Η Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης παρουσιάζει έως και τις 24 Ιανουαρίου τους "Διερχόμενους" του Γιώργου Ξένου στο Γενί Τζαμί, μία εγκατάσταση που αποτελείται από ανθρώπινες φιγούρες, τα περιγράμματα των οποίων είναι καμωμένα από σίδερο. Οι μορφές σηματοδοτούν έναν αναστοχασμό στο ανθρώπινο ίχνος και την εξέλιξη του πολιτισμού, συνεχίζοντας τον διάλογο ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, προσβλέποντας στο μέλλον. Η ιστορία του μνημείου ταίριαξε μοναδικά με την εικαστική φιλοσοφία του διακεκριμένου Έλληνα καλλιτέχνη, η δουλειά του οποίου έχει ως αφετηρία τον ανθρώπινο πολιτισμό. Αιώνες πριν οι "Διερχόμενοι" πάρουν τη θέση τους επάνω στις ασπρόμαυρες πλάκες και κάτω από τα επαναλαμβανόμενα τόξα και τα φωτεινά παράθυρα, το Γενί-Τζαμί είδε διαφορετικές θρησκείες, εθνότητες και πολιτισμούς να διέρχονται από την πύλη του. Εδώ που παρελθόν και παρόν γίνονται ένα, απελευθερώνονται οι δονήσεις μιας σπουδαίας τέχνης που δεν γνωρίζει εποχές και στεγανά. Μιας τέχνης οικουμενικής.
Διότι τα έργα του Γιώργου Ξένου είναι πανανθρώπινα. Η τέχνη του περικλείει όλα όσα μπορεί να συγκινήσουν έναν Έλληνα αλλά και κάθε άνθρωπο, σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη κι αν ζει. Μέσα στις ζωγραφικές ενότητες των έργων, τις γλυπτικές εγκαταστάσεις και τα σχέδιά του μπορεί κανείς να ανακαλύψει την Ελλάδα με τα χρώματά της, τα βουνά και τις θάλασσές της, την αρχαία μας ιστορία. Ακόμη, μπορεί να συναντήσει το ανθρώπινο ίχνος αλλά και να εμβαθύνει στις μεταφυσικές αναζητήσεις για το νόημα της ζωής. Αναμφίβολα, πρόκειται για έναν sui generis, χαρισματικό καλλιτέχνη με εξαιρετικά δυνατή εικαστική γραφή.
Ο Γιώργος Ξένος γεννήθηκε στην Αθήνα. Από το 1976 ώς το 1982 σπούδασε στην École National Supérieure des Beaux arts – Section des Arts Plastiques στο Παρίσι. Από το 1983 ώς το 1986 έζησε και εργάστηκε στην Αθήνα ενώ το 1987 έφυγε στη Γερμανία. Από το 1988 ώς το 1992 έζησε και εργάστηκε στο Βερολίνο, όπου βίωσε τα ιστορικά γεγονότα της πτώσης του Τείχους. Μεταξύ άλλων έχει εκθέσει στο Pergamon Museum του Βερολίνου (Ιανουάριος-Νοέμβριος 1992), στην Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων (1993), στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (2007), στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς (2009), στο Επιγραφικό Μουσείο Αθηνών (2011), στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα (2012), στο Αρχαιολογικό Μουσείο και Χώρος Δελφών (2012-13) και στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών (2016).
Στη Θεσσαλονίκη, εκτός από την έκθεση στο Γενί Τζαμί, τον περασμένο Νοέμβριο παρουσίασε έργα του στην γκαλερί Λόλα Νικολάου και συμμετείχε στην 4η Art Thessaloniki International Contemporary Art Fair.
Πώς νιώσατε μετά την ολοκλήρωση της εγκατάστασης των Διερχομένων στο Γενί Τζαμί; Ποιες ήταν οι σκέψεις σας όταν είδατε την εγκατάσταση τοποθετημένη μέσα στον χώρο;
Από την πρώτη επίσκεψή μου στο Γενί Τζαμί ένιωσα την ιερότητα και τη σπουδαία ιστορία του χώρου. Σκέφτηκα πολύ το πώς και με ποιο τρόπο θα τοποθετήσω τα ζωγραφικά μου έργα και την εγκατάσταση Διερχόμενοι με τον ανάλογο σεβασμό που απαιτεί το μνημείο.
