Το made-in-Greece κόσμημα δεν είναι σίγουρα σύγχρονη υπόθεση, αφού αιώνες πριν, οι τεχνίτες του Αιγαίου έδιναν σε χρυσό και ασήμι μορφές εμπνευσμένες από τη φύση. Τα μυκηναϊκά ευρήματα αλλά και τα βαρύτιμα κοσμήματα που υπογράμμισαν την αυτοκρατορική τυπολατρία του Βυζαντίου μάς χάρισαν σχέδια που συνεχίζουν να εμπνέουν τους Έλληνες δημιουργούς μέχρι σήμερα, που μία νέα γενιά φέρνει την ελληνικότητα στην πρώτη γραμμή της μόδας.

Αρχαϊκή έμπνευση

Μόλις στα 21 του χρόνια, ο Ευθύμιος Ζολώτας επιστρέφει στην Ελλάδα, το 1895, έπειτα από μια λαμπρή μαθητεία στα σημαντικότερα ατελιέ του Παρισιού, για να ιδρύσει τον οίκο Zolotas. Λίγα χρόνια αργότερα, ο γιος του, καθηγητής Ξενοφών Ζολώτας, κεντρικό πρόσωπο της οικονομικής και πολιτικής ζωής της χώρας, συμβάλλει με πάθος στην επιχείρηση, συνδυάζοντας την ελληνική πολιτιστική κληρονομιά με σύγχρονες επιρροές. Ο Αριστοτέλης Ωνάσης, οι Jackie και John Kennedy, η Romy Schneider, η Elizabeth Taylor και η Maria Callas γίνονται σταθεροί πελάτες του οίκου. Τη δεκαετία του ’70, ο γλύπτης Takis, ο ζωγράφος Αλέκος Φασιανός, η γλύπτρια Claude Lalanne και η Paloma Picasso σχεδιάζουν συλλογές για τον οίκο. Σήμερα, υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Γιώργου Παπαλέξη, το όνομα Zolotas συνδυάζει την κληρονομιά με την καινοτομία. Φέτος, η επέτειος για τα 130 χρόνια του οίκου φέρνει στο φως κλασικά σχέδια που επανασυστήνονται, για να υμνήσουν τη διαχρονική του παράδοση.

Την ίδια περίπου περίοδο, ένας εμπνευσμένος καλλιτέχνης και ακαδημαϊκός, που αφιέρωσε τη ζωή του στο κόσμημα, ο Ηλίας Λαλαούνης, δίνει νέα ζωή στα αρχαία αντικείμενα που μελέτησε με πάθος, προσφέροντας μια σύγχρονη ερμηνεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Φέρνει στον χώρο νέα εργαλεία και τάσεις, ιδρύει τον Σύνδεσμο Ελλήνων Κοσμηματοπωλών και αργότερα γίνεται ο πρώτος χρυσοχόος που βραβεύεται από τη Γαλλική Ακαδημία Καλών Τεχνών. Η συμβολή του στην τέχνη της κοσμηματοποιίας αποτέλεσε την αφορμή για πολλαπλές μελέτες, ενώ η καθαρή του οπτική μαζί με την αγάπη του για την απλότητα ενσωματώθηκαν σε δημιουργίες που διαμόρφωσαν ένα αναγνωρίσιμο στιλ. Σήμερα το έργο του συνεχίζουν οι τέσσερις κόρες του, η Αικατερίνη, η Δήμητρα, η Μαρία -που είναι creative director- και η Ιωάννα. 

Πέντε γενιές και 165 χρόνια μετράει ο οίκος Fanourakis αφηγούμενος μια ιστορία δεξιοτεχνίας και δημιουργικότητας. Από τον Θωμά Φανουράκη στο Ηράκλειο της Κρήτης μέχρι τη Λίνα Διαμαντοπούλου-Φανουράκη στην Αθήνα, κάθε κομμάτι Fanourakis φέρει μοναδικές τεχνικές, εκλεπτυσμένο χαρακτήρα και φυσική αίσθηση ισορροπίας μεταξύ της αυστηρότητας και του χιούμορ, της ευκρίνειας και της διαίσθησης. Σήμερα, ο Fanourakis είναι ταυτόσημος με ένα ιδιαίτερο σύμπαν. Έναν κόσμο που γεφυρώνει την πραγματικότητα με τα όνειρα.

