Η 8η Biennale Θεσσαλονίκης έχει καταφέρει να μας εισάγει σε ένα σύμπαν, γεμάτο αγάπη για την ομορφιά και την απλότητα της φύσης. Με κεντρικό άξονα την έννοια της "Γεωκουλτούρας", η ομάδα των καλλιτεχνών της δεν επαναπαύεται ποτέ και μας κάνει καθημερινά συνοδοιπόρους στο γοητευτικό ταξίδι προς τις ρίζες μας. Μέσα από πρωτοποριακές πρωτοβουλίες και ενδιαφέροντα έργα, μας μεταφέρουν τα ηχηρά τα μηνύματα της ενσυναίσθησης και του σεβασμού προς τα φυσικά αγαθά. Μια από τις δημιουργικές συνεργασίες, οι οποίες πρωταγωνιστούν στην φετινή διοργάνωση είναι αυτή ανάμεσα στην εικαστικό Αλεξάνδρα Μαράτη και την αρχιτέκτονα Άννα Βαδάκογλου. 

Από κοινού κατασκεύασαν μια καινοτόμα επιδαπέδια εγκατάσταση με το όνομα "Biodynamic Garden", η οποία φιλοξενείται στην έκθεση με τίτλο "Ιχνηλάτες της Φύσης" συνδιαλέγεται με την τρέχουσα έκθεση “Οργανική τέχνη: Η Πρωτοπορία στο Πέτρογκραντ”. Κεντρική φιλοσοφία στην οποία στηρίχθηκαν ανήκει στον Αυστριακό φιλόσοφο Rudolf Steiner και αφορούν στις διαδικασίες ανάπτυξης βιοδυναμικής καλλιέργειας στην πράξη. Η ιδιαίτερη ιδιότητά της λειτουργίας, αλλά και αισθητικής του κουλτούρας είναι η σκέψη ότι ο αγρός αντιμετωπίζεται ως αυτόνομος οργανισμός και οι επισκέπτες του αντιλαμβάνονται μια ξεχωριστή ατμόσφαιρα.

Εμείς είχαμε τη χαρά να συνομιλήσουμε την διακεκριμένη εικαστική καλλιτέχνιδα Αλεξάνδρα Μαράτη, η οποία μοιράστηκε μαζί μας σκέψεις και συναισθήματα για το συγκεκριμένο έργο, αλλά και την αξία της δημιουργικότητας, γενικότερα...

Ποιοι είναι οι κεντρικοί θεματικοί άξονες της εγκατάστασης “Biodynamic Garden” και ποια αποτελεί την κεντρική σας πηγή έμπνευσης;

Η επιλογή του Βιοδυναμικού Κήπου συνεχίζει μια μακρά παράδοση…Για μια ακόμα φορά εξελίσσεται η μορφή και διάσταση από τις προηγούμενες μου πυραμιδοειδείς εγκαταστάσεις με αναβαθμούς, μαγνητικού ανοξείδωτου και σιδήρου. Ανέκαθεν οι κήποι αποτελούσαν περιεχόμενο των αναζητήσεων μου, τόσο στις κατασκευές όσο και στη ζωγραφική. Όπως και οι τελετουργίες που σχετίζονται συμβολικά με τους κήπους σε Ανατολή και Δύση. Ως κάτοικος της Βιέννης, έχω δεχτεί επιρροές από τη διάχυτη eco-bio κουλτούρα που χαρακτηρίζει εκεί την καθημερινότητα, τον ολιστικό τρόπο σκέψης του αυστριακού οραματιστή-φιλοσόφου Rudolf Steiner, τις θεωρίες του σχετικά με τις βιοδυναμικές καλλιέργειες και την εφαρμογή τους στο σήμερα. Πρόκειται για ένα κλειστό αυτοτρεφόμενο σύστημα καλλιέργειας, που αναπνέει, τρέφεται, αναπτύσσεται, καλλιεργείται, νοσεί και θεραπεύεται. Η πνευματική διάσταση της βιοδυναμικής γεωργίας οδηγεί πέρα από αυτό που αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας. Η τέλεση μυστηρίων δημιουργεί στενούς ψυχικούς και πνευματικούς δεσμούς ανάμεσα στο χώμα, τα υλικά και τα πρόσωπα που συμμετέχουν τόσο στην καλλιέργεια, όσο και στην αποστολή ευχών, που στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι οι επισκέπτες. Οι πρώτες ύλες που διαμόρφωσαν την εγκατάσταση "biodynamic garden" αποκτήθηκαν σε αγορές και φάρμες της Βιέννης και της Γερμανίας: μαλλιά, νήματα, βαφές, δίχτυα….παρακολούθησα στη Βιέννη κι ένα felting-workshop…