Δοκίμασα το ηχητικό μέρος του έργου, σχεδίασα τον προσανατολισμό της εγκατάστασης, των ζωγραφικών έργων και του video. Όταν τελείωσε το στήσιμο ένιωσα να με κυριεύει δέος και συγκίνηση. Ήταν συγκλονιστικό. Όταν άρχισε να συντονίζεται το ηχητικό μέρος με το οπτικό της παρούσας έκθεσης άρχισα να χάνω τον χρόνο.
«Τα αρχαία μας μιλούν», λέμε συχνά, καθώς κουβαλούν μία μακραίωνη ιστορία. Στο σημείο συνάντησης με το καινούργιο, δημιουργείται πάντα μία νέα συνθήκη, μία νέα δυναμική. Ποια είναι η γνώμη σας γι’ αυτή τη δημιουργική σύμπραξη και για τις δυνάμεις που απελευθερώνει;
Η δυναμική που προκύπτει από τη συνύπαρξη αρχαίου και σύγχρονου έργου, όταν βεβαίως υπάρχει η δυνατότητα διαλόγου μεταξύ τους, είναι σπουδαία εμπειρία. Δημιουργούνται μεγάλες εντάσεις που κάνουν τον χώρο παλλόμενο, ζωντανό, και αυτό είναι συγκλονιστικό, σπάνια και σπουδαία εμπειρία.
Το νέο χρειάζεται το παλιό, για να γεννηθεί; Ή μπορεί να δημιουργηθεί κάτι και εκ του μηδενός;
Συμβαίνουν και τα δυο. Ωστόσο δεν υπάρχει μέλλον χωρίς παρελθόν. Η συνύπαρξη αρχαίας και σύγχρονης εποχής καλπάζει προς το μέλλον και τότε δημιουργούνται νέες κοινωνίες, νέες εποχές.
Εσάς, από πού προέκυψαν ως ιδέα στο μυαλό σας οι Διερχόμενοι; Ποια φιλοσοφία, ποιο μήνυμα κρύβεται από πίσω τους;
Πάντων χρημάτων μέτρον εστίν άνθρωπος… μέτρο για όλα τα πράγματα είναι ο άνθρωπος, λέει ο Πρωταγόρας.
Ερευνώντας για πολλά χρόνια τον άνθρωπο, το ίχνος και τη γραφή, έννοιες καθοριστικής αξίας για το παρόν και το μέλλον του, δημιούργησα τους διερχόμενους, έργο αποτελούμενο από ένα πλήθος ανθρωπίνων περιγραμμάτων από σίδηρο. Η εξέλιξη του ίχνους σε εικόνα δημιουργεί τη γραφή, εντυπώνοντας ταυτόχρονα την πληροφορία στη μνήμη. Στη συνέχεια ο άνθρωπος μέσω γραφής αφήνει ίσκιο στον μύθο, στο μέλλον, στο επέκεινα, δημιουργώντας έτσι τον πολιτισμό του.
Γιατί κάνετε τέχνη;
Η τέχνη βεβαίως προϋποθέτει ρήξεις. Δημιουργεί, παράγει νέο μοντέλο για τη συνέχεια της ανθρωπότητας, και προσπαθώ να συμμετέχω σε αυτό με όλη μου την ύπαρξη. Πιστεύω στην ελευθερία της έκφρασης με οποιονδήποτε τρόπο.
Ποια στιγμή συνειδητοποιήσατε ότι αυτό είναι που θέλετε να κάνετε στη ζωή σας;
Από πολύ μικρή ηλικία, όταν άρχισα να αντιλαμβάνομαι ότι το ίχνος είναι μεγάλη δυνατότητα και στοιχείο απαραίτητο για κάθε μορφή δημιουργίας. Ο αρχέγονος άνθρωπος με την ανακάλυψη του ίχνους κατάφερε να δημιουργήσει κώδικες επικοινωνίας, να δηλώσει παρουσία, έφτιαξε εικόνα, την έκανε γραφή και χάραξε εποχές που εξυμνούν τις δυνατότητές του.