The Rebels

Πολλά χρωστάει η ιστορία του ελληνικού κοσμήματος στους επαναστάτες που σκέφτονται out-of-the-box. Μία τέτοια avant-garde προσέγγιση υιοθετεί η Μαρουλίνα, κατά κόσμον Σοφία Θανοπούλου. Αφού δημιουργεί σανδάλια από σχοινί, σταμπωτά μαντίλια και κομπολόγια στην Αθήνα, το 1954 ανοίγει στη Μύκονο το «Μαγαζάκι της Μαρουλίνας». Οι δημιουργίες της συνδυάζουν κοχύλια και χάντρες με δέρμα, χρυσό, ασήμι και κοράλλι, μέχρι που ο χορογράφος Maurice Béjart την ενθαρρύνει να δουλέψει με πολύτιμα υλικά. Η Μαρουλίνα δένεται με κάθε κομμάτι ξεχωριστά και φροντίζει κάθε φορά να φορεθεί σωστά και από την κατάλληλη γυναίκα. Τη δεκαετία του 1960, οι influencers της εποχής, οι αδελφές Jackie Bouvier και Lee Radziwill, φέρνουν μαζί τους τα κοσμήματα της Μαρουλίνας στη Νέα Υόρκη, το Παρίσι και το Λονδίνο, σκορπώντας παντού τη φήμη της. Το 1972, η αυτοδίδακτη τεχνίτρια μετακομίζει την επιχείρησή της στην Αθήνα, όπου συνεχίζει να δημιουργεί μέχρι τον θάνατό της, το 1997.

«Η μόδα γεννιέται από τους ανυπάκουους», έλεγε χαρακτηριστικά ο Minas. Μόλις στα 14 του κερδίζει το πρώτο βραβείο σε διαγωνισμό ζωγραφικής, κι έναν χρόνο αργότερα εγκαταλείπει το σχολείο για να δουλέψει στον Vourakis. Το 1967, με την επιβολή της χούντας και έχοντας μόλις 200 δολάρια στην τσέπη, φεύγει με ένα εισιτήριο χωρίς επιστροφή για τη Νέα Υόρκη. Η δουλειά του ταξιδεύει σύντομα μέχρι την Ιταλία, που γοητεύεται από τα λιτά κοσμήματά του, αποκαλώντας τα “contro corrente” - «ενάντια στο  ρεύμα». Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, μια νέα γενιά θαυμαστών τον ακολουθεί, ανάμεσά τους και ο Keith Richards των Rolling Stones, ο στενός του φίλος που αποκαλεί τη δουλειά του «μουσική σε σχήματα». Το 2000, ο Minas διαθέτει τις συλλογές του αποκλειστικά μέσα από τα δικά του καταστήματα σε Αθήνα και Μύκονο, ενώ το 2015 προστίθεται και ένα στο Λονδίνο. Έχοντας σχεδιάσει τα πάντα -από έπιπλα και αντικείμενα καθημερινής χρήσης, μέχρι ηλιακό ρολόι, το σπίτι του και το διάσημο νυχτερινό κέντρο Astra στη Μύκονο-, ο Minas αποτύπωνε τα πάντα στο χέρι, μέχρι τον θάνατό του το 2020.

