Η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, υπηρετεί ουσιαστικά τον πολιτισμό εδώ και δεκαετίες από τη θέση της αρχαιολόγου, μ’ εξειδίκευση στην Επιγραφική. Τη συναντήσαμε την Παγκόσμια Ημέρα Μουσείων, όταν η Ακρόπολη άνοιξε ξανά μετά από 60 ημέρες, και κάναμε μια συζήτηση από καρδιάς. Αυτό που ανακαλύψαμε κάτω από την απόλυτα δομημένη προσωπικότητα, τη δυναμική πολιτικό κι έμπειρη επαγγελματία, ήταν μια μητέρα και γυναίκα με ιδιαίτερες ευαισθησίες.
Θα ήθελα, καταρχήν, να µου πείτε σε τι περιβάλλον µεγαλώσατε, µε ποιες αρχές κι επιρροές για τη µετέπειτα πορεία σας; Μεγάλωσα σε µια απολύτως ισορροπηµένη οικογένεια, µε δυο γονείς που είχαν µια θαυµάσια σχέση µεταξύ τους, και µε πάρα πολλή αγάπη. Παρόλο που ήµουν µοναχοπαίδι, φρόντισαν να συναναστρέφοµαι µε παιδιά -µε τα οποία ακόµη και σήµερα παραµένουµε αγαπηµένοι φίλοι και φίλες- για να µην αισθανθώ την αποµόνωση, που πολλές φορές νιώθουν τα µοναχοπαίδια. Είµαστε µια οικογένεια -η πατρική µου- µε βασικές αρχές της την ελευθερία µε όρια, την αισιοδοξία για τη ζωή, αλλά και το να θέτουµε στόχους και να είµαστε περήφανοι όταν τους πραγµατοποιούµε. Οµολογώ ότι αισθάνοµαι πολύ τυχερή που στήριξαν τις επιλογές µου, χωρίς αυταρχισµό. Όλα τα πράγµατα γίνονταν µε παρότρυνση και είµαι ευγνώµων που µε βοήθησαν να διαµορφώσω έναν ελεύθερο τρόπο σκέψης και να νιώσω ότι µπορώ να προχωρήσω τη ζωή µου, µε τις δικές µου επιλογές.
Τι ήταν αυτό που σας ώθησε στην Αρχαιολογία και τι σας γοήτευσε όταν ασχοληθήκατε επαγγελµατικά µε το συγκεκριµένο αντικείµενο; Αποφάσισα ν’ ασχοληθώ µε την Αρχαιολογία σχετικά νωρίς, στη Β' Γυµνασίου. Πρέπει να σας πω ότι ο αρχικός µου στόχος δεν ήταν αυτός, αλλά σε αυτό που πραγµατικά εξειδικεύθηκα, τον συνδυασµό της γλώσσας µε τα µνηµεία, γι’ αυτό και η ειδικότητά µου είναι η Επιγραφική. Μελετώ, δηλαδή, ό, τι είναι γραµµένο στην αρχαία γλώσσα σε σκληρό υλικό -πέτρα, µέταλλο, οτιδήποτε. Πάρα πολλά από αυτά τα κείµενα έχουν συνθέσει την ιστορία, όπως και το ίδιο το µνηµείο στο οποίο είναι γραµµένη η επιγραφή. Άλλες φορές, µπορεί να είναι µια στήλη ανάγλυφη, άλλες µπορεί να είναι απλώς µια στήλη χωρίς διακόρευση ή ακόµη κι ένα µέλος από το σώµα ενός κούρου ή µιας κόρης. Αυτή είναι η διατριβή µου.
Οι άνθρωποι, λένε, συναντιόµαστε για κάποιους λόγους. Ποιες δικές σας «συναντήσεις» στάθηκαν καθοριστικές για την εξέλιξή σας; Οφείλω πολλά σε κάποιους δασκάλους και σε αγαπηµένους φίλους µου. Ήταν οι άνθρωποι που στην πορεία των χρόνων -σχολικών και φοιτητικών- επηρέασαν πάρα πολύ τις επιλογές µου.
