Είναι η τρίτη της χρονιά στο τιμόνι του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, αλλά η ουσιαστικότερη. Αν και δεν της αρέσει να παραπονιέται, δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει πως υπήρξε άτυχη κατά τη διάρκεια της πρώτης της θητείας στη συγκεκριμένη θέση, καθώς το κονσέρτο της πανδημίας αφάνισε πολλές από τις χορδές του καλλιτεχνικού της προγράμματος. 

Είναι πολύ όμορφη μέσα στη δωρική της κατατομή η Κατερίνα Ευαγγελάτου και είναι ακόμη πιο γοητευτική όταν γελάει πηγαία. Η πρώτη της, λοιπόν, αντίδραση, όταν της μιλάω για ένα «κανονικό», επιτέλους, Φεστιβάλ στη θητεία της, είναι να γελάσει: «Πράγματι, είναι η πρώτη χρονιά από την ανάληψη των καθηκόντων μου που κάναμε έναρξη χωρίς μάσκες, με κανονική χωρητικότητα, χωρίς αποστάσεις ανάμεσα στα καθίσματα, πράγματα δηλαδή που κάποτε ήταν αυτονόητα, αλλά τώρα αποτέλεσαν έκπληξη και χαρά. Φέτος, περιλαμβάνονται και παραστάσεις που ήταν προγραμματισμένες για το 2020 ή το 2021, όπως η συναυλία του Max Richter ή ο “Rigoletto”, που σκηνοθέτησα για την Εθνική Λυρική Σκηνή. Είχαμε βέβαια και απώλειες, όπως ένα πολύ μεγάλο project που ακυρώθηκε λόγω πανδημίας με τον Alain Platel, τα Les Ballets C de la B και την Όπερα της Αμβέρσας. Παρά τις απώλειες, όμως, είναι ένα πρόγραμμα πολύ πιο απελευθερωμένο από τις δύο προηγούμενες χρονιές, και γι’ αυτό είμαστε χαρούμενοι. Η ανταπόκριση του κόσμου είναι ενθουσιώδης και φαίνεται ότι θα είναι ένα πολύ δυναμικό καλοκαίρι». Επειδή, ωστόσο, η «χειμερία νάρκη» της σκηνοθετικής της φύσης βίωσε πριν από λίγες μέρες ένα έντονο και αριστοτεχνικό ξύπνημα με τη δουλειά της στο “Rigoletto”, οφείλουμε να καταγράψουμε τη μέγιστη ανταπόκριση του κοινού, που με ενθουσιασμό χειροκρότησε την παράσταση, σ’ ένα Ηρώδειο κατάμεστο επί τέσσερις βραδιές. «Ναι, η δουλειά μου αυτή καθαυτή μου λείπει πάρα μα πάρα πολύ. Μεταξύ του “Άμλετ” που είχα παρουσιάσει στο Αμφιθέατρο και του “Rigoletto” υπήρχε ένα κενό δυόμισι χρόνων», τονίζει η ίδια.

