Κόκκινο χαλί, ατμόσφαιρα άκρως επιμελημένη και πολλά χαμόγελα «έντυσαν» το χθεσινοβραδινό σινεφίλ ραντεβού στο ιστορικό «Ολύμπιον». Το 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης έκανε μια δυναμική αρχή, καταφέρνοντας να μεταμορφώσει το κέντρο της πόλης σε μια λαμπερή αίθουσα προβολής για ακόμη μια χρονιά. Φέτος, το φεστιβάλ θα παρουσιάσει 251 ταινίες μεγάλου και μικρού μήκους, πέντε διαγωνιστικά τμήματα, οκτώ αφιερώματα, μία εικαστική εγκατάσταση και τις εργασίες της πολλά υποσχόμενης Αγοράς, η οποία όπως ανέφερε ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του θεσμού, Ορέστης Ανδρεαδάκης «Θεωρείται μία από τις καλύτερες κινηματογραφικές Αγορές της Ευρώπης».
Στη φετινή διοργάνωση, πρωταγωνιστικό ρόλο κατέχουν τα ντοκιμαντέρ που υμνούν την ομορφιά της απελευθερωτικής πράξης του αυτοπροσδιορισμού και σφράγισαν το παγκόσμιο queer σινεμά, μέσα από ένα μεγάλο αφιέρωμα με τίτλο «Citizen Queer» που περιλαμβάνει τριάντα τρία φιλμς. Ανάμεσα στον κόσμο που έδωσε το παρών χθες το βράδυ, ήταν χαρά να είναι μαζί μας ο διεθνώς αναγνωρισμένος σκηνοθέτης, χορογράφος, εικαστικός και περφόρμερ, Δημήτρης Παπαϊωάννου, ο οποίος είναι και ένα από τα κεντρικά πρόσωπα της επίσημης αφίσας του φεστιβάλ και για τον οποίο πρόκεται να παρουσιαστεί μια ευρεία γκάμα ταινιών, δίνοντας φως στις Τέχνες του. Ταυτόχρονα, το φεστιβάλ θα τιμήσει με τον Χρυσό Αλέξανδρο τον σκηνοθέτη, σεναριογράφο, συγγραφέα και μεταφραστή, Παναγιώτη Ευαγγελίδη για τη συνολική προσφορά του έργου του.
Φεστιβάλ που τιμά την έννοια της Δημοκρατίας
Στη φετινή διοργάνωση, έχει δοθεί μεγάλη σημασία στις σημασίες ισότητα, δικαιοσύνη και ελευθερία έκφρασης. Όπως τόνισε, χαρακτηριστικά, ο Ορέστης Ανδρεαδάκης: «Το 2024 σηματοδοτεί τα 50 χρόνια από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Το φετινό Φεστιβάλ ετοίμασε ένα αφιέρωμα με ντοκιμαντέρ που υμνούν την έννοια της Δημοκρατίας, την καταγωγή της, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ελευθερία του λόγου, τους κινδύνους που αντιμετωπίζει. Ζούμε σε μια εποχή που μας κάνει να περιμένουμε το αύριο με αγωνία.Ο πόλεμος στην Ουκρανία διαρκεί ήδη δύο χρόνια με αμείωτη φρίκη, ενώ στη Μέση Ανατολή, μια ανάσα μακρυά μας ένας νέος πόλεμος μαίνεται και τα θύματα πολλαπλασιάζονται κάθε μέρα. Το φεστιβάλ απορρίπτει τις πράξεις βίας και ακραίες φωνές της μισαλοδοξίας».
