"Πάλι-Ψάω, σημειώνει ο Λαζόγκας, ξύνω ξανά και ξανά, σβήνω μιαν επιφάνεια για να ανακαλύψω και να αναδείξω την προηγούμενη μορφή της». Το "Παλίμψηστο» αποτελεί έναν φιλολογικό όρο που έβαλε δυναμικά στο έργο και τη σκέψη του τη δεκαετία του ’70, προσεγγίζοντας εικαστικά την καταστροφή, τη φθορά, το εναπομείναν μέρος της εικόνας, αγωνιώντας πάντα να βρει το υπόλοιπο, όπως ο ντετέκτιβ τον δολοφόνο.

«Τι άλλο είναι αυτός ο τόπος, εκτός από θρυμματισμένες , αποσπασματικές μνήμες και συνεχείς απουσίες που συνθλίβουν την αρχική και συνολική εικόνα; Τι άλλο είναι η περιοχή μας ή ο Κόσμος όλος; Μια ασυνεχής συνέχεια. Τι άλλο είμαστε εμείς εκτός από θραύσματα; Η έλλειψη της συνολικής εικόνας -παρά το ότι η αναδρομική γνώση κυριαρχεί- για μένα αναδεικνύει το θραύσμα, ως τη τελική συνολική νέα εικόνα, ως το μέρος που αποτυπώνει το όλον", εξηγεί ο καλλιτέχνης.

Η καθαρή σχέση του Λαζόγκα με την εννοιολογική τέχνη του δίνει την ελευθερία να διατρέχει ιστορικά και διαχρονικά, αλλά και μέσα από τα προσωπικά του βιώματα τα αρχαία αγγεία, την πτυχολογία των αγαλμάτων της ελληνιστικής περιόδου, τις Νίκες, τους κίονες που περιέχονται σε μέρος του έργου του ως σήμερα. Αντιπροσωπευτικά έργα αυτής της ενότητας θα φιλοξενηθούν στην γκαλερί «Λόλα Νικολάου από τις 21 Ιανουαρίου, στο πλαίσιο της έκθεσης "Πάλι+Ψάω σε Παραλλαγές".

Ταυτόχρονα με την έκθεση, θα παρουσιαστεί στη Θεσσαλονίκη το βιβλίο "Το Τυχαίο ως Μέθοδος", η αυτοβιογραφία του καταξιωμένου Έλληνα εικαστικού που εξέδωσε το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης τον Απρίλιο του 2018. Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στο MOMus Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στις 23 Ιανουαρίου και ώρα 19:30.

Με αφορμή το διπλό αυτό εικαστικό γεγονός, η συνέντευξη που ακολουθεί επιχειρεί να προσεγγίσει το πολυεπίπεδο έργο του καλλιτέχνη αλλά και να κοινοποιήσει, μεταξύ άλλων, τις απόψεις του για τη θέση που έχει το τυχαίο στη ζωή μας και την τέχνη στη σύγχρονη εποχή. 

Κε Λαζόγκα καλησπέρα σας. Καταρχάς θα ήθελα να σας ρωτήσω, ποια έργα σας θα περιλαμβάνει η έκθεση που θα παρουσιάσετε στην γκαλερί Λόλα Νικολάου και αν υπάρχει κάποιο κόνσεπτ που διατρέχει την έκθεση. 

Η εικαστική διαδρομή μου σφραγίζεται από το «θραύσμα», το «Παλίμψηστο», τα «Σεντόνια» και την «Τυφλή Ζωγραφική». Ο τίτλος της έκθεσης στην αγαπημένη Λόλα Νικολάου «Πάλι+Ψάω», ξύνω, σβήνω ξανά, όπως έκαναν παλιά στους παπύρους για τους χρησιμοποιήσουν κι άλλες φορές, είναι μια ενότητα δουλειάς που περιλαμβάνει παλιότερα και τελευταία έργα. Θραύσματα σε προηγούμενα έργα μου εμφανίζονται σε πρόσφατα και με οδηγούν να πω, ότι το χτες είναι αύριο. Ύστερα από παρότρυνση της Άννας (Μιχαλιτσιάνου, συγγραφέας, δημοσιογράφος και σύζυγός του) άνοιξα τα συρτάρια και είδα ξανά τα "Σεντόνια", οπότε εκθέτω "Παραλλαγές – Παλίμψηστα".

