Από τα τέλη ακόμη του 20ου αιώνα υπάρχει ένα έντονο ενδιαφέρον για τα ζητήματα ισότητας στον επαγγελματικό χώρο ανάμεσα στα δύο φύλα. Ένα ενδιαφέρον που βρίσκει δημιουργική δίοδο και έκφραση μέσα από νέους θεσμούς, οργανώσεις και ποικιλότροπες δράσεις, που προωθούν τη γυναικεία δημιουργικότητα και αξιοσύνη. Η L’Oreal Hellas, ένα όνομα πρωτοπόρο στον χώρο του παγκοσμίως, και η UNESCO συνεργάζονται εδώ και 20 χρόνια σε ένα τέτοιο πρόγραμμα, που πραγματοποιείται σε διεθνή κλίμακα για τις Γυναίκες στην Επιστήμη.
Κλείνοντας πριν λίγο καιρό δύο δεκαετίες ζωής, το Διεθνές Πρόγραμμα παρουσίασε τα αποτελέσματά του, τα οποία είναι πράγματι εντυπωσιακά: μέχρι σήμερα, 3124 γυναίκες επιστήμονες έχουν διακριθεί σε 117 χώρες. Συγκεκριμένα, 102 έλαβαν βραβεία για αριστεία στην επιστήμη, εκ των οποίων 3 στη συνέχεια κέρδισαν το βραβείο Νόμπελ, ενώ ακόμα 3022 ταλαντούχες νέες γυναίκες έλαβαν υποτροφίες, για να ολοκληρώσουν το πολλά υποσχόμενο ερευνητικό τους έργο.
Στη χώρα μας, το ελληνικό Πρόγραμμα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του διεθνώς και θεσμοθετήθηκε το 2006, ενώ μέχρι σήμερα έχει υποστηρίξει το ερευνητικό έργο 26 Ελληνίδων επιστημόνων από 12 Πανεπιστημιακά Ιδρύματα και Ερευνητικά Κέντρα της χώρας. Τη σημαντική επέτειο των 20 χρόνων του προγράμματος επισφράγισαν στη χώρα μας η έκθεση «Το Θηλυκό Πρόσωπο της Επιστήμης» στο Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138), με μία σειρά δυναμικών φωτογραφικών πορτρέτων Ελληνίδων βραβευμένων επιστημόνων του θεσμού από τον Τάσο Βρεττό, καθώς και η επιστημονική ημερίδα Women in Science Classes, με ομιλήτριες τις βραβευθείσες επιστήμονες του Ελληνικού Προγράμματος L'ORÉAL-UNESCO Για τις Γυναίκες στην Επιστήμη.
Γιατί όμως αυτό το διεθνές πρόγραμμα είναι σημαντικό για τις σύγχρονες κοινωνίες; Όπως μας εξηγεί η Αλεξία Μπρή, Διευθύντρια Εταιρικής Επικοινωνίας της L'Oréal Hellas: «Τα τελευταία είκοσι χρόνια, παρατηρούμε ότι η κοινωνία προσφέρει περισσότερες ευκαιρίες στις γυναίκες με όλο και πιο πολλές σπουδαίες γυναίκες να αναλαμβάνουν ηγετικές θέσεις σε διάφορους τομείς της επιστήμης, της πολιτικής, των επιχειρήσεων. Ωστόσο, παρά την πρόοδο, που έχει σημειωθεί, είναι ακόμα τόσα πολλά αυτά που πρέπει να γίνουν για να επιτευχθεί η ισότητα των δύο φύλων και να δοθούν λύσεις σε πολλές από τις σημερινές προκλήσεις. Στη L’Oréal πιστεύουμε, ότι ένας κόσμος χωρίς τη συμβολή των γυναικών είναι αδιανόητος. Γι’ αυτό, τα τελευταία 20 χρόνια, το Ίδρυμα L’Oréal, σε συνεργασία με την UNESCO, στηρίζει ενεργά τις γυναίκες στην επιστήμη, συμβάλλοντας στην προώθηση της καλύτερης εκπροσώπησης των γυναικών στον τομέα της επιστημονικής έρευνας, μέσα από το συγκεκριμένο πρόγραμμα. Ο Κόσμος χρειάζεται την Επιστήμη και η Επιστήμη χρειάζεται Γυναίκες. Είναι μία αλήθεια πιο δυνατή και επίκαιρη από ποτέ. Οι λύσεις που χρειάζεται η ανθρωπότητα για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του μέλλοντος θα προέλθουν σε μεγάλο βαθμό από την επιστήμη. Είναι, λοιπόν, απαραίτητο όλο και περισσότερες γυναίκες να συμμετέχουν ισότιμα σε αυτό το ταξίδι, ώστε η επιστημονική κοινότητα να μπορεί να αντλεί από τη δημιουργικότητα και το ταλέντο όλων των λαμπρών μυαλών του κόσμου, σε μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς».
