτικά θέματα καθώς εκείνος είναι πιο έντονος από μένα. Η Ελλάδα, οι εξελίξεις, η πολιτική, η ιστορία είναι πάντα στις συζητήσεις μας. Στην ημερήσια διάταξη.

Υπήρξε μια περίοδος που είχατε στοχοποιηθεί εξαιτίας της επαγγελματικής ιδιότητας του πατέρας σας. Τι ήταν αυτό που σας φόβισε περισσότερο εκείνη την περίοδο, τι σας δίδαξε και πώς θα το αντιμετωπίζατε σήμερα;

Βρέθηκα στο στόχαστρο γιατί έκανα ένα ντοκιμαντέρ, ένα πολύ τρυφερό επεισόδιο για τα παιδιά δεύτερης γενιάς μεταναστών που δεν έχουν καθόλου χαρτιά, παιδιά που δεν μπορούσαν ούτε να ταξιδέψουν που δεν ανήκουν δηλαδή πουθενά. Υπήρχε ένα νομικό κενό τότε. Δέχτηκα κάποιες απειλές από φασιστικά κακοποιητικά στοιχεία της κοινωνίας. Το θεωρώ δημοσιογραφικό παράσημο αυτό. Αναφορικά με τον πατέρα μου, ανήκουμε σε δύο διαφορετικούς χώρους. Εκείνος αποτελεί ένα τεράστιο κεφάλαιο του Ελληνικού Στρατού. Μόνο περηφάνια νιώθω που μπορώ να καμαρώνω λέγοντας ότι αυτός είναι ο πατέρας μου. Αν τώρα αυτό οδήγησε σε κάποια επίθεση ή αρνητικό σχολιασμό είναι κομμάτι του όλου πακέτου. Μπορώ να πληρώσω οποιοδήποτε τίμημα για να έχω γονείς αυτούς τους δύο σπάνιους αυτοδημιούργητους ανθρώπους.

Όπως έχετε δηλώσει, έχετε αλλάξει αναρίθμητα σπίτια, σχολεία και ανθρώπους. Κατά πόσο αυτό σας διαμόρφωσε ως άνθρωπο και τι μπορεί να κερδίσατε ή και να χάσατε εξαιτίας των πυκνών μετακινήσεων σας;

Πλούτος. Μόνο τυχερή νιώθω. Από το Κιλκίς, τον Βόλο, μέχρι και την τελευταία μετάθεση είχα την τύχη να ζήσω πολλές ζωές σε μόνο μία.

Κεφάλαιο θεατρικές σπουδές στη Νέα Υόρκη. Πώς πήρατε την απόφαση. Τι σας δίδαξαν τα βιώματά σας στην «πρωτεύουσα του κόσμου» και γιατί επιλέξατε να την εγκαταλείψετε;

Κέρδισα μία υποτροφία από την ίδια την Ακαδημία και έζησα εκεί στην μόνη ίσως πραγματική μητρόπολη. Το μόνο πραγματικά «ανοιχτό» μέρος στον κόσμο. Νιώθω απέραντη ευγνωμοσύνη, και το New York, New York θα είναι για πάντα το soundtrack των 20s μου. Αλλά εγώ είμαι κορίτσι του Νότου, της Ευρώπης και της Ελλάδας. Εδώ πάντα θα γυρνώ.

Ως άνθρωπος της τέχνης, πώς σχολιάζετε την εμφάνιση του κινήματος #metoo στην Ελλάδα, πώς θεωρείτε αυτό θα διαμορφώσει την επόμενη ημέρα στην καλλιτεχνική σκηνή;

Θα σας απαντήσω με το αλάνθαστο σχήμα όπως τουλάχιστον παρουσιάζεται στην αρχαιότερή του μορφή, με το σχήμα ύβρις-άτη-νέμεσις-τίσις. Όταν κάποιος δρούσε με βίαιο, αλαζονικό και προσβλητικό τρόπο απέναντι στους άλλους, στους νόμους της πολιτείας και κυρίως απέναντι στον άγραφο θεϊκό νόμο διέπραττε ύβριν, μετά προκαλούσε την επέμβαση των Θεών που έστελναν την άτην, την τύφλωση δηλαδή του νου, η οποία προκαλούσε την νέμεσιν την οργή και εκδίκηση των θεών, η οποία με την σειρά της επέφερε την τίσιν, την τιμωρία και την συντριβή. Αλάνθαστο σχήμα. Αυτό ζούμε σήμερα και θα βγούμε πιο δυνατοί. Όλοι μας. Άνδρες και γυναίκες.