Πολιτισµός και πολιτική. Πώς αποφασίσατε να προσφέρετε τις υπηρεσίες σας µέσα από ένα δηµόσιο αξίωµα κι αν καταφέρνετε, τελικά, να υπηρετήσετε τον Πολιτισµό όπως το οραµατιστήκατε; Καταρχήν, ο πολιτισµός και η πολιτική είναι δύο έννοιες πάρα πολύ κοντά εννοιολογικά, είναι οµόρριζες, πόλις-πολίτης-πολιτισµός-πολιτική, είναι και στα Λατινικά το ίδιο. Ο πολιτισµός είναι τα πάντα. Είναι η καθηµερινότητά µας. Είναι η πολιτιστική κληρονοµιά. Είναι µια σύγχρονη δηµιουργία, ένα εικαστικό έργο, ένα τραγούδι. Πολιτισµός είναι ο τρόπος που συµπεριφερόµαστε στον διπλανό µας, ο τρόπος που αντιµετωπίζουµε τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη, είναι ο τρόπος µε τον οποίο αντιµετωπίζουµε το διαφορετικό. Συγχρόνως, όµως, για να µπορέσεις ν’ αντιµετωπίσεις τη διαφορετικότητα ή να διαχειριστείς την πολιτιστική κληρονοµιά, το µέσον είναι η πολιτική. Η πολιτική είναι το εργαλείο µέσω του οποίου µπορούµε να υλοποιούµε -στο πλαίσιο πάντα του εφικτού- τα οράµατά µας. Όλα αυτά δεν µπορούν να γίνουν, αν δεν υπακούµε σ’ ένα συγκεκριµένο πλαίσιο αρχών και αξιών, που µπορεί, πολλές φορές, ν’ αποκτά τον θεσµικό ρόλο µιας σειράς νοµοθετηµάτων ή βασικών αρχών, οι οποίες καθορίζουν την πορεία ή τις επιλογές µας.
Μ’ ένα ιδιαίτερα φορτωµένο πρόγραµµα, τι σας λείπει περισσότερο και σε ποια ενδιαφέροντα στρέφεστε, όταν θέλετε να αποσυµπιεστείτε; Οµολογώ ότι αυτό που µου λείπει σ’ ένα 24ωρο, που δε φτάνει για να καλυφθούν οι υποχρεώσεις µου, είναι το να µπορέσω να φύγω λίγο από την πόλη, να βρεθώ σε µια εξοχή, να περπατήσω στο δάσος πιο χαλαρά, πιο ανθρώπινα, πιο ήρεµα. Αλλά θεωρώ ότι στη συγκεκριµένη συγκυρία, που πραγµατικά η κυβέρνηση δίνει τον καλύτερό της εαυτό -πρωτίστως ο πρωθυπουργός- για να σταθούµε στα πόδια µας ύστερα από µια 10ετή κρίση και την πανδηµία, δε λογαριάζουµε κόπο και θυσίες. Επειδή, όµως, αγαπώ πάρα πολύ τη φύση κι ένα µέρος της δουλειάς µου σχετίζεται µε αυτήν -η επιλογή της Αρχαιολογίας δεν ήταν τυχαία-, µου λείπει.
Υπάρχουν κάποιες συνήθειές σας που σας ενοχλούν και θα θέλατε να τις αλλάξετε ή να τις βγάλετε από τη ζωή σας; Ναι, θα µπορούσε να είναι µια πολύ απλή συνήθεια. Ας πούµε, µου αρέσει πολύ η σοκολάτα και θα ήθελα να µην µπαίνω στον πειρασµό. Όλοι µας έχουµε τέτοια θέµατα. Ευτυχώς, για κάτι πιο σοβαρό δεν µπορώ να πω ότι αισθάνοµαι άσχηµα, γιατί, αν αισθανόµουν άσχηµα, σίγουρα αυτό θα σήµαινε ότι υπάρχουν και άλλου είδους εσωτερικά προβλήµατα.
Ως µητέρα ενός αγοριού, ποιες είναι οι κυρίαρχες σκέψεις για τον ίδιο και τη νέα γενιά, που µεγαλώνει σ’ έναν κόσµο απρόβλεπτο και ταχύτατα µετα-βαλλόµενο; Καταρχήν, είµαι πολύ περήφανη για τον γιο µου. Ανήκω στις «χαζοµαµάδες». ∆εν είναι τόσο µικρός πια, δεν είναι αγόρι µε την έννοια του «άγουρος», είναι 29 ετών. Έχει κάνει τις επιλογές του, τις σπουδές του, την επιλογή συντρόφου. Είναι σε µια ηλικία νεαρή µεν, αλλά έχει πάρει τη ζωή στα χέρια του. Αυτό που µε προβληµατίζει για τον Νικόλα, αλλά και για τους νέους ανθρώπους είναι ότι, δυστυχώς, πράγµατα τα οποία στη δική µας γενιά ήταν αυτονόητα και δε µας προβληµάτιζαν, τα βιώνουν µ’ έντονο τρόπο και, πολλές φορές, µε τρόπο που τα πληγώνει. Παραδείγµατος χάριν, όταν εµείς τελειώναµε το πανεπιστήµιο, δεν µπορούσαµε να φανταστούµε ότι δε θα είχαµε δουλειά. Θεωρούσαµε ότι το επόµενο στάδιο ήταν αυτό και νοµίζω οι περισσότεροι από εµάς βρήκαµε. Σήµερα, βλέπετε παιδιά µε πάρα πολλά προσόντα, µε σπουδές στο εσωτερικό και το εξωτερικό, που οι γονείς τους στερούνται για να τους δώσουν ό, τι περισσότερο µπορούν, ν' αντιµετωπίζουν το τεράστιο φάσµα της ανεργίας. Και η ανεργία δεν είναι µόνο θέµα βιοπορισµού, δεν είναι ότι δε θα έχουν χρήµατα να ζήσουν. Ακόµη και να έχει κάποιος από την οικογένειά του χρήµατα και να µη στηρίζεται στη δουλειά του, όταν δε δουλεύει, δε δηµιουργεί, άρα δεν είναι ευτυχής. Όσον αφορά στη δική µου περίπτωση, ο Νικόλας τέλειωσε τη Νοµική εδώ, έφυγε στην Αµερική για µεταπτυχιακά, όπου έµεινε για µια 5ετία και τον τελευταίο καιρό βρίσκεται στο Τορόντο, προσπαθώντας να φτιάξει εκεί τη ζωή του. Η σύντροφός του είναι Βραζιλιάνα. Αυτό που θέλουµε, κι εγώ και ο πατέρας του, είναι να είναι ευχαριστηµένος, ευτυχισµένος από τη ζωή του και να φτιάξει µια οικογένεια που θα τον γεµίζει.