Modus Operandi

Έχει σκηνοθετήσει όπερα άλλες δύο φορές. Η πρώτη ήταν τα «Παραμύθια του Χόφμαν» (2015), σε μουσική διεύθυνση του Θοδωρή Κουρεντζή, στην Όπερα της Περμ στη Ρωσία, δουλειά που απέσπασε μάλιστα έξι υποψηφιότητες για Χρυσή Μάσκα -τα μεγαλύτερα και πιο σημαντικά βραβεία στον ρωσόφωνο κόσμο-, μεταξύ των οποίων «Καλύτερης Παράστασης» και «Καλύτερης Σκηνοθεσίας». Η δεύτερη ήταν η όπερα «Ζ» (2018), στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ, βασισμένη στο ομότιτλο βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού. «Είναι άλλη λειτουργία το να σκηνοθετείς όπερα, έχεις συγκεκριμένους περιορισμούς. Λαμβάνεις υπόψη τη μουσική, το λιμπρέτο, τις φωνές που θα ερμηνεύσουν τους ρόλους και φυσικά τις μηδενικές -έως ελάχιστες- παρεμβάσεις που μπορείς να κάνεις στο μουσικό έργο. Και το σκηνικό μέρος έχει περιορισμούς, που δεν αντιμετωπίζουμε στο θέατρο, γιατί πάνω απ’ όλα είναι η μουσική, η τεχνική των τραγουδιστών και η σωστή θέση των σωμάτων τους. Από την άλλη, όταν ξεκινάς πρόβες για την όπερα, που είναι πολύ συντομότερες -στο θέατρο κάνω πρόβα 3 με 4 μήνες, στην όπερα 5 με 6 εβδομάδες-, έχεις τη χαρά να συνεργάζεσαι με ανθρώπους που γνωρίζουν καλά τα κλασικά έργα και συνήθως έχουν ερμηνεύσει αρκετές φορές τους ρόλους τους, έχουν εμβαθύνει σε αυτούς και, όταν προσέρχονται στην αίθουσα, δουλεύεις μαζί τους από ένα επίπεδο και πάνω. Έτσι, κερδίζεις χρόνο, δεν ξεκινάς από το μηδέν, έχει ήδη διανυθεί μια απόσταση. Ως σκηνοθέτης, όμως, οφείλεις να είσαι πολύ πιο έτοιμος, δεν έχεις χρόνο για πειραματισμούς. Πρέπει να ξέρεις ακριβώς τι πρέπει να κάνεις», εξηγεί με πάθος.

Insist on Insisting

Γνωρίζοντάς την μέσα από τις -πάντα ρηξικέλευθες- δουλειές της και τις συνεντεύξεις της, μου έχει δημιουργήσει την αίσθηση ότι είναι περφεξιονίστρια μέχρι τελικής πτώσεως, επίμονη, εξαντλητικά εργατική, μυαλό ηγετικό, που «παροπλίζει» αμφιβολίες κι ευκολίες. Αναρωτιέμαι αν νιώθει οδηγός ή αρχηγός. Όπως παραδέχεται η ίδια, «εξαρτάται κάθε φορά από το project που δουλεύω. Άλλες φορές είμαι περισσότερο αρχηγός και άλλες λιγότερο. Άλλες πολύ πιο συγκεκριμένη σε αυτό που θέλω και άλλες πάλι είμαι μεν συγκεκριμένη, αλλά χρειάζομαι και τη δημιουργική συνεισφορά των ηθοποιών μου. Ωστόσο, πάντα είμαι ανοιχτή. Το τελικό αποτέλεσμα, εξάλλου, πλάθεται και ράβεται από τους ερμηνευτές. Σαφώς και είμαι επίμονη. Κι αυτό γιατί υπάρχει μία οπτική, μια συνολική παράσταση που πρέπει να υπηρετηθεί. Για να βγει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, που θα έχει συνοχή. Προκειμένου, λοιπόν, να μην κάνει ο καθένας αυτό που του είναι βολικό, αυτός που έχει τη γενική εποπτεία, ο σκηνοθέτης, το τρίτο μάτι, οφείλει να προσπαθεί ώστε όλοι να βγάζουν τον καλύτερο εαυτό τους, για να επιτευχθεί το καθαρό αποτέλεσμα».

Η επιμονή δεν είναι στοιχείο μόνο της δουλειάς της, αλλά και της ζωής της. Το κατάλαβε όταν ακόμη ήταν παιδί. Κατάφερνε αυτό που ήθελε, όχι από καπρίτσιο, αλλά με τη μεθοδικότητα της σκέψης της: «Το να είσαι επίμονος δεν είναι πάντα ευχάριστο, είναι αρκετά κοπιαστικό, γιατί είναι πολύ εύκολο να πεις: “αυτό δε με βολεύει, επομένως ας το αλλάξω, ας το κάνω αλλιώς”. Θεωρώ ότι η επιμονή μου μού έχει κάνει καλό. Είμαι επίμονη σε βαθμό εκνευριστικό, απ’ ό,τι μου λένε όσοι βρίσκονται κοντά μου, αλλά νομίζω πως με τα χρόνια είμαι κάπως πιο διαλλακτική. Ευτυχώς, τουλάχιστον, που για την επαγγελματική μου επιλογή δε χρειάστηκε να διαπραγματευτώ με κανέναν, είχα γονείς καλλιτέχνες».