Με ποιον τρόπο μπορεί η φθορά να είναι γοητευτική για έναν καλλιτέχνη;

Η φθορά κουβαλά το χρόνο. Τι είναι άχρονο; Τίποτε. Ό,τι αντέχει στη φθορά μεταλλάσσεται και αξίζει την αιωνιότητα. Προτιμώ τον Παρθενώνα και τα αγαλμάτια αχρωμάτιστα, όπως είναι σήμερα, σύγχρονα και στιβαρά. Η φθορά είναι το χνάρι του χρόνου, μέρος του Παλίμψηστου, δηλαδή υλικό της δουλειάς μου.

Ανήκετε στη γενιά των μεταμοντέρνων καλλιτεχνών που ανοίχτηκαν ποικιλοτρόπως σε πειραματισμούς. Εσάς, ποια ανακάλυψη σας καθόρισε ως ζωγράφο;

Το μεταμοντέρνο χωρά πάρα πολλά και είναι μεγάλη συζήτηση. Περισσότερο ανήκω στους εννοιολογικούς των χρόνων του ’70. Εξ αρχής μ’ ενδιέφερε η φόρμα και η ιδέα που καθορίζει την ταυτότητα του έργου. Θυμάμαι τη χρήση του σπρέι σαν τόλμημα. Δυσκίνητο υλικό, μόλις είχε βγει στην αγορά στα μέσα του ’60. Στη συνέχεια ανακάλυψα την αδιαφάνεια της διαφάνειας, βάζοντας τη μια γραφή πάνω στην προηγούμενη. Δηλαδή , σχεδίαζα σε διαφανείς επιφάνειες, τις οποίες τοποθετούσα τη μία πάνω στην άλλη με αποτέλεσμα την διαρκή μετάλλαξη του έργου έως την εξαφάνιση του. Το έργο ανέπνεε, προχωρούσε σε πορεία ζωής έως το τέλος. Επόμενο βήμα αυτής της διαδικασίας ήταν αυτό που ονόμασα. «Τυφλή Ζωγραφική».

Οι νέοι καλλιτέχνες σήμερα -σε ένα μεγάλο βαθμό- πειραματίζονται με την ψηφιακή τεχνολογία και τις διάφορες εκφάνσεις και χρήσεις της. Ποια είναι η γνώμη σας για το συγκεκριμένο πεδίο και τις μορφές τέχνης που αυτό γεννά;

Η ψηφιακή τεχνολογία είναι παιδί της εποχής μπορεί να γεννήσει θαύματα ή τέρατα. Όπως πάντα συνέβαινε στη ζωγραφική με τα νέα μέσα. Αλλά, ενώ υπόσχεται τόσα πολλά, φαίνεται πως δεν επαρκεί γιατί παρατηρώ, ότι οι εικαστικές τέχνες στρέφονται στο θέατρο, στον χορό, στο σινεμά μια πρόσμιξη που για την ώρα στερεί την απόλαυση της ζωγραφικής, όπως αυτή επέζησε χιλιάδες χρόνια.

Έχετε πει σε συνέντευξή σας ότι «στην εποχή μας λείπει ο πυρήνας της ανατροπής». Πού οφείλεται αυτό κατά τη γνώμη σας;

Νομίζω ότι ζούμε το τέλος των ισμών και βρισκόμαστε σε αναζήτηση κάποιου κοινού πυρήνα και ίσως αυτή τη φορά να μην είναι πολιτικός. Προϋπόθεση του «πυρήνα» φαίνεται πως είναι να διασχίσουμε τη μεγάλη νύχτα στην οποία ήδη έχουμε ήδη μπει.