Όσον αφορά το μέλλον του θεσμού και την εξέλιξή του, η Ημερίδα Women In Science Classes, που διοργανώθηκε φέτος στο Αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη, έδωσε την ευκαιρία για πρώτη φορά σε νέους φοιτητές και ερευνητές να γνωρίσουν τις Ελληνίδες Βραβευμένες επιστήμονες, σε ένα πλαίσιο συνάντησης με σκοπό την ενθάρρυνση της συζήτησης και τον διάλογο για θέματα, που τους απασχολούν σχετικά με τις σπουδές τους και τη μελλοντική τους καριέρα. «Και αυτή ήταν μόνο η αρχή», τονίζει η Αλεξία Μπρή. «Στόχος και φιλοδοξία των μελλοντικών ημερίδων είναι να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης και να ενδυναμώσουν τις νέες και τους νέους να ακολουθήσουν το όνειρό τους στον κόσμο της επιστήμης, ακολουθώντας το παράδειγμα των διακεκριμένων επιστημόνων του Ελληνικού Προγράμματος».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΙΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ 2 ΒΡΑΒΕΥΜΕΝΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΑ
Δρ. Γεωργίτση Μαριάνθη
Επίκουρη Καθηγήτρια Ιατρικής Βιολογίας-Γενετικής, στο Τμήμα Ιατρικής ΑΠΘ
Εξηγήστε μας σύντομα το ερευνητικό έργο για το οποίο βραβευτήκατε.
Γενικά, η ερευνητική μου δραστηριότητα έχει εστιάσει στη μελέτη διαφόρων νοσημάτων του ανθρώπου με σκοπό την κατανόηση της μοριακής γενετικής τους βάσης. Κατανοώντας τη γενετική συνιστώσα, αναγνωρίζουμε έναν πρωταρχικό μηχανισμό παθογένειας των διαταραχών, καθώς οι παραλλαγές στο DNA μας, δημιουργούν προδιάθεση για την ανάπτυξη ή την εκδήλωση διαφόρων νοσημάτων. Έτσι, στο παρελθόν έχω εργασθεί επάνω στη γενετική βάση του καρκίνου, στην κληρονομική βάση των αιμοσφαιρινοπαθειών, στη γενετική βάση των πολυπαραγοντικών νοσημάτων (όπως νευροψυχιατρικά και μεταβολικά νοσήματα), ενώ η βράβευση το 2012 αφορούσε στις μελέτες στο πεδίο της φαρμακογονιδιωματικής. Η φαρμακογονιδιωματική μελετά το γιατί οι ασθενείς, που λαμβάνουν την ίδια φαρμακευτική αγωγή, παρουσιάζουν διαφορετική ανταπόκριση και προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα αυτό εντοπίζοντας διαφορές στο DNA μεταξύ των διαφορετικά-ανταποκρινόμενων ασθενών. Αυτές οι γενετικές «διαφορές» μας, ενδέχεται να επηρεάζουν, για παράδειγμα, την απορρόφηση, την κατανομή, τον μεταβολισμό, την απέκκριση και τη δραστικότητα των φαρμακευτικών ουσιών. Κύριος στόχος της Φαρμακογονιδιωματικής είναι η αξιοποίηση της γενετικής γνώσης για τη χορήγηση (ή και ανάπτυξη νέων) φαρμακευτικών ουσιών, που να επιφέρουν ιδανικά τη μέγιστη αποτελεσματικότητα στους λήπτες, με τις λιγότερες δυνατές ανεπιθύμητες ενέργειες. Η Φαρμακογονιδιωματική είναι επιστήμη του μέλλοντος, γιατί αποσκοπεί στην εξατομικευμένη θεραπεία.
