Η νέα διευθύντρια της Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, Θούλη Μισιρλόγλου, εξηγεί γιατί η όγδοη, προ των πυλών διοργάνωση ρίχνει φως στη θεματική της «Γεωκουλτούρας», θίγοντας το επίκαιρο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής. Παράλληλα, επιχειρεί έναν απολογισμό για το αποτύπωμα του θεσμού στην πόλη, μιλάει ανοιχτά για το στοίχημα της εξωστρέφειας και θέτει στο τραπέζι το πρωταρχικό ζήτημα για την επόμενη μέρα της Μπιενάλε Θεσσαλονίκης.

H «Γεωκουλτούρα» είναι ο κεντρικός θεματικός προσανατολισμός για την 8η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης. Εξηγήστε μας το σκεπτικό πίσω από αυτόν τον άξονα, τα «πώς» και τα «γιατί» της συγκεκριμένης επιλογής. 

Είναι αρκετά διαδεδομένη πια η συζήτηση γύρω από την κλιματική αλλαγή, τη στροφή σε μια κουλτούρα γενικά πιο οικολογική και πιο ευαισθητοποιημένη ως προς τη χρήση κάθε είδους πόρων. Το MOMus (Μητροπολιτικός Οργανισμός Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης) είναι συντονισμένο προς την κοινωνία, αλλά και την ευθύνη του απέναντι στην πραγματικότητα όπως είναι, αλλά και απέναντι σε εκείνη που μπορεί ν’ αλλάξει, αν συμβάλλουμε όλοι στην εν λόγω αλλαγή. Υπό αυτήν την έννοια, η «Γεωκουλτούρα» ανοίγει την κουβέντα προς όλα τα ζητήματα εκείνα που σχετίζονται με τη γη, αλλά και με την παιδεία και τον πολιτισμό, μέσα πάντα από έναν άξονα αμιγώς καλλιτεχνικό, ο οποίος ίσως και να βοηθάει τις κοινωνικές ζυμώσεις, γιατί δεν πραγματοποιείται με έναν τρόπο πρακτικό, αλλά μέσα από την ταυτόχρονη άσκηση της φαντασίας.

Ποιες γέφυρες ενώνουν τις έννοιες «γη», «κουλτούρα» και «τέχνη», και πώς μεταφράστηκαν αυτές οι διασυνδέσεις σε επιμελητικό και μουσειολογικό επίπεδο; 

Αυτό μένει να το δείτε ως θεατές, ως επισκέπτες της 8ης Μπιενάλε, αλλά και ως συμμέτοχοί της. Αυτή θα είναι η έκπληξη που σας επιφυλάσσουμε. Προς το παρόν, ήδη μέσα από τον γενικό θεματικό προσανατολισμό που μπαίνει στο τραπέζι, σας προσκαλούμε να φανταστείτε τις γέφυρες και, στη συνέχεια, να τις ξαναφανταστείτε μέσα από τα μάτια των καλλιτεχνών και των επιμελητών.

Η 1η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκε το 2007, εντάσσοντας την πόλη στο ευρωπαϊκό δίκτυο των μπιενάλε εικαστικών τεχνών. Δεκαπέντε χρόνια και επτά διοργανώσεις μετά, ποιο είναι το αποτύπωμα του θεσμού στην πόλη σε όλα τα επίπεδα;

Η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης από την αρχή της είχε ως αρχικούς στόχους να καταστεί πόλος συσπείρωσης των καλλιτεχνικών δυνάμεων της πόλης και της χώρας, να συμβάλει στη διεθνοποίηση της ελληνικής εικαστικής σκηνής και να λειτουργήσει ως βήμα αποκεντρωμένης κι εναλλακτικής έκφρασης για καλλιτέχνες που δεν είχαν πρόσβαση στις κεντρικές αντίστοιχες Μπιενάλε ανά τον κόσμο. Στις διοργανώσεις που ακολούθησαν, στάθηκε η αφορμή για τον επαναπροσδιορισμό της ταυτότητας της πόλης που τη φιλοξενεί, την προβολή της ιστορίας και του πολιτισμού της, τη διεύρυνση σχέσεων και διαλόγου, μέσα από συνέργειες, τη συμμετοχή των πολιτών και των φορέων της, αλλά και ποικίλες παρεμβάσεις στον ιστό της Θεσσαλονίκης. Ωστόσο, το κοινό μας είναι ο καλύτερος κριτής. Εμείς, το MOMus δηλαδή, αυτήν τη στιγμή, ως διοργανωτής, θεωρούμε ότι είναι μια διοργάνωση που αφήνει ένα αποτύπωμα μέσω των εικαστικών τεχνών και μας φέρνει κοντά σ’ ένα πιο διεθνές και πολυφωνικό προφίλ, όπως το διαμορφώνουν οι προσκεκλημένοι επιμελητές και καλλιτέχνες. Κι αυτό είναι κάτι που εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι το χρειάζεται η Θεσσαλονίκη.