Πόσο διαφορετικές είναι η γυναίκα, η µητέρα, η φίλη, η καθηγήτρια, η πολιτικός, η αρχαιολόγος Λίνα Μενδώνη; Πολλές φορές είναι διαφορετικά πρόσωπα στον δηµόσιο λόγο και στίβο. ∆εν αφήνεις στον εαυτό σου περιθώρια να εκφραστεί όπως θα ήθελες, να βγουν τα συναισθήµατα όπως πραγµατικά τα βιώνεις, χωρίς αυτό, όµως, να σηµαίνει ότι υπάρχει αλλοίωση στα θέµατα των αρχών, των αξιών και των πεποιθήσεων. Υπάρχει αυτό το υπόστρωµα -αν δεν υπήρχε αυτό, τότε θα ήταν τα πράγµατα πολύ δύσκολα. Κάθε φορά χρειάζεται να προσαρµοστούµε στον ρόλο της στιγµής, και τη λέξη δεν τη χρησιµοποιώ καθόλου υποτιµητικά. Θεωρώ ότι το ν’ ασκείς έναν ρόλο και να τον ασκείς σωστά είναι µια πάρα πολύ δύσκολη και σύνθετη υπόθεση.
Μπορείτε να µου αναφέρετε τρία πράγµατα που για εσάς αποτελούν συνώνυµο του πολιτισµού; Η εικόνα της Ακρόπολης, όταν ανεβήκαµε πάνω για την επαναλειτουργία των αρχαιολογικών χώρων την Παγκόσµια Ηµέρα Μουσείων -αποφασίσαµε ν’ ανοίξουν µόνο οι αρχαιολογικοί οι χώροι, αφού δεν µπορούσαν ν’ ανοίξουν τα µουσεία, λόγω ασφάλειας. Ανεβαίνοντας, µ’ ένα πάρα πολύ ωραίο φως, που, όπως είπε και η Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας -την οποία είχα την τιµή να συνοδεύσω-, τα µάρµαρα έλαµπαν όπως τα περιγράφει ο Σεφέρης, σκεφτόµουν ότι είµαστε σ’ έναν ευλογηµένο τόπο, που έδωσε κι έχει να δώσει πολλά σε όλη την ανθρωπότητα. Η εικόνα της Ακρόπολης που ανοίγει, που γεµίζει µε κόσµο ύστερα από 60 µέρες σιωπής -δε νοµίζω ιστορικά να υπήρξε άλλο διάστηµα που να παρέµεινε κλειστή-, είναι συνυφασµένη µε τον πολιτισµό. Επίσης, µια εικόνα των παιδικών µου χρόνων, όταν έτυχε να βρεθώ µπροστά σ’ ένα ατύχηµα. Το πώς οι άνθρωποι περιέθαλψαν αυτούς που τραυµατίστηκαν. Το ότι φρόντισαν και την τελευταία λεπτοµέρεια µέχρι οι τραυµατισµένοι να φύγουν για το νοσοκοµείο και το ενδιαφέρον που επέδειξαν άγνωστοι σε αγνώστους, αυτό για µένα είναι µια τεράστια εικόνα πολιτισµού. Ή το γεγονός ότι υπάρχουν άνθρωποι που περιθάλπουν ένα αδέσποτο, το οποίο κάποιος το έχει χτυπήσει ή βασανίσει, και το κάνουν µέρος της οικογένειάς τους είναι κι αυτό εικόνα πολιτισµού.
Ποια είναι τα µικρά, συναισθηµατικά σας «καταφύγια» για τις δυσκολίες που αντιµετωπίζετε; Ασυζητητί, η οικογένειά µου και µερικοί πολύ καλοί φίλοι.
Και αν θα βάζατε σε µια φράση αυτά που σας δίδαξε η ζωή, ποια θα ήταν αυτή; Να λες πάντα την αλήθεια και να µπορείς να κοιτάς τον άλλο στα µάτια, ακόµη κι όταν διαφωνείς µαζί του, αλλά να παραµένεις ειλικρινής!
Φωτογραφίες: Mάρα Δεσύπρη
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟΥ GLOW IOYNIOΣ 2020