Με ποιον τρόπο σας βοήθησε το βραβείο L’Oréal – UNESCO Για τις Γυναίκες στην Επιστήμη στη μετέπειτα πορεία σας;
Το βραβείο αυτό μου πρόσφερε αναγνώριση και έστρεψε την προσοχή και το ενδιαφέρον, πιστεύω, του κοινού προς το αντικείμενο της δουλειάς μας, λόγω της προβολής που είχε και από τα Μέσα Ενημέρωσης. Αν και δε μπορώ να γνωρίζω με σιγουριά, πιστεύω πως αποτέλεσε κριτήριο διάκρισης σε αξιολογήσεις για την επαγγελματική μου εξέλιξη ή για τη διεκδίκηση χρηματοδοτήσεων και υποτροφιών, τις οποίες και έλαβα. Πολύ σημαντικό είναι και το γεγονός πως με αφορμή κάθε ανάλογη βράβευση δίνεται η ευκαιρία να τονισθεί το θηλυκό πρόσωπο της επιστήμης στη χώρα μας, καθώς -ειδικά στο πεδίο των βιοϊατρικών επιστημών-, οι γυναίκες έχουν, μεν, δυναμική παρουσία στις πρώτες βαθμίδες της ακαδημαϊκής και ερευνητικής καριέρας, αλλά αργότερα, στις υψηλότερες βαθμίδες, παρουσιάζεται μεγάλη ανισότητα μεταξύ των φύλων.
Υπήρξε κάποια στιγμή που σκεφτήκατε να φύγετε από την Ελλάδα; Αν ναι, τι σας κράτησε τελικά εδώ; Αν όχι, γιατί;
Ναι, φυσικά, είχα αρκετές προτάσεις για δουλειά, ώστε να μην επιστρέψω στην Ελλάδα και βίωσα πολύ μεγάλο δίλημμα εάν θέλω να το κάνω. Τελειώνοντας τις διδακτορικές μου σπουδές στη Φινλανδία, είχα προτάσεις να μείνω στην Ευρώπη ως μετα-διδακτορική ερευνήτρια και, κυρίως, είχα ανοιχτή πόρτα για την Αμερική και τον μεγαλύτερο ερευνητικό φορέα των ΗΠΑ στις Βιοϊατρικές επιστήμες, το National Institutes of Health. Ήταν μία από τις δυσκολότερες αποφάσεις στη ζωή μου, γιατί μέσα μου πίστευα πως αν πήγαινα τελικά στις ΗΠΑ δε θα γυρνούσα πίσω ξανά, καθώς πλέον θα έκανα μία επένδυση ζωής. Απόλαυσα την παραμονή μου στο εξωτερικό όσο διήρκεσε, είχα υπέροχες εμπειρίες, γνώρισα καταπληκτικούς ανθρώπους με τελείως διαφορετική νοοτροπία και ξεκίνησα το χτίσιμο ενός ανταγωνιστικού βιογραφικού. Επέστρεψα, ωστόσο, γιατί μου είχε λείψει η Ελλάδα και κυρίως για προσωπικούς και οικογενειακούς λόγους, γιατί είχα ανάγκη να ζήσω και πάλι κοντά στους αγαπημένους μου ανθρώπους -και όχι για άλλη μία φορά να προσπαθώ μόνη σε ξένο τόπο. Τελικά, ξαναέφυγα με υποτροφία για ένα διάστημα στην Ολλανδία, για να επιστρέψω οριστικά στην Ελλάδα το 2010. Έκτοτε, υπηρετώ την έρευνα και την ακαδημαϊκή διδασκαλία στη χώρα μου και είμαι πολύ ευτυχισμένη με την επιλογή μου αυτή. Τα επαγγελματικά ζητήματα είναι παντού δύσκολα για τους νέους επιστήμονες και ερευνητές, αλλά η δύναμη που παίρνεις από την προσωπική ζωή, την οικογένεια και τα παιδιά σου θα πρέπει οπωσδήποτε να σε ανταμείβει!
