Ο Αθλίατρος, Χειρουργός Ορθοπαιδικός Ιωάννης Αθ. Ράλλης υπογραμμίζει τον σημαντικό ρόλο της πρόληψης στο θέμα βλαισού μέγα δακτύλου –γνωστό και ως κότσι- και αναλύει όλες τις παραμέτρους που πρέπει να γνωρίζει κάποιος έγκαιρα για να αντιμετωπίσει ή να θεραπεύσει το πρόβλημα.

Βλαισός Μέγας Δάκτυλος

Ο βλαισός μέγας δάκτυλος (Hallux Valgus) είναι παθολογία της βάσης του πρώτου δακτύλου του ποδιού. Ο ιατρικός όρος «βλαισός» περιγράφει την απόκλιση του δακτύλου προς τα έξω (προς το  μικρό δάκτυλο) σε σχέση με τη μέση γραμμή του σώματος. Λόγω αυτής της παραμόρφωσης και της γωνίωσης της άρθρωσης, το δέρμα της περιοχής τρίβεται στο εσωτερικό του υποδήματος, ιδίως όταν αυτό έχει στενή γραμμή. Προφανώς, αυτό είναι και το αίτιο της διόγκωσης και του ερεθισμού των μαλακών μορίων της περιοχής. Η κατάσταση αυτή αναφέρεται από τους ασθενείς ως «κότσι»,  λόγω της διόγκωσης που εμφανίζεται στο πλάι της πρώτης μεταταρσιοφαλαγγικής αρθρώσεως, η  οποία δίνει τη λανθασμένη εντύπωση ότι είναι διόγκωση του οστού. Στην πραγματικότητα, το  μεγαλύτερο μέρος της διόγκωσης είναι η κεφαλή του μεταταρσίου, που αρχίζει να αποκαλύπτεται λόγω της απόκλισης του δαχτύλου, ενώ -συμπληρωματικά μόνο- συμμετέχουν η πάχυνση των γύρω ιστών και μια μικρή ανωμαλία του οστού.

Αίτια και συμπτώματα

Ο βλαισός μέγας δάκτυλος δεν είναι μια απλή παθολογία, όπως αναφέρει η ονομασία της, αλλά μια σύνθετη παραμόρφωση του πρώτου δακτύλου, που συχνά συνοδεύεται από παραμόρφωση και  συμπτώματα και των υπολοίπων δαχτύλων. Το βασικό αίτιο εμφάνισης είναι η κληρονομικότητα, ιδίως όταν εμφανίζεται κατά την εφηβεία. Μεγάλη συζήτηση έχει γίνει στην επιστημονική κοινότητα  για τον ρόλο των υποδημάτων, επίσης, ως αίτιο της παραμόρφωσης. Αν και δεν έχει επιβεβαιωθεί  επιστημονικά, το μη ανατομικά σχεδιασμένο υπόδημα θεωρείται το δεύτερο μεγαλύτερο αίτιο.

Εκτός της κληρονομικότητας και του υποδήματος, αίτια εμφάνισης της παραμόρφωσης αποτελούν και κάποιες ανατομικές διαταραχές, όπως  βλαισοπλατυποδία, μη φυσιολογική πρόσφυση του οπίσθιου κνημιαίου τένοντα, αφύσικα μακρύ  μεγάλο δάκτυλο, διαταραχές της κλίσης των αρθρικών επιφανειών, που σχηματίζουν τη  μεταταρσιοφαλαγγική άρθρωση κ.ά.

Τα συμπτώματα που εμφανίζουν οι ασθενείς, πέρα από το αισθητικό αποτέλεσμα της  παραμόρφωσης, είναι ερεθισμός κι ερυθρότητα του δέρματος της περιοχής, επώδυνη ψηλαφητικά διόγκωση και παρουσία πόνου κατά τη βάδιση. Προχωρημένη παραμόρφωση μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα από το δεύτερο δάχτυλο. Χαρακτηριστικό, επίσης, είναι ότι τα άτομα που πάσχουν από βλαισό μέγα δάκτυλο αγοράζουν υποδήματα μεγαλύτερου μεγέθους, ενώ οι γυναίκες  δεν μπορούν να φορέσουν υποδήματα με ψηλό τακούνι.