Το στοίχημα της εξωστρέφειας της Μπιενάλε πιστεύετε ότι κερδήθηκε; 

Το στοίχημα της εξωστρέφειας είναι ένα διαρκές στοίχημα. Με την έννοια αυτή, ποτέ δεν κερδίζεται, αλλά είναι σε συνεχή διαπραγμάτευση. Αυτός είναι και ο λόγος που κάνει την Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης ένα σημαντικό εργαλείο και μέσο για τη διεύρυνση των σχέσεων με τον έξω, εκτός Ελλάδας, κόσμο.

Η κλιματική κρίση κάνει πλέον έντονη την παρουσία της σε παγκόσμιο επίπεδο. Πώς μπορεί ο χώρος της τέχνης να συμβάλει στην αντιμετώπιση του προβλήματος, όχι μόνο σε θεωρητικό επίπεδο (αφύπνιση, ευαισθητοποίηση κοινού), αλλά ίσως ακόμη και σε πρακτικό;

Η τέχνη δεν είναι ένας τρόπος πρακτικής σχέσης με τον κόσμο. Είναι ένας τρόπος βιωματικός, ένας τρόπος που αξιοποιεί ψυχικά, συναισθηματικά και σε κάθε περίπτωση βιωματικά υλικά. Παρ’ όλα αυτά, σκεφτήκαμε και πολύ χειροπιαστούς τρόπους να συμβάλουμε σε μια αντικειμενική αφύπνιση του κοινού μας, αλλά και ημών των ιδίων, ως προς το οικολογικό μας αποτύπωμα: τα τρένα προτείνονται ως ένας πιο φιλικός στο περιβάλλον τρόπος μετακίνησης των συνεργατών μας και των προσκεκλημένων μας, ενώ έχουμε καταργήσει από καιρό τις έντυπες προσκλήσεις και τις έχουμε αντικαταστήσει με τις ηλεκτρονικές. Ωστόσο, δεν κρίθηκε ότι η κατάργηση, για παράδειγμα, του χαρτιού είναι ένα βήμα που μπορούμε να κάνουμε αιφνίδια. Άλλωστε, πρόκειται για ένα υλικό από τη φύση του οικολογικό, που δεν προκύπτει από βίαιη μεταχείριση του φυσικού περιβάλλοντος. Τα υπόλοιπα θα προκύψουν ως γενικευμένη κουλτούρα που θέλουμε να εδραιώσουμε μέσα από το ίδιο το καλλιτεχνικό πρόγραμμα.

Αναλάβατε πρόσφατα το τιμόνι της Μπιενάλε Θεσσαλονίκης από την προκάτοχό του, Συραγώ Τσιάρα. Πρόσφατα προέκυψε και το νέο Διοικητικό Συμβούλιο στο MOMus. Θα θέλαμε να μας πείτε, με τη νέα αυτή σύνθεση, ποιοι στόχοι και σχέδια τέθηκαν στο τραπέζι της συζήτησης; 

Οι αλλαγές αυτές ήταν εξαιρετικά αιφνίδιες και από πολλές απόψεις προβληματικές. Με την εξαίρεση βέβαια τελικά του διορισμού του νέου Δ.Σ., που μας επανέφερε με έναν πολύ υποστηρικτικό και δημιουργικό τρόπο σε διαδικασίες τυπικές κι επαναπροσδιορισμού. Η επόμενη μέρα για την Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης είναι αρχικά η συνέχισή της, κι εκεί θα μπουν στο τραπέζι της συζήτησης οι ανανεωμένοι όροι της λειτουργίας της.

Info: Η Θούλη Μισιρλόγλου είναι ιστορικός Τέχνης και αναπληρώτρια διευθύντρια του MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. Η 8η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης θα ξεκινήσει στις 10 Δεκεμβρίου 2022. Το αναλυτικό πρόγραμμα θα ανακοινωθεί στην ιστοσελίδα www.thessalonikibiennale.gr

Φωτογραφία πορτρέτου: Άρης Ράμμος

ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ GLOW ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2022