Ποια είναι η συμβουλή που θα δίνατε σε μια νεαρή γυναίκα επιστήμονα που ξεκινάει σήμερα την καριέρα της;
Δεν είναι μόνο μία, αλλά περισσότερες:
- Να το κάνει με την καρδιά της, εάν αυτό είναι το μονοπάτι που διάλεξε.
- Να έχει υπομονή με τις δυσκολίες και να είναι αφοσιωμένη στον στόχο της, καθώς οι δυσκολίες δε θα σταματήσουν να εμφανίζονται σε όλη τη διάρκεια της καριέρας της. Μπορεί να έχουν άλλο «πρόσωπο» κάθε φορά, αλλά είναι πάντα εκεί για να μας υπενθυμίζουν τον στόχο μας!
- Να επιδιώξει να πάρει από την επιστήμη της ό,τι αυτή έχει να της δώσει, είτε φεύγοντας στο εξωτερικό ή μένοντας στην Ελλάδα, αλλά να τολμήσει οπωσδήποτε την εμπειρία της ζωής και εργασίας στο εξωτερικό, ακόμη και για βραχύ διάστημα.
- Να διαμορφώσει την πορεία της με γνώμονα την αριστεία («αίεν αριστεύειν») και την προσπάθεια να διακρίνεται, όπως ένας αθλητής, που θέλει να καταρρίπτει τα ίδια του τα ρεκόρ.
- Να είναι επιεικής με τον εαυτό της, υπάρχουν περίοδοι στη ζωή μας, που δεν μπορούμε να είμαστε τέλειες σε όλα.
Επιστήμη-Γυναίκα-Οικογένεια, 3 λέξεις αλληλένδετες;
Καθόλου τυχαία τοποθετημένες με αυτή τη σειρά, θα έλεγα.... αν και όχι απαραιτήτως αλληλένδετες. Όπως είναι και το μότο της πρωτοβουλίας της L’Oréal – UNESCO «Για τις Γυναίκες στην Επιστήμη», η επιστήμη χρειάζεται τις γυναίκες. Οι περισσότερες γυναίκες που γνωρίζω στην έρευνα είναι πραγματικά πολύ αφοσιωμένες, δίνουν μεγάλη έμφαση στην οργάνωση και τον συντονισμό των εργασιών και δείχνουν επιμονή στη λεπτομέρεια. Θεωρώ πως το θηλυκό μυαλό χαρακτηρίζεται από έντονα αναλυτική σκέψη, πείσμα και αρκετή δυσπιστία, χαρακτηριστικά, που είναι πολύ εποικοδομητικά στον τομέα της έρευνας.
Από την άλλη πλευρά, και η οικογένεια χρειάζεται απαραιτήτως τη γυναίκα, τη σύζυγο και μητέρα -οι λόγοι είναι πασιφανείς. Η γυναίκα, λοιπόν, σε αυτό το τρίπτυχο βρίσκεται τοποθετημένη ανάμεσα στην επιστήμη και τη δουλειά της από τη μία, και την οικογένεια από την άλλη, και προκειμένου να νιώσει ολοκληρωμένη ως εργαζόμενη και μητέρα πορεύεται σε έναν πολύ δύσκολο δρόμο. Και αυτό γιατί η επιστήμη και η έρευνά της είναι το άλλο της παιδί. ΚΑΙ αυτό το παιδί της θέλει πολύ χρόνο, πολλή αφοσίωση, πολλή προσπάθεια και αγωνία για να «ανθίσει», για να το δει να «μεγαλώνει» και να γίνεται κάτι σημαντικό για την κοινωνία.
