Η αλήθεια είναι πως δυσκολεύομαι αρκετά να κατανοήσω την έννοια του να αποκτάς κάτι χωρίς πραγματικά να το αγγίζεις. Από την άλλη σκέφτομαι πως κάπως έτσι λειτουργούν για χρόνια οι τραπεζικές συναλλαγές, οι μεταφορές εκατομμυρίων, οι μετοχές και τα ομόλογα. Μετά πάλι καταλαβαίνω ότι δεν ήμουν ποτέ καλή στα μαθηματικά. Αφήνοντας τα προσωπικά μου βιώματα στην άκρη, προσπαθώ να εμβαθύνω σε έναν νέο κόσμο που απαιτεί από εμένα να τον γνωρίσω. Ακούγοντας πολλούς από τους φίλους μου να επιμένουν ότι «έπιασαν την καλή» και ότι «το τρένο φεύγει και δεν θα' μαι μέσα», αποφάσισα να ερευνήσω λίγο καλύτερα τον κόσμο των κρυπτονομισμάτων. Φυσικά, δεν πρόκειται να μπω σε λεπτομέρειες οικονομικών στοιχείων, τις οποίες δεν γνωρίζω και δεν προσδοκώ να μάθω, ωστόσο δεν θα μπορούσε να μην μου κινήσει την περιέργεια η τελευταία είδηση περί πώλησης ενός ψηφιακού έργου σε δημοπρασία του οίκου Christie's έναντι 69,3 εκατ. δολαρίων -ποσό που διόλου απαρατήρητο δεν μπορεί να περάσει. 

Σε μια γρήγορη έρευνα, ανακάλυψα ότι το συγκεκριμένο «έργο» -το τοποθετώ σε εισαγωγικά γιατί δεν είμαι σίγουρη ακόμα αν μπορεί να συμπεριληφθεί στην ίδια κατηγορία δημιουργιών που χρειάστηκαν την ενέργεια ενός σώματος για να παραχθούν- πουλήθηκε υψηλότερα κατά 15 εκατομμύρια δολάρια από το αντίτιμο που καταβλήθηκε για τον πίνακα «Nympheas» του μεγάλου Monet. Δεν θέλω να το παίξω ξερόλας, αλλά είμαι καινούρια σε αυτόν τον μικρόκοσμο. Βάζοντας αρχικά στην άκρη το μέγεθος του ποσού (που είναι αδιαμφισβήτητα εντυπωσιακό!), δεν μπορώ παρά να μην αναρωτηθώ: Ποιος εκτιμητής θα κοστολογούσε κατά 15 εκ. δολάρια περισσότερο το έργο ενός καλλιτέχνη εν ονόματι Beeple, από αυτό ίσως ενός από τους μεγαλύτερους ιμπρεσιονιστές ζωγράφους; 

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Θα εξηγήσω κι εγώ κάπου εδώ με τη σειρά μου, τα όσα βασικά έμαθα, άκουσα, διάβασα για τα πολυσυζητημένα NTFs. Δεν θα μπω σε μπερδευτικούς όρους γιατί, προσπαθώ να τα απλοποιήσω, κάτι που φαντάζομαι δεν θα ήθελαν οι δημιουργοί τους να κάνω. Tα λεγόμενα Non-fungible tokens, αποτελούν μια κατηγορία ψηφιακών αρχείων που έχουν κατοχυρωθεί ως μοναδικά μέσω της τεχνολογίας blockchain που χρησιμοποιείται για την παραγωγή και των κρυπτονομισμάτων. Η πραγματική αξία τους; Η μοναδικότητά τους, η οποία εξασφαλίζεται μέσω αυτής της blockchain, που λειτουργεί ως ψηφιακή υπογραφή, η οποία δεν αλλοιώνεται και ανήκει σε έναν και μόνο ιδιοκτήτη. Συνδέει για πάντα έναν ψηφιακό φάκελο με τον δημιουργό του. Καθιστά τα ψηφιακά έργα μοναδικά, ως πρωτότυπα, και άρα έτοιμα για πώληση.

Κάπως έτσι λοιπόν, ο Beeple, με πραγματικό όνομα Mike Winkelmann, κατάφερε να συμμετέχει στην τρίτη πιο ακριβή αγοραπωλησία σε δημοπρασία που έχει γίνει ποτέ από ζωντανό καλλιτέχνη. Η εικόνα ή αλλιώς στη γλώσσα των υπολογιστών η "JPG", την οποία μπορείτε κι εσείς μαζί με εμένα και όλον τον πλανήτη να δείτε (πρόκειται για τη φωτογραφία που ανοίγει το θέμα) με τον ίδιο τρόπο που τη βλέπει και ο αγοραστής της, αποτελεί τη σύνθεση μιας ζωγραφιάς δια χειρός του Beeple, την οποία δημιουργούσε τα τελευταία δέκα χρόνια, εφαρμόζοντας διάφορα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών όπως το Cinema 4D. Η μόνη διαφορά, δεν πρόκειται όπως κι εμείς να την αγγίξει ποτέ. 