Διάγνωση και αντιμετώπιση

Η διάγνωση περιλαμβάνει τη λήψη προσεκτικού ιστορικού και λεπτομερή κλινική εξέταση. Είναι  πολύ σημαντικό να διαπιστωθούν τυχόν σύνοδες παθολογίες και να εξηγηθούν με λεπτομέρεια   στον πάσχοντα, ώστε σε περίπτωση χειρουργικής αντιμετώπισης να μη δημιουργηθούν λανθασμένες προσδοκίες. Ο παρακλινικός έλεγχος με ακτινογραφίες είναι πολύ σημαντικός για την  επιλογή του είδους της επέμβασης από τον γιατρό. Η αντιμετώπιση της παραμόρφωσης εξαρτάται από το μέγεθος του προβλήματος που προκαλεί.

Αρχικά, οι περισσότεροι μπορούν να αντιμετωπισθούν συντηρητικά, με τροποποίηση του υποδήματος, ασκήσεις, προσαρμογή δραστηριοτήτων, νυκτερινούς νάρθηκες. Σε περίπτωση που τα συμπτώματα εμμένουν ή επιδεινώνονται τότε η λύση είναι χειρουργική.

Δύο, λοιπόν, τρόποι υπάρχουν για ν’ αντιμετωπιστεί  ο βλαισός μέγας δάκτυλος. Ή αλλάζει το σχήμα και το μέγεθος του παπουτσιού ή το σχήμα και το μέγεθος του ποδιού. Χειρουργική επέμβαση αποκλειστικά  για κοσμητικούς  λόγους σπάνια  ενδείκνυται, αλλά το κοσμητικό ζήτημα μπορεί να συνδράμει στην απόφαση χειρουργικής αντιμετώπισης σε συνδυασμό με την εμφάνιση συμπτωματολογίας σε νέα άτομα με προχωρημένη παραμόρφωση, σε επιδείνωση των συμπτωμάτων ή σε οικογενές ιστορικό.

Έχουν περιγραφεί πάνω από 130 διαφορετικές επεμβάσεις για την αντιμετώπιση της πάθησης. Ο  στόχος όλων είναι ο ίδιος, η αφαίρεση της διόγκωσης, ο επαναπροσανατολισμός των οστών που  σχηματίζουν το μεγάλο δάκτυλο και η ισορροπία των μαλακών μορίων γύρω από την άρθρωση. Σε  κάποιες περιπτώσεις ήπιας διόγκωσης που προκαλεί, όμως, συμπτώματα, μπορεί η επέμβαση να περιορισθεί μόνο στα μαλακά μόρια. Στις άλλες περιπτώσεις απαιτείται και οστεοτομία του πρώτου μεταταρσίου.

Η μετεγχειρητική αποκατάσταση περιλαμβάνει άμεση φόρτιση του ποδιού, 6-8 ώρες μετά το χειρουργείο με τη χρήση ειδικού υποδήματος για 6 εβδομάδες. Σε βαριές περιπτώσεις, απαιτεί έως και 2 μήνες για να ανακτήσουν τα πόδια την παλαιά τους ευκινησία, να φορέσουν άνετα υποδήματα και να επανέλθουν σε πρότερες δραστηριότητες.

Πρόκειται ουσιαστικά για μια ιατρική πάθηση και όχι απλά ένα θέμα αισθητικής, για το οποίο θα πρέπει στα αρχικά στάδιά της να ανατρέξουμε για ιατρική συμβουλή και κατάλληλη αντιμετώπιση, διότι με τις σωστές οδηγίες και προσαρμογή των υποδημάτων μπορεί να σταματήσει η εξέλιξη της πάθησης. Αλλά και σε περίπτωση που τα συμπτώματα εμμένουν και κριθεί απαραίτητη η χειρουργική αντιμετώπιση, εφόσον δεν έχει αναπτυχθεί αρθρίτιδα, έχει πολύ καλά τόσο λειτουργικά όσο κι αισθητικά αποτελέσματα.