Ακολούθησε η συγκινητική ομιλία της Γενικής Διευθύντριας του Φεστιβάλ, Ελίζ Ζαλαντό, η οποία προχώρησε σε μια σύντομη αφήγηση προσωπικής της εμπειρίας. «Πριν από πενήντα χρόνια, το καλοκαίρι του '74, μια παρέα στη Νορντ της Γαλλίας άκουσε για πρώτη φορά τη λέξη Δημοκρατία, για την ακρίβεια "democracy". Οι γονείς μου προσπάθησαν να εξηγήσουν σε μένα και την παρέα μου τι σημαίνει αυτή η λέξη. Μας είπαν ότι αυτή η λέξη γεννήθηκε σε μια χώρα που μόλις την κέρδισε ξανά. Όλα αυτά στα αυτιά μας ηχούσαν παράξενα και ούτε μπορούσαμε, βέβαια, να καταλάβουμε πως θα συνέβαιναν εκείνο το καλοκαίρι στην Ελλάδα: Η εισβολή στην Κύπρο, η δικτατορία, οι εξορίες. Ήταν όμως μια σημαντική εισαγωγή στον πραγματικό κόσμο, που έμεινε χαραγμένη για πάντα σε μας. Το επόμενο καλοκαίρι ήρθαμε στην Ελλάδα, όχι μόνο για διακοπές. Στην πραγματικότητα, οι γονείς μου έψαχναν ελληνικές ταινίες που είχαν απαγορευτεί κατά τη διάρκεια της χούντας. Αργότερα, με τη βοήθεια της Ταινιοθήκης της Ελλάδας, οργάνωσαν ένα μεγάλο αφιέρωμα στη δικτατορία με αυτές τις ταινίες που μιλούσαν και ακόμη μιλούν για τη δικτατορία. Τότε, άκουσα και το Ελλάς Γαλλία Συμμαχία! Έγινε για μένα κάτι περισσότερο από σύνθημα. Ήταν υπόσχεση και ελπίδα η ελευθερία, τα ίσα δικαιώματα και η Δημοκρατία σε ολόκληρη την Ευρώπη. Αυτές οι ιδέες της Δημοκρατίας και της αδελφοσύνης έχτισαν δεσμούς ανάμεσα στις δύο μου χώρες, στη χώρα που γεννήθηκα και στη χώρα που επέλεξα να ζω. Για το κορίτσι από τη Νορντ, το φετινό μας αφιέρωμα σημαίνει πολλά. Σήμερα, σε έναν κόσμο που αυτές οι έννοιες κινδυνεύουν, θυμάμαι ξανά εκείνο το καλοκαίρι και την ευθύνη που έχουμε σε όλα τα παιδιά σε έναν κόσμο δίκαιο και ασφαλή».
Τον λόγο είχε στη συνέχεια η Ελευθερία Θανούλη, Πρόεδρος του ΔΣ του φεστιβάλ και καθηγήτρια Θεωρίας Κινηματογράφου στο Τμήμα Κινηματογράφου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, τονίζοντας τον επίκαιρο, αλλά και εξελικτικό χαρακτήρα του θεσμού. «Από το 1999 που ιδρύθηκε ο θεσμός με πρωτοβουλία του Δημήτρη Αϊπίδη μέχρι και σήμερα που συμπληρώνει τα 26 χρόνια λειτουργίας του, το Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ έχει αναδειχθεί σε ένα από τα σημαντικότερα φεστιβάλ παγκοσμίως, κάτι για το οποίο είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι. Αυτή η επιτυχία οφείλεται - και δεν θα κουραστώ ποτέ να το λέω- σε όλη την ομάδα του φεστιβάλ από τους διευθυντές και τους ανθρώπους του προγράμματος μέχρι τους υπεύθυνους φιλοξενίας και τους εκατοντάδες εθελοντές. Όλες και όλοι εργάζονται με βαθιά γνώση και αφοσίωση, αλλά και ένα ειλικρινές πάθος, το οποίο δρα πάντα πολλαπλασιαστικά. Αισιοδοξώ ότι εξίσου πολλαπλασιαστική θα είναι και η αγάπη απέναντι στο φεστιβάλ από τους φορείς της Πολιτείας. Το Υπουργείο