Αυτή την ιδιαίτερη -και κατά τ' άλλα who cares- σύνθεση που προκύπτει από τις πρώτες πέντε χιλιάδες μέρες αυτής της πρωτότυπης σύλληψης με τίτλο Everydays - The First 5000 Days πούλησε πρόσφατα ο οίκος δημοπρασιών Christie's σε μια δημοπρασία που διήρκεσε δύο εβδομάδες, η πληρωμή από τον αγοραστή πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά με το κρυπτονόμισμα, γνωστό σε όλους πλέον Etherium, και το μπετάρισμα ξεκίνησε από τα 100 δολάρια.

Τα ερωτήματα πολλά και σίγουρα κάποια από αυτά μπορεί να παραμείνουν αναπάντητα. Ωστόσο, σκέφτομαι είναι αυτό το μέλλον της τέχνης, η ψηφιακή άυλη μορφή της, την οποία πριν ανυψώσουμε ή κατακρημνίσουμε πρέπει να διαλευκάνουμε. Αρχικά, αναρωτιέμαι όπως έκανε και η Guardian σε πρόσφατο άρθρο, πως αυτή η εξέλιξη μαζί με την επανάσταση που φέρνει στον κόσμο της τέχνης, φέρνει και την λεγόμενη απομίμηση ή «κλεψιά» της; Πραγματοποιώντας αυτόν τον μοναδικό κωδικό που μπορεί να ακολουθεί ένα αρχείο, μετατρέποντάς το σε NFT, δηλαδή μοναδικό, και κατά συνέπεια ανεκτίμητο, μπορεί να προστεθεί σε οποιοδήποτε αρχείο, χωρίς την έγκριση του δημιουργού του. Άρα κατανοούμε πως την αξία του κάθε έργου δεν την ορίζει το ταλέντο αυτού που το έφτιαξε ή κάποιος εκτιμητής, αλλά αυτός που αποφάσισε να το μετατρέψει σε ψηφιακό «λάβαρο». Κατά πόσο λοιπόν, η κρίση του θα είναι η σωστή και κατά πόσο παραβιάζεται η άποψη και η θέση του δημιουργού του; 

Πώς εκτιμάται, η ηθική αξία ενός εμπνευστή που δημιούργησε κάτι που είναι κοινώς αποδεκτό στην εκάστοτε βιομηχανία που ανήκει; 

Κατανοούμε μάλλον ότι την αξία αυτών των έργων πλέον την ορίζουν οι ελεγκτές της χρηματοπιστωτικής αγοράς, χωρίς να έχουν απαραίτητες γνώσεις και experties επάνω στον τομέα της τέχνης για παράδειγμα. 

Είναι αυτή ίσως μια νέα ανάγκη να επαναπροσδιορίσουμε τον κατά τ' άλλα ελιτίστικο χώρο της τέχνης, δίνοντας στον οποιονδήποτε πρόσβαση σε αυτόν, μαζί με το δικαίωμα να αποκαλεί τον εαυτό του καλλιτέχνη, ακόμα και αν απλά κατέχει ένα πτυχίο υπολογιστών (βλέπε Beeple). Μπορεί κάποιος ακολουθώντας αυτήν τη νέα επαναστατική μέθοδο εκμετάλλευσης έργων τέχνης να ορίσει την αγορά τους; Ιδιαίτερα στον καιρό της πανδημίας που τέτοιου είδους επενδύσεις γίνονται όλο και πιο δημοφιλείς, ναι.

Έπειτα ερχόμαστε σε ένα μπορεί εν μέρει αφελές, αλλά εύλογο ερώτημα. Ποιο το νόημα να είσαι ιδιοκτήτης ενός ανεκτίμητου έργου τέχνης, χωρίς καν να μπορείς να το αγγίζεις, να το βλέπεις από κοντά, να παρατηρείς την κάθε λεπτομέρεια που ανεβάζει την αξία του, ενώ μάλιστα ότι ακριβώς θα κάνεις εσύ, θα το κάνει και όποιος δεν πλήρωσε για να το αποκτήσει; Φαντάζομαι ότι το συγκεκριμένο ερώτημα θα μου το έλυνε κάποιος ειδικός, μιλώντας μου για την αξία της μεταπώλησής του, η οποία ωστόσο βασίζεται στη χρηματιστηριακή μόδα και όχι στο αδιαμφισβήτητο ταλέντο ενός καλλιτέχνη που όσα χρόνια και αν περάσουν θα παραμένει αναλλοίωτο -τουλάχιστον όπως έχει δείξει η ιστορία. 

Το μεγάλο ερώτημα ωστόσο γεννάται, στην ίδια την ηθική της καλλιτεχνικής αξίας. Ποιος θα την ορίσει, θα έχει πλέον σημασία, οι δημιουργοί θα «ορκίζονται» στην παρθενογένεση, στο ταλέντο και στην απρόσμενη έμπνευσή τους ή απλά θα παρατηρούν πότε η αγορά θα είναι έτοιμη να δεχτεί έναν συγκεκριμένο αλγόριθμο, που όσο αγοράζεται από πολλούς θα ανεβαίνει και η αξία του. Άραγε θα μπορέσει αυτή η «επανάσταση στην τέχνη» να γίνει το νέο χρηματιστήριο, και αν ναι πόσο αξιοκρατικό θα είναι;