Πριν από λίγες μέρες, η γαλλική κυβέρνηση πρότεινε νομοθεσία, με την οποία θα απαιτείται από τις influencers να επισημαίνουν κάθε περιεχόμενο επαυξημένο με φίλτρα ή ρετούς, και μάλιστα θα τους απαγορεύει να προωθούν την πλαστική χειρουργική ως μέρος συνεργασιών επί πληρωμή.

Σε ένα tweet που δημοσιεύτηκε στις 24 Μαρτίου, ο υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας Bruno Le Maire εξήγησε ότι η θέσπιση ενός τέτοιου νόμου θα βοηθούσε «να περιορίσει τις καταστροφικές ψυχολογικές επιπτώσεις [των φίλτρων και του ρετούς] στην αυτοεκτίμηση των χρηστών του Διαδικτύου». Η Εθνοσυνέλευση της χώρας συζητά επί του παρόντος το μέτρο, καθώς και σχέδια για τη δημιουργία ειδικής ομάδας στη Γενική Διεύθυνση Καταναλωτικών Υποθέσεων, Ανταγωνισμού και Πρόληψης Απάτης για τη ρύθμιση των influencers.

Nous rendrons obligatoire le fait d’afficher l’utilisation d’un filtre ou d’une retouche sur les contenus photos et vidéos lors d'un partenariat rémunéré.
Nous le faisons pour limiter les effets psychologiques destructeurs de ces pratiques pour l’estime des internautes.

— Bruno Le Maire (@BrunoLeMaire) March 24, 2023

Αξίζει να θυμηθούμε πως δεν πρόκειται για την πρώτη φορά που η Γαλλία επιδιώκει να αυξήσει τη διαφάνεια στα μέσα ενημέρωσης και τη διαφήμιση. Το 2017, η χώρα ψήφισε νόμο που ορίζει ότι οι εικόνες που παρουσιάζουν μοντέλα και έχουν υποστεί Photoshopp — συγκεκριμένα μοντέλα των οποίων το σώμα είχε αλλοιωθεί — πρέπει να συνοδεύονται από δήλωση αποποίησης ευθυνών που αναφέρει: "φωτογραφημένα ρετουσαρισμένα".

Έξι χρόνια αργότερα, η συζήτηση γύρω από το ρετούς και άλλες μορφές ψηφιακής επαύξησης έχει αναζωπυρωθεί, χάρη στην πληθώρα των φίλτρων, τα οποία αλλάζουν το πρόσωπο, που υφίστανται σε μεγάλη ποικιλία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης- τα ανησυχητικά ρεαλιστικά ψηφιακά αποτελέσματα μπορούν να καταστρέψουν την ψυχική υγεία και την αυτοεκτίμησή μας. Χαρακτηριστικό πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί το “Bold Glamour” makeup φίλτρο, το οποίο έχει σημειώσει δραματική δημοτικότητα στην πλατφόρμα του Tik Tok.

@chiaraking But why do i like it #boldglamour #boldglamourfilter ♬ party with a monster - Chiara King

Αν και δεν υπάρχουν πολλές έρευνες -τουλάχιστον προς το παρόν- που να αποδεικνύουν ότι τα φίλτρα ομορφιάς, όπως το “Bold Glamour”, επηρεάζουν αρνητικά την ψυχική υγεία των ενηλίκων, είναι σαφές ότι η έντονη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και η έκθεση σε παραποιημένες εικόνες, που αναπόφευκτα συνοδεύουν το ατελείωτο scrolling στο Instagram και στο TikTok, επηρεάζει το πώς τελικά αντιλαμβάνονται το σώμα τους τα έφηβα κορίτσια.

Ωστόσο, η καλοπροαίρετη νομοθεσία της Γαλλίας, που απαιτεί από τους influencers να αποκαλύπτουν τα φίλτρα και ρετούς που χρησιμοποιούν, ενδέχεται να μην έχει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Τα δεδομένα υποδεικνύουν ότι η επισήμανση των παραποιημένων φωτογραφιών και βίντεο δεν καταπνίγει την επιθυμία των θεατών να ενσωματώσουν τα εξωπραγματικά πρότυπα ομορφιάς που αναφέρονται σε αυτές τις εικόνες. Στην πραγματικότητα, μια μελέτη του 2019 που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο του Flinders διαπίστωσε ότι η έκθεση σε εικόνες που διαφημίζουν δηλώσεις ρετούς αύξησε τη δυσαρέσκεια των γυναικών με τα δικά τους σώματα! Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι η τοποθέτηση ετικετών σε παραποιημένες εικόνες δεν κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται καλύτερα με τον εαυτό τους.

Πού μας αφήνει λοιπόν αυτό; Το να αρχίσουμε να καταρρίπτουμε την κυριαρχία των φίλτρων και του ρετούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πρέπει να ξεκινήσει θέτοντας ένα τρομακτικό ερώτημα: Γιατί οι άνθρωποι φιλτράρουν και κάνουν ρετούς εξαρχής; Με μια γρήγορη σκέψη, θα λέγαμε πως η συμπεριφορά αυτή σχετίζεται με την πίεση για συμμόρφωση με τα συμβατικά πρότυπα ομορφιάς.

Φυσικά, οι αντιλήψεις μας για την ομορφιά είναι τόσο βαθιά ριζωμένες στον πολιτισμό που το να τις ανατρέψεις δεν είναι ακριβώς ένα εύκολο και απλό εγχείρημα. Τα πρότυπα ομορφιάς και οι παγίδες που κρύβουν αποτελούν ένα συστημικό ζήτημα — και η Γαλλία έχει δίκιο να προτείνει νομοθεσία που στοχεύει στην παροχή συστημικής λύσης για ένα συστημικό ζήτημα. Παρόλα αυτά, οι έρευνες δείχνουν ότι η ρύθμιση των influencers και των selfie τους δεν είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική! Επομένως… back to planning.