Το «ζεστό» ηλιοβασίλεμα στην παραλία του Πόρου, τα περιπαιχτικά χαμόγελα των ναυτών σε ένα παραδοσιακό ταβερνάκι των Χανίων και τα «δροσερά» καταπράσινα τοπία της Ύδρας γίνονται οι πιο φιλικοί συνοδοιπόροι στο ρομαντικό του ταξίδι προς το φως. Για τον μεγάλο Βρετανό ζωγράφο, John Craxton, η Ελλάδα δεν αποτελούσε ποτέ έναν απλό καλλιτεχνικό σταθμό, αλλά μια δεύτερη πατρίδα που του δίδαξε την αγάπη και την απλότητα.

Με αφορμή τα εκατό χρόνια από τη γέννησή του, η ζωγραφική του περιοδεία ξεκινά στις 13 Απριλίου με πρώτο σταθμό το Μουσείο Μπενάκη. Η έκθεση με όνομα «Μία ελληνική ψυχή» τιμάει τον μεγάλο του έρωτα για τη χώρα μας και θα ήταν αδύνατο να απουσιάζει η υπογραφή της από το καλλιτεχνικό του έργο. Πλησιάζει η μοναδική στιγμή να γνωρίσουμε την γεμάτη αισιοδοξία και ανθρώπινη ταυτότητα των πορτραίτων του και τα άγριας ομορφιάς ελληνικά τοπία που αγαπούν τις χρωματικές αντιθέσεις, έργα του 20^ου αιώνα, με τα περισσότερα προερχόμενα από το Craxton Estate να μην έχουν παρουσιαστεί ποτέ. 

Ερωτευμένος με την Ελλάδα

Μια προσωπικότητα που έρχεται κατά πρόσωπο από νωρίς με την ωμότητα του πολέμου όσο ζει στο Λονδίνο, η μελαγχολία και τα σκούρα χρώματα κυριαρχούν στα έργα του. Αρχίζοντας, πριν από την «έκρηξη» του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου να γνωρίζει την ελληνική γλυπτική και τέχνη, όπως και τον αγαπημένο του El Greco, σε συλλογές και μουσεία της χώρας του και της Γαλλίας είναι σίγουρος πως έχει ανακαλύψει τη δεύτερη πατρίδα που θα του χαρίσει μια διαμονή γεμάτη φως, ειλικρίνεια και αγάπη. Η στενή φιλική του σχέση με τον ποιητή Νάνο Βαλαωρίτη και λίγο αργότερα η φιλία ζωής με τον Νίκο Χατζηκυριάκο - Γκίκα τον οδηγούν άμεσα, έπειτα από παρότρυνση του δεύτερου, στην πρώτη του επίσκεψη στην Αθήνα τον Μάιο του 1946 χάρη στη βοήθεια της lady Norton, συζύγου του Βρετανού πρέσβη στην Αθήνα.

Στην Αθήνα του Μεσοπολέμου γίνεται η αρχή για την σημαντική γνωριμία του με τον Βρετανό συγγραφέα, λόγιο στρατιώτη και φιλέλληνα, Patrick Leigh Fermor, ο οποίος ζει και διδάσκει στο Βρετανικό Ινστιτούτο, κέντρο συνάντησης Βρετανών και Ελλήνων διανοουμένων. Ο Fermor του προτείνει τότε να επισκεφτεί και να ζωγραφίσει τον Πόρο, όπου κατά τη διάρκεια της διαμονής του, έχει τη χαρά να γνωρίζει τον Γιώργο Σεφέρη. Σε αυτό το μικρό, αλλά φωτεινό νησί επιβεβαιώνεται μέσα του η αγάπη για να ζήσει μόνιμα στην Ελλάδα που πάντα ονειρευόταν. Στον Πόρο μαθαίνει τι σημαίνει ελευθερία, χαρά και απλότητα. Παρατηρεί ανθρώπους της υπαίθρου, ψαράδες, ναύτες που ζουν χωρίς επιτήδευση. Κάτω από τον φωτεινό και αλμυρό ουρανό του νησιού αρχίζει να χαμογελάει. Στον Πόρο τον βρίσκει και ο Lucian Freud, που περνάει μαζί του έναν χειμώνα ζωγραφίζοντας. Το καλοκαίρι του 1951 ακολουθεί τους δύο διάσημους καλλιτέχνες σε κρουαζιέρα στα ελληνικά νησιά μαζί με την Joan Rayner και τον Leigh Fermor, ενώ τα επόμενα δύο χρόνια επισκέπτεται τη Χίο και τη Σάμο, όπου δημιουργεί μια σειρά σχεδίων και πίνακες.

