Μια εντυπωσιακή επίδειξη της πολιτιστικής και οικονομικής δύναμης του Κατάρ, το μεγα-μουσείο που σχεδίασε το Atelier Jean Nouvel, μιμείται ένα desert rose, ένα λουλούδι ορυκτό, που βρίσκεται στην έρημο. Με διάρκεια κατασκευής πάνω από μια δεκαετία, το Εθνικό Μουσείο του Κατάρ, σχεδιασμένο από τον νικητή του βραβείου Pritzker, Jean Nouvel, άνοιξε τελικά στο κοινό.
Χτισμένο με τεράστιους δίσκους, που συνδέουν πάνω από 12 στρέμματα ωφέλιμου χώρου, ο νέος αυτός χώρος τέχνης αποτελεί αρχιτεκτονικό σημείο αναφοράς για την πολιτιστική ταυτότητα της περιοχής.
Ο σχεδιασμός του κτιρίου είναι εμπνευσμένος από τον σχηματισμό βράχου «τριαντάφυλλο της ερήμου», που συμβαίνει όταν κρυσταλλοποιούνται τα ορυκτά σε εύθρυπτο έδαφος, ακριβώς κάτω από την επιφάνεια ρηχής λεκάνης που περιέχει αλάτι.
«Το Μουσείο είναι αφιερωμένο στην ιστορία του Κατάρ», λέει η Nouvel, ο οποίος σχεδίασε επίσης το Λούβρο Abu Dhabi, που ολοκληρώθηκε το 2017. «Συμβολικά, η αρχιτεκτονική του θυμίζει την έρημο, τη σιωπηλή και αιώνια διάστασή της, αλλά και το πνεύμα της νεωτερικότητας και της τόλμης που συμπνέουν και κλονίζουν αυτό που φαινόταν μέχρι τώρα άκαμπτο. Αυτές είναι οι αντιφάσεις στην ιστορία που έχω επιδιώξει να δημιουργήσω εδώ» προσθέτει ο ίδιος.
Για τον Nouvel, το τριαντάφυλλο της ερήμου είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά της σύμβολα. Το λουλούδι που μοιάζει με κρυστάλλινο σύμπλεγμα σε άγονες παράκτιες περιοχές, αναπαράγεται σε μεγάλη κλίμακα στην αρχιτεκτονική του μουσείου με μαζικούς δίσκους τύπου πέταλου, σε διαφορετικά μεγέθη και καμπυλώσεις, που τέμνονται και εκτείνονται, για να σχηματίσουν τους εσωτερικούς τοίχους, σε μια πειραματική μορφή κτιρίου. Ένα χαλύβδινο πλαίσιο που καλύπτει μια μονωμένη, αδιάβροχη υποδομή υποστηρίζει τους δίσκους, επενδυμένους με ενισχυμένο σκυρόδεμα υψηλής απόδοσης -σε όλα τα αμμώδη, μπεζ χρώματα που παραπέμπουν στην έρημο.
Στο εσωτερικό του, το μουσείο σχηματίζει μια διαδρομή μήκους σχεδόν ενός μιλίου που μεταφέρει τους επισκέπτες μέσω 11 εντυπωσιακών αιθουσών, οι οποίες αναφέρουν την ιστορία του Κατάρ από τις απαρχές του, με απολιθώματα και μαργαριτάρια, στην κατάσταση που βρίσκεται σήμερα και της σύγχρονης εποχής της βιομηχανίας φυσικού αερίου.
Οι γκαλερί αναπτύσσονται γύρω από μια κεντρική αυλή, που ονομάζεται Baraha, ένας χώρος δανεισμένος από τους ιστορικούς χώρους όπου οι ταξιδιώτες έρχονταν για να εκφορτώσουν τα εμπορεύματά τους. Προστατευμένη από τον ήλιο με ενισχυμένους δίσκους, η Baraha έχει σχεδιαστεί για να φιλοξενεί υπαίθριες εκδηλώσεις, παραστάσεις και εκθέσεις.
«Περπατώντας σε διαφορετικούς τομείς, ποτέ δεν ξέρεις τι θα ακολουθήσει από την άποψη της αρχιτεκτονικής» σημειώνει ο Nouvel. Η ιδέα ήταν να δημιουργηθούν αντιθέσεις κι εκπλήξεις. Όπως, για παράδειγμα, να πάτε από ένα κλειστό δωμάτιο αρκετά ψηλό, σ' ένα άλλο πολύ χαμηλότερο. Αυτό παράγει κάτι δυναμικό, μια ενδιαφέρουσα ένταση».
Το τέλος της διαδρομής, η οποία θέλει περίπου δύο ώρες για να ολοκληρωθεί, καταλήγει στο αναστηλωμένο ιστορικό παλάτι του Σεΐχη Abdullah bin Jassim Al Thani, γιο του ιδρυτή του σύγχρονου Κατάρ.
«Η μουσειογραφία που αναπτύχθηκε από αυτή τη συγκεκριμένη ιστορία παρέχει μια εμπειρία που είναι αρχιτεκτονική, χωρική και αισθητική ταυτόχρονα», προσθέτει ο αρχιτέκτονας. «Στο εσωτερικό, δημιουργούνται χώροι που δεν υπάρχουν πουθενά στον κόσμο, αφού προκύπτουν από την αλληλοσύνδεση όλων αυτών των δίσκων, που σχηματίζουν το κτίριο, μέσα και έξω. Το αποτέλεσμα είναι μια κατασκευή δομημένη από γεωμετρικούς χώρους».
