Στην καινούργια του ατομική έκθεση στην αθηναϊκή γκαλερί a.antonopoulou.art με τίτλο "Μια καλλιεργήσιμη έκσταση", ο γνωστός εικαστικός Αλέξανδρος Ψυχούλης δομεί τη νέα του δουλειά σαν ένα είδος σημειώσεων του τουρίστα καλλιεργητή, του ανθρώπου που αρνείται να εγκαταλείψει την πόλη, αλλά αντλεί από τη «βάναυση» γοητεία της καλλιέργειας όλη εκείνη την εμπειρία που καθιστά τον αστικό βίο υποφερτό και διεξοδικό.

Όπως ο ίδιος σημειώνει: «Υπάρχουν δύο τρόποι να κοιτάξεις ένα μαγευτικό τοπίο που συναντάς κατά τη διάρκεια των διακοπών σου. Ο πρώτος είναι να το αντιληφθείς σαν ευλογία, σαν μια αρμονική και ειρηνική συμβίωση των πάντων. Ο δεύτερος, εκλογικευμένος τρόπος, είναι να το δεις σαν το αποτέλεσμα ενός πλήθους βίαιων συγκρούσεων που βρίσκεται σε εξέλιξη. Από τη μοριακή στιβάδα, μέχρι τον κρυφό ανταγωνισμό των έμβιων οργανισμών και τα ίχνη της επίθεσης των άγριων καιρικών φαινομένων. Αυτός ο δεύτερος τρόπος ανήκει στον βιολόγο, στον γεωλόγο και στον αγρότη, καμιά φορά και σ’ εμένα, όταν κατεβαίνω με σαγιονάρες και μαγιό στο περιβόλι για να ξεχορταριάσω, να αφανίσω δηλαδή τα αυτοφυή είδη που ανταγωνίζονται τους καλλιεργητικούς μου στόχους». 

Στην κουβέντα που ακολουθεί μας αναλύει διεξοδικότερα τις πηγές έμπνευσής του, καθώς και την πανάρχαια ανάγκη της καλλιέργειας της γης, από τη ματιά του ανθρώπου που κινείται με άνεση στον αστικό ιστό, που όμως ο αγρός και η νομοτέλεια της φύσης εξακολουθούν να τον συναρπάζουν. 

Πώς προέκυψε ο τίτλος της έκθεσης, «Μια καλλιεργήσιμη έκσταση»;

Ο τίτλος προκύπτει από την έκσταση που βιώνει ο ερασιτέχνης καλλιεργητής, όταν βλέπει τα φυτά που έσπειρε να μεγαλώνουν ή όταν καταναλώνει τον πρώτο καρπό αυτής της ενέργειάς του. Μιλάω για τον «τουρίστα καλλιεργητή», αυτόν που ζει στην πόλη και ασχολείται περιστασιακά με τη γη, όχι τόσο για να φάει αλλά για να βιώσει μια πιο ουσιαστική εμπειρία σε σχέση με ό,τι συμβαίνει στην καθημερινότητά του. Η ματιά του έχει συχνά μια ζωτική αφέλεια σε σχέση με το βλέμμα του επαγγελματία καλλιεργητή. Ό,τι συμβαίνει του γεννά οντολογικά ερωτήματα.

Στο δελτίο τύπου αναφέρεσαι σε έναν τόπο διακοπών που σε ενέπνευσε. Πρόκειται για ένα πραγματικό μέρος;

Ναι, είναι το Νότιο Πήλιο, εκεί περνάω τα καλοκαίρια μου, εκεί έχω τη γη για να καλλιεργώ τα καλοκαιρινά ζαρζαβατικά μου, εκεί είναι το πεδίο παραγωγής ιδεών που καταλήγουν να δομήσουν μια σειρά έργων.