Στο δημιούργημά σας «wearewhatwedo.gr.com» μοιράζεστε τις εμπειρίες σας στα ταξίδια, αλλά και αναδεικνύετε ενδιαφέρουσες ανθρώπινες ιστορίες. Είναι αυτό το δικό σας μέσο να συνδυάσετε την ιδιότητα του δημοσιογράφου με την αυθεντικότητα της τέχνης;

Το «Είμαστε ότι Κάνουμε» είναι η στάση της ζωής μου. Είμαστε ότι τρώμε, ότι διαβάζουμε, ότι μουσική ακούμε, ότι ρούχα επιλέγουμε να μας αγκαλιάζουν, είμαστε οι συναναστροφές μας, τα ερεθίσματά μας. Είμαστε εν κατακλείδει οι επιλογές μας. Είναι ο κόσμος μέσα από τα δικά μου μάτια. Είναι ο δικός μου πολύχρωμος κήπος που αφήνω τις δικές μου ανακαλύψεις, ότι εμένα μου δίνει δύναμη και έμπνευση να συνεχίσω.

Διανύοντας μια παγκόσμια υγειονομική κρίση. Ποια είναι τα πράγματα που αναθεωρήσατε και πώς ξημερώνει η νέα εποχή για εσάς;

Η πανδημία περιελάμβανε για μένα αλλαγή βάσης, αλλαγές πόλεων, μία μεγάλη μετακόμιση στην Αθήνα, σαρωτικές αλλαγές σε όλα τα επίπεδα. Ζούμε έναν πόλεμο χωρίς σφαίρες. Κάθε μέρα καινούριοι νεκροί που δεν ξέρουμε το όνομά τους, όπως ακριβώς και σε έναν πόλεμο.  Όλα αλλάζουν, όλα είναι ρευστά. Συνειδητοποίησαν και αυτοί που δεν τα ήξεραν δύο πράγματα, πως η υγεία και το ταλέντο δεν αγοράζονται. Πολλοί γνώρισαν την οικογένειά τους, τους συντρόφους τους από την αρχή, αναγκάστηκαν να μείνουν μόνοι με τον εαυτό τους. Ήταν μεγάλο μάθημα αυτή η χρονιά. Εμένα προσωπικά με βοήθησε να ολοκληρώσω το ντοκιμαντέρ καθώς είχα μεγαλύτερη συγκέντρωση και ηρεμία. Την εκμεταλλεύτηκα, προσπάθησα να την αντιμετωπίσω σαν μια ευκαιρία. Πιστεύω πως η ελευθερία μας είναι κοντά. Είμαι ο άνθρωπος των ταξιδιών και της αγκαλιάς. Μου λείπουν και τα δύο φριχτά. Ανυπομονώ να μας βρει ένα ξημέρωμα όλους μαζί αγκαλιά.

Πόσο σημαντικό ρόλο παίζει στη ζωή σας ο έρωτας; Έχετε «πιάσει» τον εαυτό σας να ψάχνει τον πατέρα σας στους συντρόφους σας;

Συνειδητά νομίζω πως όχι. Υποσυνείδητα αποζητάς αξίες και χαρακτηριστικά που διαθέτει η οικογένειά σου ασυζητητί. Ο έρωτας είναι έρωτας. Δεν εξηγείται και δεν επιλέγεις ποτέ τι ρόλο θα παίξει. Σε βρίσκει και αναποδογυρίζει καλοσιδερωμένες συνθήκες.

Τι είναι αυτό που σας χαλαρώνει μέσα σε ένα 24ωρο;

Περπατάω πάρα πολύ, περίπου 10-15 km την ημέρα. Είναι ο τρόπος αποσυμπίεσης μου. Επειδή όμως είμαι και πολύ της φωνής, όσο περπατάω θέλω να ακούω τις φωνές αυτών που αγαπάω και ειδικά τώρα λόγω καραντίνας, γι’ αυτό και νομίζω ότι μιλάω πολύ στο τηλέφωνο. Ακούω επίσης πολύ μουσική. Με χαλαρώνουν οι νότες, όπως με χαλαρώνει η τάξη και η καθαριότητα. Είμαι νομίζω εθισμένη στην χαλάρωση που μου προσφέρει η ανάγνωση, διαβάζω πολύ από μικρό παιδί, από τις ετικέτες των προϊόντων, από αγγελίες ακινήτων που δεν πρόκειται να αγοράσω ποτέ, μέχρι Κυριακάτικες, περιοδικά, λογοτεχνία, ποίηση, τα πάντα. Ενώ είμαι άνθρωπος της εικόνας δεν ανταποκρίνομαι πολύ πιστά στη μόδα της εποχής με τις σειρές γιατί δεν μπορώ να δεσμευτώ για κάποιο λόγο αλλά είμαι φανατική σινεφίλ και έχω επίσης τη διαστροφή να σημειώνω όλες τις ταινίες που βλέπω.

Παρακολουθήστε εδώ το trailer του ντοκιμαντέρ.