Πολιτισμού, η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και φυσικά ο Δήμος Θεσσαλονίκης αποτελούν πολύτιμους και διαχρονικούς συμπαραστάτες μας στην προσπάθεια που κάνουμε για τη στήριξη και τη διάδοση του κινηματογράφου. Ειδικότερα, όσον αφορά στο ντοκιμαντέρ, θα ήθελα να σταθώ λίγο στη σημασία που έχει για τη συγκυρία που διανύουμε. Καταρχάς, είναι το είδος, το οποίος χωρίς καμία αμφιβολία σημειώνει την πιο θεαματική εξέλιξη ως προς την φόρμα. Με μια όλο και πιο διευρυμένη γκάμα κινηματογραφικών τρόπων αφήγησης και στιλ, οι σημερινοί κινηματογραφιστές δεν σταματούν να προσπαθούν να καταγράφουν την πραγματικότητα γύρω μας. Κυρίως, όμως πρέπει να σταθούμε στο πως το ντοκιμαντέρ τοποθετείται τόσο δίπλα όσο και απέναντι στη μυθοπλασία. Αφενός, όπως εκείνη μπορεί να εστιάζει και να δει τα προσωπικά βιώματα. Αφετέρου, όμως, μόνο το ντοκιμαντέρ φέρει την επιπλέον δέσμευσηνα περιγράψει και να ερμηνεύσει τον κόσμο της συλλογικής εμπειρίας, μια δέσμευση που δεν είναι καθόλου μικρή υπόθεση. Αυτήν ακριβώς τη σύχευξη θα προσπαθήσουν να αναδείξουν όλες οι θεματικές της 26ης διοργάνωσης που ξεκινά σήμερα με επίκεντρο τις ταινίες που αφορούν στα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας. Κοινός στόχος και των 251 ταινιών είναι να μας βοηθήσουν να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας, τον διπλανό μας, αλλά και άλλους ανθρώπους σε κόσμους που φαντάζουν ή συχνά είναι μακρινοί, διαφορετικοί ή και ξένοι. Αν καταφέρουμε να βρούμε τα σημεία που μας ενώνουν όλους σε μια κοινή μοίρα, τότε θα έχουμε μια πιθανότητα να οραματιστούμε έναν καλύτερο κόσμο».
«Ένα φεστιβάλ που καταργεί στερεότυπα και γκρεμίζει προκαταλήψεις»
Ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Στέλιος Αγγελούδης, έδωσε το παρών και ανεβαίνοντας στο βήμα μίλησε για τη σημασία του φεστιβάλ όσον αφορά στη μετάδοση μηνυμάτων αναφορικά με την ελευθερία, απομακρυσμένη από προκαταλήψεις: «Για την πόλη μας ξεκινά ακόμη μια μεγάλη γιορτή. Ένα φεστιβάλ που καινοτομεί, τολμά, συναρπάζει, διδάσκει και κυρίως καταργεί στερεότυπα και γκρεμίζει προκαταλήψεις. Ένα φεστιβάλ που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από μεγάλα διεθνή φεστιβάλ του εξωτερικού. Όπως εύστοχα έχει λεγχθεί, το ντοκιμαντέρ είναι μα σχέση αγάπης, που ξεπερνά την ίδια την Τέχνη του και γίνεται κομμάτι της ίδιας μας τη ζωής. To 26o φεστιβάλ έχει πλέον πολλές ιστορίες να αφηγηθεί. Είναι το φωτεινό σημείο αναφοράς της πόλης που οραματιζόμαστε, μιας πόλης ανοιχτής, πολύχρωμης και συμπεριληπτικής, η οποία επενδύει στον πολιτισμό και κάνει πράξη τον σεβασμό στη διαφορετικότητα. Ο Δήμος Θεσσαλονίκης θα είναι ακόμη πιο ενεργά κοντά σας τα επόμενα χρόνια, στηρίζοντας τις προσπάθειες που καταβάλλετε για να αναδείξετε το διαφορετικό, το νέο, σύγχρονο πρόσωπο της Θεσσαλονίκης».