Στη νέα αυτή αφηγηματική ενότητα επέλεξες να συνδυάσεις τα πρωτόγονα μέσα (χαράγματα στα έργα με υλικά της φύσης) με τη σύγχρονη τεχνολογία (ρομποτική). Γιατί;

Μιλάω για ένα είδος ανθρώπων -στο οποίο ανήκω και εγώ- που είναι πια αδύνατον να αποφασίσουν, αν θα ζήσουν αποκλειστικά στην πόλη ή αποκλειστικά στην επαρχία για να ασχοληθούν με αγροτικές δραστηριότητες. Διδάσκω σε μια ανώτατη σχολή, σ’ ένα αστικό κέντρο, στο Βόλο, όπου παράγεται μια ενδιαφέρουσα και καινοτόμα έρευνα με εργαλεία σύγχρονα. Από την άλλη, το να καλλιεργώ έστω και περιστασιακά τη γη με τον τρόπο που την καλλιεργούσε ο πατέρας μου, είναι μια δραστηριότητα τόσο αποκαλυπτική που θα ένιωθα φτωχότερος, αν δεν την έκανα. Η σειρά των έργων με τον τίτλο «μια καλλιεργήσιμη έκσταση», λοιπόν, πραγματώθηκε μοιραία σε όλα τα πεδία στα οποία περιδιαβαίνω. Κάποια έργα αρχίζουν στους ελαιώνες του Πηλίου, παίρνουν μορφή με πολύ πρωτόγονα εργαλεία και κάποιες λεπτομέρειες τους τελειώνουν σε εργαστήρια ρομποτικής.  Εκμεταλλεύομαι δηλαδή όλη τη γκάμα των δυνατοτήτων που μου προσφέρονται, όχι γιατί είμαι υποχρεωμένος να το κάνω αλλά γιατί προκύπτει αβίαστα από τον τρόπο που ζω. Τίποτα δεν θα μπορούσε να τελειώσει αποκλειστικά στον έναν ή στον άλλο χώρο. Ο ψηφιακός και ο φυσικός μας εαυτός λειτουργούν πια ως μια αδιάσπαστη ενότητα.

Ο άνθρωπος των πόλεων έχει κοινά σημεία με τον άνθρωπο των αγρών; Υπάρχουν διαδικασίες –ακούσιες ή και εκούσιες- που είναι πανομοιότυπες, παρά τη διαφορετική κουλτούρα τους;

Πρόκειται για διαφορετικά ήδη ανθρώπων. Οι διαφορές τους είναι που έχουν ενδιαφέρον και όχι οι ομοιότητες. Όμως, εγώ δεν μιλάω για αυτούς τους δύο τύπους, μιλάω για έναν τρίτο, αναποφάσιστο τύπο που κινείται με την ίδια άνεση στον αγρό και στην πόλη. Ένα τύπο ανθρώπου που βιώνει την πόλη ως πεδίο καινοτομιών, και την ίδια στιγμή διαλογίζεται με τις νομοτέλειες τη φύσης.

Η φύση, τα στοιχεία της και η ισορροπία των ειδών είναι στοιχεία που σε συγκινούν, καθώς ανάλογες αναφορές βρίσκουμε και σε παλαιότερα έργα σου. Τι άλλο σε συγκινεί; Ποια είναι τα μοτίβα στα οποία αγαπάς να επιστρέφεις;

Ναι, είναι αλήθεια πως επιστρέφω διαρκώς, σαν να κάνω την ίδια διαδρομή ξανά και ξανά ανακαλύπτοντας κάθε φορά κάτι νέο που αξίζει την προσοχή μου. Επιστρέφω στη γη που έχω ζήσει και την αφήνω να μου αφηγείται πράγματα, επιστρέφω στη γλώσσα, στις ιστορίες, στις μεταβολές της σκέψεις μας από την ψηφιακή εποχή και μετά. Συνέχεια επιστρέφω κάπου για να καταλάβω αυτό που συμβαίνει σήμερα και να υποπτευθώ που πηγαίνουν τα πράγματα. Βαδίζω κατά μία έννοια προς τα μπροστά με την όπισθεν, όπως ακριβώς ένας αγρότης προχωράει ανοίγοντας ένα καινούριο αυλάκι για να φυτέψει, γυρισμένος με την πλάτη προς τα εκεί που πηγαίνει, βλέποντας μόνο ό,τι έχει ήδη σκάψει και ρίχνοντας κλεφτές ματιές προς τον προορισμό του.

Info: Η έκθεση «Μια καλλιεργήσιμη έκσταση» θα παρουσιάζεται στην γκαλερί a.antonopoulou.art έως τις 20 Ιανουαρίου 2018.