Ο «πόλεμος»

Κατανοώ ότι η κυοφορία της στον θεατρικό κόλπο του διακεκριμένου σκηνοθέτη και ακαδημαϊκού Σπύρου Ευαγγελάτου και της ηθοποιού Λήδας Τασοπούλου οδήγησε την επαγγελματική της «γέννηση» σε μονόδρομο. Παρ’ όλα αυτά, είναι πολλοί εκείνοι οι γονείς που θέλοντας να προφυλάξουν την ψυχική υγεία των παιδιών τους προσπαθούν να τα απομακρύνουν από το να ακολουθήσουν το δικό τους επάγγελμα. Είναι η γάγγραινα της σύγκρισης.

«Πράγματι. Η μητέρα μου, επειδή είχε δεχτεί τρομερό πόλεμο, ούσα η σύζυγος του Σπύρου Ευαγγελάτου, και πολλά χρόνια νεότερή του, μεταξύ αστείου και σοβαρού μού έλεγε να μην ασχοληθώ με το θέατρο, να μείνω μακριά από αυτό. Ήταν καθαρά μητρική προστασία, επειδή γνώριζε ότι θα δεχτώ ανελέητο πόλεμο, ως κόρη αυτών των δύο σημαντικών ανθρώπων. Και τον δέχτηκα, πράγματι. Ο πατέρας μου, απ’ την άλλη, μου έλεγε να κάνω αυτό που επιθυμώ, ήταν πιο ψύχραιμος. Εγώ πάντως από την πλευρά μου ακολούθησα την καρδιά μου, αυτό που ένιωθα ότι ήταν η δική μου αποστολή στη ζωή. Από την αρχή της πορείας μου υπήρξαν άνθρωποι, περισσότερο ή λιγότερο καχύποπτοι, που έλεγαν “να ένα ακόμη παιδί διάσημων γονιών που θέλει να ασχοληθεί με το θέατρο”. Αυτό σταδιακά υποχώρησε, γιατί μίλησε το έργο μου και η συνολικότερη στάση μου απέναντι στα πράγματα. Δεν έχω παράπονο ούτε από τον Τύπο, ούτε από την υποδοχή μου από τον θεατρικό κόσμο, η οποία για μένα είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς πρόκειται για συναδέλφους μου. Μεμονωμένες φωνές, κακοπροαίρετες ή μίζερες, πάντα ξεπηδούν ή συνεχίζουν να υπάρχουν, αλλά προσπαθώ να παραμένω ψύχραιμη. Υπάρχουν στιγμές που στενοχωριέμαι ή που κάποια πράγματα τα παίρνω προσωπικά, ιδίως όταν ξέρω ότι στόχος δεν είναι η γόνιμη κριτική, αλλά υπάρχουν άλλοι λόγοι, πολλές φορές κατευθυνόμενοι. Ωστόσο, με τα χρόνια και ιδίως με τη θητεία μου στο Φεστιβάλ απέκτησα μεγαλύτερη αντοχή στη δημόσια κριτική. Έμαθα να την ακούω και να τη λαμβάνω υπόψη, όχι όμως και τα κατευθυνόμενα πυρά, που έχουν ως σκοπό ν’ ανακόψουν το δικό μου όραμα. Δε φοβήθηκα ποτέ να κάνω κάτι που ίσως προξενήσει αντιδράσεις και αντ’ αυτού να βάλω νερό στο κρασί μου ή να στρογγυλέψω τις γωνίες. Αν πρέπει να προχωρήσει ο εκσυγχρονισμός και ν’ αλλάξουν παγιωμένες τακτικές σ’ έναν δημόσιο οργανισμό, σε επίπεδο λειτουργικό ή καλλιτεχνικό, είμαι αποφασισμένη να το κάνω, ακόμη κι αν κάποιοι ενοχληθούν. Το θεωρώ χρέος μου».