Women on Top

Από πολύ νεαρή ηλικία, η Ιλεάνα Μακρή νιώθει μαγεμένη από τους πολύτιμους λίθους, ενώ οτιδήποτε δουλεύει με τα χέρια της αποτελεί για εκείνη μια ηρεμιστική, σχεδόν διαλογιστική, διαδικασία. Αφού λοιπόν ολοκληρώνει τις σπουδές της στη Διοίκηση Επιχειρήσεων, αποφασίζει να ακολουθήσει το αληθινό της πάθος: το κόσμημα. Το 1996, γράφεται στο Gemological Institute of America στη Σάντα Μόνικα, και δύο χρόνια αργότερα λανσάρει το brand της, απολαμβάνοντας αμέσως διεθνή αναγνώριση, ήδη από την πρώτη της συλλογή. Ταξιδιώτισσα στην ψυχή, μοιράζει τον χρόνο της ανάμεσα σε Ελλάδα, Ινδία, Λονδίνο, Παρίσι και Νέα Υόρκη, αντλώντας έμπνευση από τη διαφορετικότητα των πολιτισμών και των τοπίων, αναζητώντας συνεχώς νέες τεχνικές και μεθόδους κατασκευής. Κάθε της σχέδιο εκφράζει μια αίσθηση προσωπικής πολυτέλειας, έχοντας βαθιά σύνδεση με τη φύση, την ιστορία και το στοιχείο της μαγείας που κρύβεται στην καθημερινότητα.

Η αγάπη της ενασχόλησης με τα χέρια είναι χαρακτηριστικό που συναντάμε και στη Λητώ Καρακωστάνογλου, γνωστή ως Lito. Επιστρέφοντας στην Αθήνα μετά τις σπουδές Φωτογραφίας στη Βοστώνη, ιδρύει το “Open Studio” το 1999, παρουσιάζοντας κυρίως one-off κομμάτια. Το ένστικτό της και η τόλμη της την οδηγούν στο Παρίσι το 2004, όπου φοιτά σχέδιο κοσμήματος για δύο χρόνια στην École des Beaux-Arts και στο École du Louvre. Εκεί, δημιουργεί κομμάτια για τους Kenzo και Jean Paul Gaultier, και σχεδιάζει charms για τσάντες του οίκου Zadig & Voltaire. Το 2007, επιστρέφει στην Αθήνα, ανοίγοντας ξανά το κατάστημά της ως “Cabinet of Curiosities”. Το έργο της Lito δεν μπορεί να περιοριστεί από τους κανόνες της παραδοσιακής κοσμηματοποιίας, καθώς τα υλικά είναι εκείνα που καθοδηγούν το σχέδιο. Φέτος, σαν μια ωδή στα 25 χρόνια καλλιτεχνικού πνεύματος που γιορτάζει, η Lito παρουσιάζει μια επετειακή συλλογή - μια τολμηρή εξέλιξη της “Tu Es Partout” που επικεντρώνεται στα φυλαχτά-μάτια.

Κουβαλώντας την παρακαταθήκη τριών γενιών χρυσοχόων, και την εικαστική ματιά που της πρόσφεραν οι σπουδές ζωγραφικής, η Κατερίνα Ιωαννίδη επαναπροσδιορίζει την παραδοσιακή χρυσοχοΐα με νέους κι αναπάντεχους τρόπους. Με τις συλλογές κοσμημάτων που σχεδιάζει ανασύρει αντικείμενα της ελληνικής παράδοσης, ιδωμένα μέσα από ένα σύγχρονο βλέμμα. Η παλέτα της αποτελείται από υλικά ετερόκλιτα -πολύτιμες πέτρες που συλλέγει από τα ταξίδια της, χρυσό κι ασήμι πλάι σε νήματα και υφάσματα. Για την ίδια το κόσμημα αποτελεί ένα πεδίο ελευθερίας, και σχεδιάζει για ανθρώπους που τολμούν, και παραβλέπουν προκαταλήψεις γύρω από το φύλλο και το μέγεθος. Τα κοσμήματα της Κατερίνας φτιάχνονται για να ρέουν από γενιά σε γενιά, από πρόσωπο σε πρόσωπο, και να μεταμορφώνονται κάθε φορά απ την αρχή.