Δρ. Κατράγκου Ελένη
Επίκουρη Καθηγήτρια Κλιματολογίας-Κλιματικών Μοντέλων, στο Τμήμα Γεωλογίας ΑΠΘ
Εξηγήστε μας σύντομα το ερευνητικό έργο για το οποίο βραβευτήκατε.
Το ερευνητικό έργο για το οποίο βραβεύτηκα αφορά στη μελέτη του κλίματος, της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών της στην κοινωνία.
Με ποιον τρόπο σας βοήθησε το βραβείο L’Oréal – UNESCO Για τις Γυναίκες στην Επιστήμη στη μετέπειτα πορεία σας;
Το βραβείο αυτό ήταν μία επιβράβευση του ερευνητικού μου έργου. Μου έδωσε μεγάλη χαρά, ικανοποίηση και ακόμα περισσότερη όρεξη για δουλειά. Επίσης, ήταν μία σημαντική οικονομική ενίσχυση, που μου επέτρεψε να κρατήσω την επαφή μου με τους συνεργάτες μου σε ακαδημαϊκά ιδρύματα του εξωτερικού, όσο ήμουνα αδιόριστη Λέκτορας.
Υπήρξε κάποια στιγμή που σκεφτήκατε να φύγετε από την Ελλάδα; Αν ναι, τι σας κράτησε τελικά εδώ; Αν όχι, γιατί;
Πολλές φορές οι ευκαιρίες που δίνονται στους ερευνητές για εργασία στο εξωτερικό είναι δελεαστικές: Η προοπτική της αλλαγής, της στενότερης συνεργασίας με αναγνωρισμένους ερευνητές, οι καλύτερες υποδομές και η δυνατότητα απαλλαγής από τη γραφειοκρατία είναι μερικοί από τους λόγους, που μπορεί να σκέφτεται κανείς να αφήσει τη χώρα του και να μετακινηθεί στο εξωτερικό. Ωστόσο, η συνεργασία μου με τους φοιτητές, τις φρέσκες ιδέες τους, την όρεξή τους για δουλειά με κάνει να χαίρομαι και να θέλω να μείνω στη χώρα μου και να δουλεύω μαζί τους, να τους δίνω πατήματα όσο μπορώ, και να τους βλέπω να εξελίσσονται και να γίνονται οι ερευνητές νέας γενιάς, εκείνοι που θα πάνε την επιστήμη ένα βήμα πιο μπροστά.
Ποια είναι η συμβουλή που θα δίνατε σε μια νεαρή γυναίκα επιστήμονα που ξεκινάει σήμερα την καριέρα της;
Σε μία νέα γυναίκα θα έλεγα να πιστεύει στον εαυτό της, να βάλει στόχους στη ζωή της και να δουλεύει με επιμονή, υπομονή και συνέπεια για να τους πετύχει.
Ποιο θα ήταν για εσάς το μεγαλύτερο επιστημονικό επίτευγμα;
Να μπορούσα να συμβάλω σε μία οργανωμένη προσπάθεια στη χώρα μας, στην οποία η μελέτη του κλίματος και η αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής θα μπορεί να γίνεται με συνέπεια και μεθοδικότητα στη χώρα μας, όπως γίνεται σε μεγάλα κέντρα κλιματικών υπηρεσιών του εξωτερικού.
Επιστήμη-Γυναίκα-Οικογένεια, 3 λέξεις αλληλένδετες;
Μία γυναίκα μπορεί πάντα να κάνει τις επιλογές της και να διαλέγει όσα πράγματα της ταιριάζουν και την εκφράζουν: Εάν αποφασίσει, ότι θέλει και οικογένεια και επιστήμη, ο φόρτος της θα είναι διπλός, αλλά και η χαρά της επίσης!
