Πόσα πράγματα ξέρετε πραγματικά για τη γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου και την προέλευσή της; Σίγουρα, πάντως δεν πρόκειται για την εμπορευματοποιημένη εκδοχή της, η οποία φέρνει στο μυαλό μας αρκουδάκια και καρδούλες. Αρχικά, ο εορτασμός του Αγίου Βαλεντίνου, όπως μας είναι σήμερα γνωστός καθιερώθηκε τη δεκαετία του 1970, όταν οι ανθοπώλες αντιλήφθηκαν το εμπορικό αντίκτυπο της γιορτής, αφού όλο και περισσότεροι άνθρωποι αγόραζαν κάρτες και λουλούδια. 

Πολλοί ιστορικοί και θρησκειολόγοι υποστήριξαν ότι οι απαρχές «της γιορτής των ερωτευμένων» ανάγονται στα ρωμαϊκά Lupercalia, μια παγανιστική γιορτή που πρέπει να ξεκίνησε τον 6ο προχριστιανικό αιώνα στη Ρώμη και γιορταζόταν στις 15 Φεβρουαρίου. Σε αντίθεση με τη ρομαντική γιορτή του χριστιανού αγίου, που όπως θα αναφέρουμε παρακάτω μαρτύρησε, τα Lupercalia ήταν μια γιορτή με άγριο, αιματηρό και σεξουαλικό χαρακτήρα: συγκεκριμένα κυριαρχούσαν οι θυσίες ζώων, οι τυχαίες ερωτικές συνευρέσεις, διότι πίστευαν ότι με αυτόν τον τρόπο απομάκρυναν τα κακά πνεύματα και ταυτόχρονα προσέλκυαν τη γονιμότητα. Σύμφωνα με τον ρωμαϊκό μύθο, ο βασιλιάς Αμούλιος διέταξε τον Ρωμύλο και τον Ρέμο -τους δίδυμους ανιψιούς του και ιδρυτές της Ρώμης- να πνιγούν στον ποταμό Τίβερη επειδή η μητέρα τους είχε αθετήσει τον όρκο αγαμίας που είχε δώσει. Ωστόσο, ένας από τους υπηρέτες τους λυπήθηκε και αντί να τους ρίξει στο ποτάμι τους τοποθέτησε πρώτα σε ένα καλάθι. 

Ο ποταμός οδήγησε το καλάθι σε μια άγρια συκιά, στα κλαδιά της οποίας πιάστηκε και το βρήκε μια λύκαινα που διέσωσε τα δυο αδέρφια σε μια σπηλιά στον Παλατίνο λόφο, όπου αργότερα ιδρύθηκε η Ρώμη. Τα δυο αδέλφια υιοθετήθηκαν από έναν βοσκό και τη γυναίκα του. Αργότερα σκότωσαν τον θείο τους, επειδή είχε δώσει εντολή για τον θάνατό τους και βρήκαν τη σπηλιά που τους περιέθαλψε η λύκαινα και την ονόμασαν Lupercal -εκεί εορταζόταν τα Lupercalia στην αρχαία Ρώμη. Έτσι θεωρείται ότι τα Lupercalia εορτάζονταν προς τιμήν της λύκαινας και προς τιμήν του ρωμαϊκού θεού της γονιμότητας Lupercus, ο οποίος στην ελληνική μυθολογία ταυτιζόταν με τον θεό Φαύνο και αργότερα με τον θεό Πάνα. Η ρωμαϊκή γιορτή περιλάμβανε θυσίες ενός ή περισσότερων αρσενικών κατσικιών - ως αναπαράσταση της σεξουαλικότητας - και ενός σκύλου, γυμνότητα των συμμετεχόντων, μαστιγώσεις των γυναικών (οι οποίες πιστευόταν ότι τις έκαναν πιο γόνιμες). Η γιορτή αυτή απαγορεύτηκε το 494 μ.Χ. από την Εκκλησία ως παγανιστική.