Ποια μοτίβα επαναμβάνονται στα έργα σας και γιατί επανέρχεστε σε αυτά;

Τα σπαράγματα, τα θραύσματα και τα ίχνη ως βιώματα προσωπικά, βιώματα της τέχνης και βιώματα της ιστορίας με συγκινούν, με γοητεύουν, με καταδιώκουν και φυσικά διατρέχουν όλο το έργο μου.

«Το τυχαίο ως μέθοδος» είναι μια στοχαστική αυτοβιογραφία που μιλάει για την ουσία και τη μεθοδολογία της δουλειάς σας. Υπήρξε κάτι που να συνειδητοποιήσατε για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της έρευνας για τη συγγραφή του;

Ότι θα μπορούσα να είχα κάνει πολύ περισσότερα πράγματα αλλά δεν πρόλαβα. Όταν είσαι νεώτερος θεωρείς απεριόριστο τον χρόνο και όλο δικό σου. Δεν πρόλαβα. Η ασθένεια με καθήλωσε. Δεν πρόλαβα παράδειγμα μια εγκατάσταση στο νεκροταφείο του Κεραμεικού που ετοίμαζα έπειτα από ένα ταξίδι στο Μαρόκο. Πέτρες λαξεμένες, τοποθετημένες εν σειρά, δίχως καμία επιγραφή, κανένα όνομα, καμιά χρονολογία. Το πραγματικό τέλος του παιχνιδιού που βασανίζει πάρα πολλά χρόνια την περιοχή μας με αμέτρητα θύματα χαμένα στο πουθενά ομαδικών τάφων. Ήθελα πλάι στα επώνυμα επιτύμβια να παραθέσω τους άγραφους τάφους.

Ο άνθρωπος είναι έρμαιο του τυχαίου; Με ποια μέθοδο μπορεί να ορίσει το τυχαίο προς όφελός του;

Έρμαιο όχι, παρά μόνο αν είναι πολύ αφηρημένος. Το τυχαίο είναι δομικό στοιχείο της ζωής –και της δουλειάς μου όπως σημειώνω στο τελευταίο βιβλίο μου που προαναφέρθηκε. Αν το αγνοείς, τιμωρείς τον εαυτό σου σε ενός είδους αναπηρία. Η αμφισημία των πραγμάτων βοηθά στη σχέση μαζί του. Το τυχαίο είναι μέρος του χαρακτήρα μας, όπως η μοίρα.

Με ποιον τρόπο πιστεύετε ότι η τέχνη σας έκανε καλύτερο ως άνθρωπο;

Μέσω της ελευθερίας.

Περιγράψτε μας μια εικόνα αληθινής ευτυχίας για εσάς...

Η Άννα υπήρξε και είναι ο μεγάλος σταθμός στη ζωή μου, το πριν και το μετά. Το να βρεθείς με τον άνθρωπό σου είναι το ίδιο αληθινό και αυθεντικό, όπως ένα έργο τέχνης.

Κάνοντας έναν προσωπικό απολογισμό, στο κατώφλι μιας καλλιτεχνικής πορείας που μετρά σχεδόν 50 χρόνια, θα λέγατε ότι...

Θα έλεγα «Το χτες είναι αύριο», όπου είναι και ο τίτλος ενός νέου βιβλίου που ετοιμάζω και ελπίζω να τα καταφέρω.

Info: Η έκθεση "Πάλι+Ψάω σε Παραλλαγές" εγκαινιάζεται στις 21 Ιανουαρίου στην γκαλερί Λόλα Νικολάου και θα διαρκέσει έως τις 22 Φεβρουαρίου.

Η παρουσίαση της έκδοσης «Το Τυχαίο ως μέθοδος» θα πραγματοποιηθεί στις 23 Ιανουαρίου στο MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (Εγνατίας 154, εντός ΔΕΘ-HELEXPO), στο αμφιθέατρο "Ξανθίππη Χόιπελ", στις 19:30.

Ομιλητές στην εκδήλωση είναι η Συραγώ Τσιάρα, αν. διευθύντρια του MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και ο Θωμάς Κοροβίνης, συγγραφέας. Η είσοδος στην εκδήλωση είναι ελεύθερη για το κοινό.