In the public eye

Ίσως αυτή η μεθοδικότητα, η συγκρότηση και η καθαρότητα της Κατερίνας, τόσο στη σκέψη όσο και στο έργο της, να οφείλονται στο γεγονός ότι η έκθεσή της στους «ιούς» του δημόσιου βίου έγινε πολύ νωρίς. Κατάλαβε πρόωρα τι σημαίνει δημοσιότητα και τι αυτή συνεπάγεται. «Μεγάλωσα σ’ ένα σπίτι που ήταν στη δημόσια σφαίρα. Από πολύ μικρή ήμουν παρούσα σε συζητήσεις που αφορούσαν δημόσια κριτική, σχολιασμούς, δυσφημήσεις. Δίπλα από τις συζητήσεις για την Τέχνη, συχνά προέκυπταν και τέτοια ζητήματα. Θυμάμαι ότι είχε γραφτεί υβριστική κριτική για παράσταση του πατέρα μου στην Επίδαυρο από κριτικό που βρισκόταν εκείνη τη βραδιά στη Θεσσαλονίκη και ουδέποτε την παρακολούθησε, όπως αργότερα αποδείχτηκε! Όταν, λοιπόν, έχεις ενηλικιωθεί με αυτές τις εμπειρίες, καταλαβαίνεις σε τι πρέπει να δίνεις αξία και σε τι όχι. Αλλά δεν είμαι άτρωτη, ούτε φτιαγμένη από σίδερο, και όταν λέγονται ψεύδη και συκοφαντίες, θυμώνω πάρα πολύ. Ουσιαστικά, σε βοηθάει πολύ το να έχεις σημαντικότερα πράγματα να κάνεις στη ζωή σου, να έχεις μία αποστολή, ένα όραμα το οποίο υπηρετείς. Σε βοηθάει το να έχεις προσωπική ζωή, τον άνθρωπό σου, τους φίλους σου. Από το ν’ ακούς μικροφωνούλες, καλύτερα να ακούς μία μεγάλη φωνή, για να προσφέρεις στο ευρύτερο καλό. Η αλήθεια, πάντως, είναι ότι η μητέρα μου στενοχωριόταν. Πιστεύω πως όσο ζούσε δεν της αναγνωρίστηκε το μέγεθος που είχε. Όταν έφυγε από τη ζωή, άρχισαν όλοι να θυμούνται τις ερμηνείες της στο αρχαίο δράμα, το προσωπικό της στίγμα στους μεγάλους ρόλους, το πόσα είχε προσφέρει στη διδασκαλία της υποκριτικής. Ζούσε αρκετά κάτω από τη σκιά του Σπύρου Ευαγγελάτου, ήταν μία εποχή που δεν υπήρχε η ευαισθησία σχετικά με το γυναικείο ζήτημα, όπως υπάρχει σήμερα. Θεωρώ ότι η μητέρα μου αδικήθηκε πολύ. Τον πατέρα μου, από την άλλη, τον απασχολούσαν λιγότερο οι κριτικές. Δεν έδινε χώρο μέσα του σε αυτές, ήταν πιο ψύχραιμος», αποκαλύπτει.

Επί προσωπικού

Η αιώνια πάλη με τη Λερναία Ύδρα του χρόνου που παροπλίζει την προσωπική ζωή υφίσταται και για εκείνη. Πριν αναλάβει το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, τα χρονικά οδοφράγματα περιορίζονταν στις περιόδους προετοιμασίας μίας παράστασης, μέχρι και την πρεμιέρα της. Από την περίοδο που ανέλαβε το Φεστιβάλ, έδωσε περισσότερο βάρος σε αυτό, αφήνοντας ελάχιστο χρόνο για τις σκηνοθεσίες και την προσωπική της ζωή. Τη ρωτάω, λοιπόν, εάν υπάρχουν άνθρωποι στη ζωή της που την αντέχουν… που την περιμένουν... «Ευτυχώς, υπάρχουν. Είμαι ευγνώμων, κυρίως στον σύντροφό μου, Αλέξανδρο, γιατί ουσιαστικά αυτός είναι ο κύριος αποδέκτης όλου αυτού του φορτίου. Με έχει βοηθήσει πάρα πολύ. Είναι καλλιτέχνης, συνθέτης, και έτσι, πέρα από την ποιότητά του ως ανθρώπου, έχει για μένα πάρα πολύ μεγάλη σημασία ότι ζει κι εκείνος μία αντίστοιχη ζωή με τρελά ωράρια, πολλά ταξίδια και ξενύχτια. Θα μου ήταν αδύνατον να είμαι με έναν άνθρωπο που δε θα καταλάβαινε ότι δεν πρόκειται να έχουμε ποτέ μία “κανονική” ζωή», εξομολογείται.