"Με εμπνέει το υπάρχειν. Πιστεύω ότι η ύπαρξη είναι μεγάλη πολυτέλεια".
Ποιο είναι το πιο σημαντικό πράγμα που σας έχει διδάξει η ενασχόλησή σας με την τέχνη μέχρι σήμερα;
Η συνύπαρξη και η επικοινωνία με τους συνανθρώπους και κυρίως η επαφή μου με τους νέους. Θεωρώ ότι έχουν μεγάλες δυνατότητες, αρκεί να τις αξιοποιούν.
Η ανάγκη για την υπαρξη της τρίτης διάστασης ήταν αυτή που σας οδήγησε από τη ζωγραφική στις εικαστικές εγκαταστάσεις;
Η ανάγκη της τρίτης διάστασης είναι ένας από τους λόγους, όπως και η αλλαγή της κλίμακας, δάνεια από όλες τις μορφές τέχνης.
Γιατί η επανάληψη, το πολλαπλασιαστικό μοτίβο, παίζει καίριο ρόλο στις εγκαταστάσεις σας; Κάτι που είδαμε στον αρχαιολογικό χώρο και στο Μουσείο των Δελφών με τους Διερχόμενους αλλά και στο Γενί Τζαμί, σε μικρότερη κλίμακα.
Το μοτίβο της επανάληψης υπάρχει όχι μόνο στις εγκαταστάσεις, αλλά σε όλο το έργο μου, ως μία ιδιαιτερότητα.
Στην Ελλάδα συχνά αναφερόμαστε στη λαμπρή αρχαία μας ιστορία ως σημείο αντιδιαστολής με τη σύγχρονη πραγματικότητα, που είναι φορτωμένη με δυσλειτουργίες και παθογένειες. Για εσάς, η σύχρονη Ελλάδα τι σημαίνει;
Πιστεύω ότι αρχαία και σύγχρονα συνυπάρχουν σε όλες τις εποχές. Όσο για το σήμερα είναι μια περίοδος σύγχυσης που προϋπάρχει πάντα όταν αλλάζουμε εποχή. Είναι η μετάβαση στη νέα πραγματικότητα.
Έχετε ζήσει στο Παρίσι και στο Βερολίνο, μεταξύ άλλων. Ποιες διαφορές υπάρχουν στον τρόπο που η πολιτεία χειρίζεται τα ζητήματα του πολιτισμού σε σχέση με τη χώρα μας;
Σε αυτές τις χώρες επενδύουν πολύ στις τέχνες και τα γράμματα, γιατί είναι το μέσον για τη δημιουργία και εξέλιξη του πολιτισμού. Στη χώρα μας γίνονται προσπάθειες από άτομα με μεγάλες δυνατότητες.
Οι Έλληνες είμαστε φιλότεχνοι ως λαός;
Είμαστε λαός που ένα μέρος του είναι υψηλής αισθητικής, όπως άλλωστε συμβαίνει και στους άλλους λαούς.
Θα λέγατε ότι η παιδεία στην Ελλάδα νοσεί;
Θα μπορούσαν να είναι καλύτερα τα πράγματα. Τις τελευταίες δεκαετίες η μόρφωση είναι σε πρώτο πλάνο στην ελληνική κοινωνία.
Η ζωή χωρίς τέχνη είναι...
Χωρίς τέχνη και γράμματα δεν νοείται χώρα, δεν υπάρχει πολιτισμός. Για μένα η τέχνη είναι ζήτημα ζωής και θανάτου.
Info: Η εικαστική εγκατάσταση "Διερχόμενοι" του Γιώργου Ξένου θα φιλοξενείται στο Γενί Τζαμί (Αρχαιολογικού Μουσείου 30) έως τις 24 Ιανουαρίου 2020.