Πώς περιγράφετε τη συνεργασία σας με την Άννα Βαδάκογλου; Ποια στοιχεία μαθαίνει η μία από την άλλη όσον αφορά τη δημιουργική διαδικασία;

Η αρχιτέκτονας Άννα Βαδάκογλου είναι στενή φίλη και συνεργάτιδα. Συχνά με έχει βοηθήσει στην τεχνική δόμηση των κατασκευών που βασίζονται σε δικά μου κόνσεπτ και προσχέδια. Προχωρά σε cyber εφαρμογές, σε 3d απεικονίσεις και επιβλέπει με κοινή ματιά την όλη κατασκευή. Έχει μυηθεί στα άδυτα του καλλιτέχνη και στη σύγχρονη τέχνη, την οποία παρακολουθεί με πάθος.

Γυναίκα και Τέχνη. Ποια θεωρείτε ότι είναι η μεγαλύτερη γοητεία, αλλά και πρόκληση όσον αφορά τη γυναικεία συμβολή στη δημιουργικότητα;

Η ερώτηση μου θυμίζει την ταινία 'Tάr'... Συχνά η σοβαρή ενασχόληση με την Τέχνη απαιτεί πλήρη αφοσίωση, διάθεση για περιπέτεια, και αποδέσμευση από κοινωνικές συμβάσεις, γεγονός που επηρεάζει λιγότερο τον τρόπο ζωής των ανδρών. Από χώρα σε χώρα και από κοινωνία σε κοινωνία ωστόσο, εμφανίζονται σημαντικές διαφορές. Το τίμημα της ελευθερίας που μας επιτρέπει να κινούμαστε άνετα μέσα στον καλλιτεχνικό χώρο είναι σκληρό, διότι διανύουμε μία μεταβατική εποχή στην Ελλάδα, αν και ο χώρος της Τέχνης παραμένει ανδροκρατούμενος... Μου έρχεται στο νου και η τελευταία Biennale Βενετίας, όπου είδα υπέροχα έργα, κυρίως από γυναίκες, που κατάφεραν να ξεφύγουν από το καταπιεστικό καθεστώς της χώρας τους και ζούνε στην Ευρώπη της Δύσης.
Η δημιουργική πλευρά αποτελούσε για μένα ανέκαθεν ισχυρό μέσο επιβολής, γοητείας, αντίστασης, αυτοθεραπείας, και διαφυγής από όσα με βαραίνουν στην καθημερινή ζωή. Καθορίζει τη συμπεριφορά μου, τον τρόπο ζωής, και τις συναναστροφές μου. Η επιλογή θεμάτων στα εικαστικά που σχετίζονται με την ανδροκρατία, την καταπίεση, την ισότητα, την ομοφοβία, συμβάλλει στην κατανόηση, την ενημέρωση, και τον γόνιμο προβληματισμό ακόμα και μέσα στην ελληνική κοινωνία, που δυστυχώς βρίσκεται στην τελευταία θέση στον Ευρωπαϊκό Δείκτη της Ισότητας των φύλων.

Ποιες οι πιθανές δυσκολίες, με τις οποίες ήρθατε αντιμέτωπες όσον αφορά την προετοιμασία της κατασκευής;

Σύμφωνα με τις διαδικασίες ανάπτυξης βιοδυναμικής καλλιέργειας στην πράξη, η τέλεση μυστηρίων που συνδέουν τα πρόσωπα με τα υλικά, συμβάλλουν στην ανώτερης ποιότητας γεωργία. Με αυτόν τον τρόπο εμπνεύστηκα τον ‘ενεργειακό’ και διαδραστικό σχεδιασμό της εγκατάστασης. Κατά τη διάρκεια της βράσης της βαφής, της πολτοποίησης, και της πλέξης, ακολουθήσαμε αυτοσχέδιες πρακτικές δέησης, διοχετεύσαμε θετική ενέργεια, και κατεργαστήκαμε τα υλικά κάτω από συνθήκες βιωσιμότητας. Χρησιμοποιήσαμε ελάχιστο νερό στην απόσταξη των χρωμάτων, δημιουργήθηκαν γεωμετρικά prints μέσα στις δεξαμενές, που θυμίζουν γεωγλυφικά. Στην εγκατάσταση γίνεται αντιληπτή μια συνεχής εξέλιξη. Τα νερά εξατμίζονται και ραντίζουμε τις δεξαμενές ανά τακτά διαστήματα, ανανεώνουμε τα φύλλα που σκορπίζουν οι επισκέπτες εκφράζοντας ευχές, συνεχώς με φρέσκα και ενεργοποιούμε μέσω της καύσης εσάνς τη ροη όλων των φυσικών στοιχείων που συνθέτουν τον κήπο και ανακυκλώνονται στο εσωτερικό του.