Το Φεστιβάλ μέσα από τα μάτια της

«Είναι πολύ δύσκολο για τον άνθρωπο που έχει φτιάξει ένα πρόγραμμα να ξεχωρίσει κάποια πράγματα. Είμαι, ωστόσο, πολύ χαρούμενη για τις δύο παγκόσμιες σημαντικές πρεμιέρες που θα έχουμε στην Επίδαυρο. Ο Γιόχαν Σίμονς, ένας από τους κορυφαίους ευρωπαίους σκηνοθέτες, θα παρουσιάσει την “Άλκηστη” του Ευριπίδη, φέρνοντας στη σκηνή τέσσερις τραγουδιστές, ένα εκκλησιαστικό όργανο στη θέση του Χορού, από το οποίο θα ακούγονται κομμάτια από τη μουσική του Γκλουκ για την όπερα “Άλκηστη”. Επίσης, ο Ούλριχ Ράσε, ένας από τους πλέον καινοτόμους γερμανούς σκηνοθέτες της νεότερης γενιάς, με έντονη εικαστική ματιά, θα σκηνοθετήσει τον “Αγαμέμνονα” του Αισχύλου, με ένα γερό ensemble ηθοποιών, ταυτόχρονα με μια συγχρονισμένη χορογραφία επάνω σε έναν κινούμενο δίσκο, live μουσική με ποστ-ροκ στοιχεία, δημιουργώντας ένα αίσθημα έκστασης. Αυτές οι δύο αναγνώσεις θα έχουν τεράστιο ενδιαφέρον. Έχουμε τη συμπαραγωγή με την Ελευσίνα στους “Πέρσες”, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά, με ένα υπέροχο καστ ηθοποιών. Στη Μικρή Επίδαυρο, συνεχίζεται το εγχείρημα, Contemporary Ancients, που ξεκίνησε πέρσι, όπου έλληνες συγγραφείς γράφουν νέα έργα βασισμένα στο αρχαίο δράμα, τα οποία μάλιστα μεταφράστηκαν και εκδόθηκαν. Στην Πειραιώς 260, συνεχίζει το βαρύ πυροβολικό του παγκόσμιου θεάτρου, του χορού και της μουσικής. Εκεί, μπορεί να δει κανείς ό,τι πρωταγωνιστεί αυτήν τη στιγμή στα διεθνή φεστιβάλ, αλλά και καινοτόμες προτάσεις ελλήνων και ελληνίδων δημιουργών. Στο Ηρώδειο, θα παρακολουθήσουμε συναυλίες από ένα μεγάλο εύρος μουσικής, τις ιέρειες της ροκ, Πάτι Σμιθ και Λόρι Άντερσον, αλλά και μεγάλες ορχήστρες, όπως του Σερ Τζον Έλιοτ Γκάρντινερ και τη Φιλαρμονική της Σκάλας. Νομίζω ότι είναι ένα πρόγραμμα πλούσιο, διεθνές, εξωστρεφές, με ένα έντονο νεανικό κομμάτι».

Credits

Φωτογράφια Γιώργος Κατσανάκης (10ΑΜ Αgency)

Styling Ναταλία Μπαλτά | Hair & Make up Κωνσταντίνος Σακκάς (D-Tales)

Κεντρική φωτογραφία αριστερά: Φόρεμα Victoria Beckham, Grigio | Δακτυλίδια από προσωπική συλλογή και δεξιά: Φόρεμα Costarellos, costarellos.com | Τσόκερ σε χρυσό 22K από την σειρά Hercules knot collection Lalaounis, lalaounis.com