Ο θαυμασμός του προς την Ελλάδα τον οδηγεί και στη δημιουργία των δύο «κρητικών» εξωφύλλων για τα βιβλία «The Stronghold -An account of the four seasons in the White Mountains of Crete» του Xan Fielding και «The Cretan Runner» του Γιώργου Ψυχουντάκη, σε μετάφραση του Patrick Leigh Fermor.

Στη ζωή του πρωταγωνιστεί και η Ύδρα, όπου στο πατρικό του Νίκου Χατζηκυριάκου – Γκίκα διαμένει μαζί με τον Leigh Fermor, αποκτά νέες εμπνεύσεις από την ελληνική γη μέχρι την πυρκαγιά του 1961.

Επόμενος σταθμός του είναι το νησί της Κρήτης, όπου στα Λευκά Όρη ξεκινά να ζωγραφίζει πορτραίτα ντόπιων αντιστασιακών συντρόφων του Leigh Fermor. Άγρια ατμόσφαιρα γεμάτη αντιθέσεις τον ενθουσιάζουν ξανά και η μινωϊκή τέχνη που διάβαζε και έψαχνε στην εφηβεία αποτελεί το νέο καλλιτεχνικό μονοπάτι που διανύει. Ο τρόπος που οι άνθρωποι μοιράζονται την αγάπη και τη χαρά τους, οι γεύσεις της κρητικής γης και ο χορός των ντόπιων είναι κάτι το μοναδικό για αυτόν.

Κατά τη διάρκεια τη δικτατορίας, του απαγορεύεται η είσοδος στη χώρα εξαιτίας του απενεχοποιημένου του χιούμορ. Όμως δεν ξεχνά ποτέ την Ελλάδα και ειδικά τα Χανιά, όπου επιστρέφει οριστικά πίσω στις νέες του ρίζες το 1977.

«Μια ελληνική ψυχή»

Η έκθεση φιλοξενεί ενενήντα έργα χωρισμένα σε τέσσερις ενότητες καλύπτοντας όλες τις περιόδους της σταδιοδρομίας του: χαρακτικά και σχέδια, πίνακες ζωγραφικής, καθώς και φωτογραφίες και προσωπικά αντικείμενα.

Κεντρική θέση στην έκθεση «Μια ελληνική ψυχή» έχει η εντυπωσιακών διαστάσεων ταπισερί «Τοπίο με στοιχεία της φύσης», την οποία ο Craxton σχεδίασε και επέβλεψε στο Εδιμβούργο, όντας εξόριστος κατά την διάρκεια της Δικτατορίας. Εμπνευσμένη από την παραδοσιακή Κρητική υφαντουργία, η ταπισερί συνοψίζει την αγάπη του για τον ελληνικό κόσμο. Από τον Οκτώβριο του 2022 μέχρι τον Ιανουάριο του 2023 η έκθεση θα μεταφερθεί στην Κρήτη, στην Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων και στη συνέχεια θα παρουσιαστεί και στο Λονδίνο.

Info:

John Craxton - Μια ελληνική ψυχή

Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού, Κουμπάρη 1, Αθήνα

Από 13/4 έως 11/9

Δευτ., Τετ., Παρ., Σάβ. 10:00-18:00, Πέμ. 10:00-00:00, Κυρ. 10:00-16:00

Για εισιτήρια εδώ.

Κεντρική φωτογραφία: Τοπίο με αποκοιμισμένο βοσκό, 1943. Craxton Estate ©John Craxton Estate and courtesy of DACS