Μία άλλη αγαπημένη γυναικεία υπογραφή, η γεννημένη στην Ύδρα Έλενα Βότση, αφού ολοκληρώνει τις σπουδές της στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, αποκτά και μεταπτυχιακό δίπλωμα στο Σχέδιο Κοσμήματος από το Royal College of Art του Λονδίνου, αποφοιτώντας πρώτη στην τάξη της. Κατά τη διάρκεια των σπουδών της, επιλέγεται να σχεδιάσει και να κατασκευάσει κοσμήματα για το fashion show του William Chan στο Λονδίνο, ενώ αργότερα σχεδιάζει για τον οίκο Zolotas το δώρο της Συνόδου των Προέδρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και το «Κλειδί της Ύδρας». Η πρόεδρος του Gucci Group στη συνέχεια την επιλέγει προσωπικά να σχεδιάσει για τον διάσημο ιταλικό οίκο. Το ορόσημο της καριέρας της έρχεται με τη σχεδίαση του μεταλλίου των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το 2004.

Πρίγκιπες του Design

Κάπου στις αρχές του 2000 κάνουν την εμφάνισή τους δύο πολύ ταλαντούχα ονόματα, με βαριά οικογενειακή ιστορία και μοναδική οπτική. Γεννημένος σε οικογένεια κοσμηματοπωλών, ο Νίκος Κούλης ολοκληρώνει τις σπουδές του στο Gemological Institute of America, προτού ιδρύσει τον οίκο Nikos Koulis, το 2006. Τα έργα του είναι αιφνιδιαστικά σύγχρονα, αλλά παράλληλα αποτέλεσμα βαθιάς τεχνογνωσίας και μεθοδικής τεχνικής. Τιμάται με τέσσερα Couture Design Awards και το GEM Award in Jewelry Design το 2020 -την ανώτερη διεθνή διάκριση στον χώρο του κοσμήματος-, ενώ ανάμεσα στις πιστές του πελάτισσες είναι οι Michelle Obama, βασίλισσα Ράνια της Ιορδανίας, Rihanna, Beyoncé, Oprah Winfrey, Scarlett Johansson, Adele, Jennifer Lopez και Nicole Kidman. Το ατελιέ του βρίσκεται στην Αθήνα, οι συλλογές του διατίθενται σε κορυφαίους retailers, ενώ διαθέτει τρία καταστήματα σε Αθήνα, Μύκονο και Πάρο. Το καλοκαίρι που μας πέρασε, λάνσαρε τη συλλογή “Look” από high-polished χρυσό με εφέ καθρέφτη, που παρουσιάστηκε στα Sotheby’s κατά τη διάρκεια της εβδομάδας μόδας στο Παρίσι.

Η ιστορία του Γιάννη Σεργάκη είναι χαραγμένη με παιδικές αναμνήσεις από μια ξεκάθαρη, μακροχρόνια οικογενειακή κληρονομιά. Από πολύ μικρός μαγεύεται από τον κόσμο των πολύτιμων λίθων, καθώς παρακολουθεί συχνά τους θείους του να εργάζονται στο showroom της οικογένειας. Αφού αποκτά το πτυχίο του στη Γεμολογία και το Σχέδιο Κοσμήματος από το Gemological Institute of America, εντάσσεται στην οικογενειακή επιχείρηση, και το 2004 ιδρύει τη δική του εταιρία, συνεργαζόμενος με καταξιωμένους οίκους κοσμημάτων. Το 2014 παρουσιάζει μία σειρά που φέρει το όνομά του και την προσωπική του αισθητική σφραγίδα. Μετά την παρουσία του σε Αθήνα και Πάρο, το 2024 εγκαινιάζει ένα flagship store στο ιστορικό Palais Royal στο Παρίσι, σηματοδοτώντας ένα νέο κεφάλαιο στην παγκόσμια αναγνώριση του brand. Σήμερα, οι συλλογές Sergakis δημιουργούνται αποκλειστικά στο κέντρο της Αθήνας από έμπειρους τεχνίτες, οι οποίοι χρησιμοποιούν παραδοσιακές τεχνικές για να μεταμορφώσουν ακατέργαστα υλικά σε κομψά και εκλεπτυσμένα έργα Τέχνης, με την προσωπική σφραγίδα Sergakis.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ – ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

Κεντρική φωτογραφία: Παλιότερη καμπάνια Minas, φωτογραφημένη από τον Costas Coutayar