Η Πρόεδρος της Βουλής κήρυξε την έναρξη του Φεστιβάλ και απένειμε τον Χρυσό Αλέξανδρο στον Fernando Trueba
Για πρώτη φορά στα 64 χρόνια της ιστορίας του θεσμού, πολιτικό πρόσωπο κήρυξε την έναρξή του και απένειμε τον τιμητικό Χρυσό Αλέξανδρο σε καλλιτέχνη. Η Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, έδωσε το παρών, τιμώντας την ταυτότητα του φεστιβάλ. «Το ντοκιμαντέρ είναι κινηματογραφικό είδος που προϋποθέτει πολιτισμική ευκαισθησία, δημοσιογραφική αυθεντικότητα, ηθική ακεραιότητα, νοηματική καθαρότητα και πολιτική ευθυκρισία. Σε μια εποχή, όπου η χρήση της τεχνολογίας τείνει να απομακρύνει μεγάλο μέρος του κινηματογράφου, μυθοπλασίας από την ανθρώπινη εμπειρία, δημιουργώντας σύμπαντα εξωπραγματικής σαγήνης, το ντοκιμαντέρ αναλαμβάνει να ανακατασκευάσει, να εμβαθύνει, να αναστοχαστεί και να ερμηνέψει την πραγματικότητα, χωρίς να την αντιγράφει και να την αντανακλά, αλλά και χωρίς να αποκόπτεται από τον λόγο του τεκμηρίου ή να αποσπάται από τη ζωή. Τα σπουδαία ντοκιμαντέρ μάς συγκινούν συναισθηματικά, διευρύνουν την αντίληψή μας για τον κόσμο, αμφισβητούν τις πεποιθήσεις, τις προκαταλήψεις, τις κατεστημένες παραδοχές μας. Δίνουν τον λόγο σε φωνές που δεν εκπροσωπούνται επαρκώς, φέρνουν στο φως αθέατες ή αποσιωποιημένες πλευρές της ανθρώπινης εμπειρίας, αποκαλύπτουν την αυθαιρεσία της ανθρώπινης εξουσίας, τη βαρβαρότητα των αυταρχικών καθεστώτων, συνθέτοντας έναν ασφαλώς υποκειμενικό λόγο, πάντοτε όμως βασισμένο σε ερευνητικό υλικό, αναδεικνύουν κρυφές πλευρές των γεγονότων, επιτρέπουν νέες γνώσεις παραδεδειγμένων αληθειών, θέτουν υπό άιρεση κυρίαρχες αφηγήσεις και πλουτίζουν τον δημόσιο διάλογο. Είναι με δύο λόγια ένα είδος με βαθιά δημοκρατικά χαρακτηριστικά, συνώνυμο της ελεύθερης έκφρασης και της αδέσμευτης διακίνησης των ιδεών. Σήμερα βραβεύουμε έναν σπουδαίο δημιουργό, τον Ισπανό σκηνοθέτη Fernando Trueba, ο οποίος σε συνεργασία με τον Javier Mariscal δημιούργησε ένα εικαστικό κομψοτέχνημα, με έντονα στοιχεία πολιτικού ντοκιμαντέρ. Μάς ταξιδεύει στα χρόνια της άνθισης της bossa nova στη Βραζιλία, ταυτόχρονα διερευνώντας τη μυστηριώδη εξαφάνιση του βερτουόζου πιανίστα και συνθέτη Francisco Tenório Júnior σε μια περιοδεία του στην Αργεντινή το 1976, μιλάει για τη στυγνή δικτατορία του Βιδέλα, την αυταρχική καταπίεση και τις δολοφονίες του στρατιωτικού καθεστώτος, την καταστροφική βιαιότητα της κρατικής τρομοκρατίας και ειναι ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα η συγκυρία να βραβεύεται αυτή ουσιαστικά η πολιτική ταινία στο πλαίσιο του φετινού φεστιβάλ, το οποίο αφιερώνει μια από τις πολλές του ενότητες στη συμπλήρωση πενήντα χρόνων από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στον τόπο μας. Προσφέρεται ακόμη έτσι μια ευκαιρία να ενώσουμε την εμπιστοσύνη μας στο μόνο πολίτευμα που δεν νοούνται άνθρωποι εγκλωβισμένοι σε διακρίσεις και στερεότυπα».