Χρειάστηκα χρόνο μέχρι να συλλάβω εξολοκλήρου το κόνσεπτ της βιοδυναμικής εγκατάστασης, με απασχόλησε μέρες και νύχτες στη Βιέννη. Μία πόλη τόσο εναλλακτική και με οικολογική κουλτούρα, όπως προανέφερα, που παρακινεί τους πολίτες να αποκτήσουν οικολογική συνείδηση. Παρότι στις αγορές της βρίσκεις σχεδόν τα πάντα σε βιολογική βερσιόν, τα vegan μαλλιά δεν ενδείκνυνται για felting, και αναγκάστηκα να ψάξω στη Γερμανία μαλλί ζωικής προέλευσης, αλλά βιολογικής εκτροφής. Το χειροποίητο πλέξιμο των σφαιρών απαιτούσε ατέλειωτο χρόνο, μας βοήθησε η κ. Σοφία Γωνιάδου. Hand-woven και fair trade. Από την τελική εμφάνιση της εγκατάστασης έχει αφαιρεθεί ο άνω υποδοχέας, εμπόδιζε τα φύλλα να πέφτουν μέσα στα νερά. Τελικά συνδέθηκε με μαγικό τρόπο το ΕΠΑΝΩ με το ΚΑΤΩ.

Ποια τα μηνύματα και τα λόγια, τα οποία μοιράζεται μαζί σας το κοινό;

Οι επισκέπτες παρατηρούν την εγκατάσταση με ενδιαφέρον, θέτουν ερωτήσεις και ιντριγκάρονται πολύ από την ολιστική φιλοσοφία του Rudolf Steiner και την τεράστια επίδραση του στο γερμανόφωνο χώρο. Ελπίζω, οι ευχές που εκφράζουν, στην περιήγηση τους στον κήπο να πραγματοποιηθούν και να αποκτήσουν βιοδυναμική υπόσταση…

Πώς παρακολουθείτε τη σύνδεση ανάμεσα στην Τέχνη και την οικολογία; Με ποιους τρόπους πιστεύετε ότι μπορεί να αναπτύξει η μία την άλλη;

Οι καλλιτέχνες ασχολούνται με οικολογικά θέματα εδώ και χρόνια, συχνά προηγούνται της εποχής τους, διότι είναι ευαίσθητοι κι ενορατικοί δέκτες των παγκόσμιων τάσεων και φαινομένων κι επιβάλλουν κι οι ίδιοι τάσεις. Ιδιαίτερα αισθητή είναι παντού πλέον η νέα κυκλοφορία προϊόντων καθημερινής χρήσης και υπηρεσιών με οικολογικό background, όπως ρούχα, έπιπλα, ντιζάιν, κτίρια.

Πώς βλέπετε μέχρι στιγμής την εξέλιξη της Biennale στην πόλη της Θεσσαλονίκης, αλλά και το φετινό της concept "Γεωκουλτούρα";

Το κόνσεπτ της Biennale 8 την κάνει πολύ δημοφιλή, διότι είναι trendy, βατό και αφορά όλους τους πολίτες. Η οργάνωση της είναι πολυδιάστατη και καινοτόμα. Η προώθηση της περιορίζεται κυρίως σε online προβολή, για λόγους εξοικονόμησης ενέργειας και συμβατότητας με την αρχή της βιωσιμότητας.

Ποιο το επόμενο καλλιτεχνικό σας βήμα;

Solo exhibition τον Απρίλη σε γκαλερί της Βιέννης, με ζωγραφικά έργα και μικρούς κήπους, εμπνευσμένα όλα από τα "BIODYNAMIC GARDENS" και το Μάιο συμμετοχή στη Βiennale ζωγραφικής που οργανώνει το "NATIONAL ART MUSEUM OF MOLDAVA" με ένα αντιπολεμικό πολύ αγαπημένο μου ζωγραφικό έργο.

Info: MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης -Συλλογή Κωστάκη, Κολοκοτρώνη 21, Σταυρούπολη. Διάρκεια Έκθεσης: έως 21.05.2023. Επιμέλεια: Μαρία Τσαντσάνογλου.