Ας έρθουμε, όμως, τώρα στον ίδιο τον Άγιο Βαλεντίνο, ο οποίος είναι ένα αινιγματικό πρόσωπο – κάποιοι μάλιστα δεν τον αναγνωρίζουν καν ως Άγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Υπάρχουν μαρτυρίες ότι κατά τον 3ο μεταχριστιανικό αιώνα (το 270 ή το 273) δόθηκε εντολή εκτέλεσης από τον αυτοκράτορα Κλαύδιο Β’ για κάποιον που ονομαζόταν Βαλεντίνος, αφού πρώτα είχε φυλακιστεί επειδή πάντρευε ζευγάρια Χριστιανών, με αποτέλεσμα να θεμελιώνεται η χριστιανική πίστη. Λέγεται ότι ο Κλαύδιος είχε απαγορεύσει τον γάμο των στρατιωτών, διότι θεωρούσε ότι οι τελευταίοι δεν μπορούσαν να αποδώσουν πολεμικά αν ήταν έγγαμοι. Κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του ο Βαλεντίνος προσπάθησε να προσελκύσει τον Ρωμαίο αυτοκράτορα στον χριστιανισμό με αποτέλεσμα ο τελευταίος να του επιβάλλει να διαλέξει ανάμεσα στην άρνηση της χριστιανικής πίστης ή την καταδίκη σε θάνατο. Το αποτέλεσμα ήταν ο αποκεφαλισμός του Βαλεντίνου. 

Η σύνδεσή του με τους ερωτευμένους δε βασίζεται μόνο στους γάμους που τελούσε κρυφά, αλλά υπάρχει θρύλος σύμφωνα με τον οποίο όσο ο Βαλεντίνος ήταν φυλακισμένος ερωτεύτηκε την τυφλή κόρη ενός δεσμοφύλακά και της έστειλε ένα ερωτικό γράμμα με την υπογραφή: Με αγάπη από τον Βαλεντίνο σου. Σύμφωνα με άλλον θρύλο, ο Άγιος Βαλεντίνος καλλιεργούσε στον κήπο του τριαντάφυλλα και όταν άκουσε ένα ζευγάρι να μαλώνει, τους προσέφερε ένα τριαντάφυλλο, τους ευλόγησε για να συμφιλιωθούν και λίγο αργότερα πάντρεψε το ζευγάρι.

Υπάρχει, βέβαια και μια Τρίτη εκδοχή σύμφωνα με την οποία ο Βαλεντίνος ήταν επίσκοπος και ήρθε σε αντιπαράθεση με τον δικαστή Αστέριο. Αυτός τότε τον προκάλεσε να αποκαταστήσει την όραση της τυφλής του κόρης, κάτι το οποίο και έκανε. Ο Αστέριος του ζήτησε τι θα ήθελε να κάνει ο ίδιος σαν αντάλλαγμα και ο Βαλεντίνος του ζήτησε να σπάσει όλα τα αγάλματα των θεών των παγανιστών και κατόπιν να βαφτιστεί, όπως και έγινε. Ο αυτοκράτορας Κλαύδιος, ωστόσο, έδωσε εντολή να θανατωθεί ο Βαλεντίνος με λιθοβολισμό.

Ο εορτασμός του Αγίου Βαλεντίνου πρέπει να χρονολογείται στον Μεσαίωνα. Ο Άγγλος συγγραφέας Geoffrey Chaucer, το 1382, αναφέρει τη γιορτή στο ποίημα με τίτλο Το Κοινοβούλιο των Πτηνών. Υπάρχει βέβαια και η άποψη ότι η γιορτή καθιερώθηκε 1400 από μια ομάδα φιλελεύθερων αριστοκρατών που πίστευαν στην ισότητα των φύλων και είχαν δημιουργήσει την οργάνωση Ερωτική Αυλή”, τιμώντας τις γυναίκες και τον έρωτα. Η ημερομηνία ίδρυσης της οργάνωσης ήταν η 14η Φεβρουαρίου, συνέπιπτε επομένως με την ημέρα μνήμης του μάρτυρα Βαλεντίνου, και έτσι καθιερώθηκε από τότε ως ημέρα γιορτής των ερωτευμένων. Αν πάντως κρίνουμε από την αναφορά της γιορτής του Αγίου Βαλεντίνου από τον Shakespeare στον Άμλετ, φαίνεται ότι η γιορτή είχε καθιερωθεί ήδη κατά τους νεώτερους χρόνους. Ο 19ος αιώνας σήμανε την γενική διάδοση της γιορτής στην Αμερική και την Ευρώπη.

Η γιορτή όπως την γνωρίζουμε στις μέρες μας ήταν εν πολλοίς αποτέλεσμα της εμπορευματοποίησης με την αύξηση των πωλήσεων σε κάρτες, λουλούδια και σοκολάτες σε μια περίοδο, μεταξύ Χριστουγέννων και Πάσχα που καταγραφόταν παραδοσιακά μείωση των αντίστοιχων πωλήσεων. Όποια και αν είναι η αφορμή πάντως, μην διστάσετε να γιορτάσετε την αγάπη!