«Σύγκρουση ανάμεσα στην Τέχνη και στον Φασισμό»
Το φεστιβάλ άνοιξε η ταινία του Fernando Trueba με τίτλο Πυροβόλησαν τον πιανίστα, ένα ντοκιμαντέρ κινουμένων σχεδίων για τη γέννηση και τη μανία της μπόσα νόβα, ένα φιλμ μυστηρίου για τα χαμένα ίχνη ενός σπουδαίου πλην ξεχασμένου μουσικού, του Τενόριο Τζούνιορ, αλλά και ένα πολιτικό φιλμ για τις σκοτεινές σελίδες των χωρών της Νότιας Αμερικής. Με οδηγό έναν δημοσιογράφο με ειδίκευση στη μουσική (που μιλά με τη φωνή του Τζεφ Γκόλντμπλαμ), το φιλμ ξετυλίγει με πλούσια χρώματα, αξέχαστες μελωδίες και σκηνοθετική μαεστρία μια πολυεπίπεδη ιστορία για μια εποχή που σημάδεψε τον κόσμο, για μια μουσική που έχτισε τον δικό της μύθο και για έναν δεξιοτέχνη πιανίστα που το νήμα της ζωής του κόπηκε νωρίς.
Ο ίδιος με χαρά μοιράστηκε με το κοινό: «Είναι η πρώτη μου φορά που βρίσκομαι στη Θεσσαλονίκη, σίγουρα, όμως δεν θα είναι και τελευταία. Η τελευταία μου ταινία γυρίστηκε στην Ελλάδα. Ήδη, μου είχαν λείψει οι άνθρωποι της Ελλάδας, τα τοπία της, το φαγητό της. Ήταν πραγματικά μια πολύ μεγάλη ευτυχία για εμένα να εργάζομαι με τους ηθοποιούς, τους τεχνικούς από εδώ, ήταν μια πολύ ιδιαίτερη εμπειρία. Ήδη αισθάνομαι αυτήν την χώρα σαν στο σπίτι μου. Εύχομαι πραγματικά να απολαύσετε την ταινία. Είναι ένα θέμα επίκαιρο. Στην Ελλάδα έχετε εφεύρει τα πάντα, όχι μόνο τη δημοκρατία και τη φιλοσοφία. Έχετε εφεύρει τον τρόπο να απολαμβάνει το ανθρώπινο είδος της ζωή μέσα από την τραγωδία, την κωμωδία, τον σεβασμό προς τον συνάδελφο, το να μην προσπαθείς να καταστρέψεις τον άλλον, νομίζω αυτό είναι ένα μάθημα για όλη την ανθρωπότητα. Σας ευχαριστώ θερμά για την φιλοξενία και την φιλία σας. Εύχομαι πραγματικά να απολαύσετε την ταινία, η οποία επίσης μιλά για τη σύγκρουση ανάμεσα στον πολιτισμό και τη βία, ανάμεσα στην Τέχνη και τον Φασισμό».
«Το Φεστιβάλ υπάρχει και για διαμαρτυρία»
Κατά τη διάρκεια τη διοργάνωσης, το ενδιαφέρον του κοινού μονοπώλησε ένα μεγάλο λευκό πανό από μια ομάδα κινηματογραφιστών, με χαραγμένο το σύνθημα «Φώτα, Κάμερα, Γενοκτονία». Oι ίδιοι θέλησαν με τον δικό τους τρόπο να συμπαρασταθούν στην παλαιστινιακή κοινότητα και να μεταδώσουν τα ηχηρά μηνύματα σχετικά με τις ευθύνες που φέρουν ως άνθρωποι που δημιουργούν και συνδιαμορφώνουν αφηγήσεις. Χαρακτηριστικά, μοιράστηκαν με το κοινό καθώς κρατούσαν το πανό: «Τώρα είναι η στιγμή για να ακουστεί η φωνή σας. Πάνω από 30.000 νεκροί. Το καθήκον μας είναι να μοιραζόμαστε με τις ταινίες μας ιστορίες. Πρέπει να τελειώσει τώρα αυτή η γενοκτονία και τα ιδρύματα πρέπει να προβούν σε ουσιαστικές δράσεις για να στηρίξουν εμάς και άλλες φωνές της Παλαιστίνης».
Info: Διάρκεια φεστιβάλ μέχρι τις 17 Μαρτίου.
